İslam Düşüncesinin Dinsel-Siyasal Otorite İlişkisini Halduncu Perspektiften Okuma

Muhammedî davetin yayılışıyla birlikte kurulan devlette siyasal otoritenin kaynağının ve niteliğinin ne olduğu ve söz konusu otoritenin hangi unsura dayandığı sorusu, İslam siyasal düşüncesi üzerine inceleme, araştırma ve okuma yapan düşünürlerin zihnini meşgul etmeye devam etmektedir. Bu bağlamda, ilk İslam devletinde “yöneticinin, siyasal otoritesi hangi unsura dayanmaktadır” tarzında ifade edilen soru, İslam düşüncesinde siyasal otoritenin kaynağı ve niteliğine ilişkin genel bir anlayışın çözümlenmesi amacını güder. Hz. Muhammed ile başlayan ve Hz. Ali’nin vefatıyla sona eren “kurucu deneyim” döneminde siyasal otoritenin kaynağının ve niteliğinin dinsel bir ilkeye mi, yoksa din dışı bir unsura mı dayandığı sorusu, günümüz Müslümanları arasında da canlılığını korumaya devam etmektedir. Bu çalışmada, her ne kadar kendisinin bu tür bir sorunun doğrudan cevabını arama gayreti içerisinde olmadığı bilinse de, asabiyet, dinsel davet ve mülk arasındaki çok yönlü ilişkiden hareketle değerli ipuçları sunan İbn Haldun’a müracaat edilecektir. Söz konusu soruya kendine özgü perspektiften yaklaşan İbn Haldun’un kılavuzluğunda ilk İslam devletinde siyasal otoritenin dinsel mi yoksa din dışı mı bir unsura dayandığı sorusuna yanıt aranacaktır.

Reading the Relationship of the Religious-Political Authority in Islamic Thought from the Haldunian Perspective

The question of the source and the nature of the political authority in the state established with the arrival of the Muhammadan invitation and what element this authority is based on, continues to occupy the mind of the thinkers who are studying, researching and reading on Islamic political thought. In this context, the question, which was formulated in the first Islamic state, by which element the political authority of the ruler was based on, aims to contain a general understanding of the source and quality of political authority in Islamic thought. The question of whether the source and the nature of the political authority in the period of the “founding experience”, which started with Muhammad and ended with the death of Ali, is based on a religious principle or a non-religious element, continues to be alive among today's Muslims.In this study, Ibn Khaldun, who provides valuable clues based on relations between asabiyyah, religious invitation and state, will be applied although it is known that he is not in the effort to seek direct answer to such a problem. Thus, we will try to analyze whether the political authority is based on a religious or non-religious element in the first Islamic state under Ibn Khaldun's guidance, approaching the question from its own perspective.

PDF

___

Akbar, A., (2002). “Ibn Khaldun’s Understanding of Civilizations and the Dilemmas of Islam and the West Today”, Middle East Journal, Vol. 56, No. 1 (Winter 2002), ss. 20-45.
Akyol, A., (2019). İbn Haldun’da Kültür ve Medeniyet Tasavvuru, Elis Yayınları, Ankara.
Apak, Â., (2017). Kabile, Endülüs Yayınları, İstanbul.
Arslan, A., (2018). İbni Haldun, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
Bağce, E., (2005). “İbn Haldun’un İdeoloji Kuramı: Karşılaştırmalı Bir Çözümleme”, Doğu Batı Düşüncesi Dergisi, Yıl 8, Sayı 31, ss. 199-214.
Bozarslan, H., (2016). Lüks ve Şiddet: İbn Haldun’da Tahakküm ve Direniş, çev. Melike Işık Durmaz, İletişim Yayınları, İstanbul.
Câbirî, M. Â., (2018). İbn Haldun Düşüncesi: Asabiyet ve Devlet, çev. Muhammed Çelik, Mana Yayınları, İstanbul.
Dale, S. F., (2018). İbn Haldun ve İnsan Bilimi, çev. Canan Coşkun ve Ayşecan Ay, Say Yayınları, İstanbul.
Fârâbî, (1985). Eflâtun Kanunlarının Özeti, çev. Fahrettin Olguner, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara.
Fârâbî, (2015a). Mutluluğun Kazanılması, çev. Ahmet Arslan, Divan Kitap, Ankara.
Fârâbî, (2015b). İdeal Devlet, çev. Ahmet Arslan, Divan Kitap, Ankara.
Fârâbî, (2017a). Es-Siyâsetü’l-Medeniyye veya Mebâdi’ül-Mevcûdât, çev. Mehmet S. Aydın, Abdülkadir Şener, M. Rami Ayas, Büyüyenay Yayınları, İstanbul.
Fârâbî, (2017b). “Siyaset Felsefesine Dair Görüşler”, Fârâbî’nin İki Eseri içinde, çev. Hanifi Özcan, M. Ü. İlâhiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul.
Fârâbî, (2019). İlimlerin Sayımı, çev. Mevlüt Uyanık-Aygün Akyol, Elis Yayınları, Ankara.
Gellner, E., (2012). Müslüman Toplum, çev. Müfit Günay, Kabalcı Yayınları, İstanbul.
Gibb, H. A. R., (1933). “The Islamic Background of Ibn Khaldun’s Political Theory”, Bulletin of the School of Oriental Studies, University of London, Vol 7, No 1, ss. 23-31.
Gierer, A., (2001). “Ibn Khaldun on Solidarity (“Asabiyah”) - Modern Science on Cooperativeness and Empathy: a Comparison”, Philosophia Naturalis 38, ss. 91-104.
Goodman, L. E., (1972). “Ibn Khaldun and Thucydides”, Journal of the American Oriental Society, Vol 92, No 2, ss. 250-270.
Görgün, T., (2017). “İbn Haldun’un Toplum Metafiziğinin Güncelliği ve Günümüzde Toplum Araştırmaları Açısından Önemi”, İbn Haldun Üzerine Güncel Okumalar, der. Recep Şentürk, İz Yayıncılık, İstanbul.
Günaltay, Ş., (2013). İslam Öncesi Araplar ve Dinleri, sad. M. Mahfuz Söylemez ve Mustafa Hizmetli, Ankara Okulu Yayınları, Ankara.
Hassan, Ü., (2015). İbn Haldun Metodu ve Siyaset Teorisi, Doğu Batı Yayınları, Ankara.
İbn Haldun, (2018). Mukaddime, çev. Süleyman Uludağ, Dergâh Yayınları, İstanbul.
İbn Rüşd, (2005). Siyasete Dair Temel Bilgiler, çev. Muharrem Hilmi Özev, Bordo Siyah Klasik Yayınlar, İstanbul.
Kalpakian, J., (2008). “Ibn Khaldun’s Influence on Current International Relations Theory”, The Journal of North African Studies, 13: 3, ss. 363-376.
Katsiaficas, G., (1999). “Ibn Khaldun: A Dialectical Philosopher for the 21st Century”, New Political Science, 21:1, ss. 45-57.
Kılınçlı, S., (2012). “İslam Öncesi Arap Toplumunda Kabileler Arası Rekabetin İslam Davetine Yansımaları”, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, Cilt 12, Sayı 1, ss. 57-87.
Korkut, Ş., (2006). “İbn Haldûn’un “es-Siyâsetü’l-medeniyye” Teorisini Eleştirisi”, İslâm Araştırmaları Dergisi, Sayı 15, ss. 115-140.
Kurtoğlu, Z., (2013). İslam Düşüncesinin Siyasal Ufku, İletişim Yayınları, İstanbul.
Lacoste, Y., (2012). İbni Haldun: Tarih Biliminin Doğuşu, çev. Mehmet Sert, Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
Lambton, A. K. S., (1981). State and Government in Medieval Islam, Routledge Curzon, London.
Lapidus, I. M., (2013). İslam Toplumları Tarihi Cilt 1, çev. Yasin Aktay, İletişim Yayınları, İstanbul.
Machiavelli, N., (2019). Hükümdar, çev. Necdet Adabağ, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
Mahdi, M., (1966). “Ibn Khaldun”, A History of Muslim Philosphy: Volume Two, ed. and int. M. M. Sharif, Allgauer Heimatverlag Gmbh., Kempten, ss. 961-984.
Mâverdî, (2013). Yönetimin Esasları, çev. Mehmet Ali Kara, İlke Yayıncılık, İstanbul.
Meriç, C., (2018). Umrandan Uygarlığa, İletişim Yayınları, İstanbul.
Öztürk, A., (2008). “Düzenin Meşruluğu Sorunu Bağlamında İbni Haldun Felsefesinin Değerlendirilmesi”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 63-1, ss. 175-206.
Rousseau, J. J., (2019). Bilimler ve Sanatlar Üzerine Söylev, çev. Sabahattin Eyüboğlu, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
Şahin, K., Yaylı, G., (2019). “İbn Haldun”, Türk-İslam Tarihinde Yönetim Belgeleri, ed. M. Akçakaya, Gazi Kitabevi, Ankara.
Uludağ, S., (2018). “Giriş: İbn Haldun ve Mukaddime”, Mukaddime, Dergâh Yayınları, İstanbul, ss. 15-154.
Yaslıçimen, F., Sunar, L., (2006). “Sosyal Bilimlerde Bir Yenilenme İmkânı Olarak İbn Haldun”, İslâm Araştırmaları Dergisi, Sayı 16, ss. 137-167.
Yaylı, H., Yıldırım, O., (2019). “İbn Haldun Düşüncesinde Egemenlik Olayı”, Akademik Hassasiyetler, Sayı 12, Cilt 6, ss. 181-202.
Yazır, M. H. E., (2008). Kur’ân-ı Kerîm Meâli ve Türkçe Okunuşu, sad. Mehmet Şirin Doğan, Seda Yayınları, İstanbul.
Yıldız, M., (2010). “İbn Haldun’un Tarihselci Devlet Kuramı”, Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, Güz, Sayı 10, ss. 25-55.
Wellhausen, J., (1963). Arap Devleti ve Sukutu, çev. Fikret Işıltan, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara.