Sağlık Sektöründe Ekonomik Gelişmişlik Potansiyeli ve Sovyetler Birliği’nden Ayrılan Bağımsız Türk Cumhuriyetlerinde Sağlık Kalitesi Yönetimi

Ekonomik büyüme ve sağlık hizmetlerinde kalitenin sağlanması gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin önem verdiği konuların başında gelmektedir. Bu kapsamda Türk Cumhuriyetleri’nin sağlık sistemlerinin karşılaştırılması ve sağlık harcamalarının incelenmesi de önem taşımaktadır. Bu çalışmanın amacı; Türk Cumhuriyetleri’nin sağlık harcamaları ve gayri safi yurt içi hasılasının karşılaştırmalı analizini yapmaktır. Araştırmada 2000 ve 2017 yılları arasında ülkelerin genel ekonomik ve sağlık göstergeleri dikkate alınarak yorumlamalar yapılmıştır. Performans ölçümünde kriter olarak; ülkelerdeki gayri safi yurt içi hasıla ve kişi başına gayri safi yurt içi hasıla düzeyleri ile sağlık sektöründe gerçekleştirilen küreselleşmeye uyum politikaları esas alınmıştır. Ayrıca, genel devlet sağlık harcamaları, sağlık harcamalarının gayri safi yurt içi hasıladaki payı, cepten ödemelerin sağlık harcamalarındaki payı gibi kriterler esas alınmıştır. Veriler, Dünya Bankası (DB), Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) ve Devlet İstatistik Komiteleri (STAT) veri tabanlarından alınmıştır. Çalışma sonucunda; gayrisafi yurtiçi hasıla, kişi başına gayrisafi yurtiçi hasıla ve genel devlet sağlık harcamalarında en yüksek rakamlara sahip olan ülke Kazakistan, en düşük rakamlara sahip olan ülke ise Kırgızistan olmuştur. Cepten sağlık harcamalarında en düşük rakama sahip olan ülke Kazakistan’dır. Bunlara ek olarak; yurtiçi genel devlet sağlık harcamalarının ülke gayri safi yurt içi hasılası içindeki % oranı en yüksek olan ülke Özbekistan, en düşük olan ülke Azerbaycan’dır. Bu bulgular ışığında izlenecek politikaların ilgili ülke ekonomilerinde etkinliği sağlayacağı düşünülmektedir.

Economic Improvement Potential in the Health Sector and Management of Healthcare Quality in the Independent Turkish Republics Leaving from Soviet Union

Achieving economic growth and quality in health care is at the forefront of the issues that developed and developing countries attach importance to. In this context, it is also important to compare the health systems of the Turkish Republics and examine their health expenditures. The purpose of this study, it is a comparative analysis of the health expenditures and gross domestic products (GDP) of the Turkish Republics. In the survey, interpretations were made taking into consideration the general economic and health indicators of the countries in between 2000 and 2017. As a criterion in performance measurement; gross domestic product, gross domestic product per capita and globalization compliance policies in the health sector have been taken as a basis. In addition, criteria such as general government health expenditures, the share of health expenditures in gross domestic product, share of out-of-pocket payments in health expenditures were taken as basis. Data are collected annually from the World Bank (WB), World Health Organization (WHO), Turkish Statistical Institute (TUIK) and State Statistics Committees (STAT). At the end of the study; Kazakhstan, which has the highest figures in GDP, per capita GDP and general government health expenditures, has been the country with the lowest figures in Kyrgyzstan. The country with the lowest number of out-of-pocket health expenditures is Kazakhstan. Additionally; According to the share of population and total health expenditures in GDP, Azerbaijan has the lowest number and Uzbekistan has the highest number. It is thought that the policies to be followed in the light of these findings will ensure the effectiveness of the economies of the relevant countries.

PDF

___

Ak, Murat ve Sezer, Özcan, (2018). “ Kamu Sektöründe Görevde Yükselme (Kariyer) : 11 10 2011 Tarih ve 663 Sayılı KHK Kapsamında Yapılandırılan Kamu Sağlık Sektöründe Çalışanların Görevde Yükselme Sistemine İlişkin Adalet Algılarının Kıdeme Göre Analizi”, Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi, s. 682, 2018, s53 (2), s. 678-709; Alıntı: Berk, Ahmet (2005); “Devlet Memurlarının Görevde Yükselmesi: Son Düzenlemeler Çerçevesinde Bir Değerlendirme”, Sayıştay Dergisi; S:56, s:79-89.
Akar, S., (2014). “Türkiye’de Sağlık Harcamaları, Sağlık Harcamalarının Nispi Fiyatı ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişkinin İncelenmesi”, Yönetim ve Ekonomi, ss. 311-322.
Akar, B. ve Özgen, Ö., (2011). “ Teknolojik Vatandaşlık ve İnsan Genetiğinin Ticarileşmesi ile İlgili Risk Algıları”, Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi, 2011, 46, (2) : 1-24; alıntı: Caulfield T. (1998). The commercialization of human genetics: a discussion of issues relevant to the Canadian consumer. Journal of Consumer Policy 21: 483-526.
Alaiye, M. S. Metintaş (2016), Türk Cumhuriyetlerinde Toplum Yaşlanmasının Sosyodemografik ve Ekonomik Özellikler Açısından Değerlendirilmesi. ESOGÜ, Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Amaral, A., (1998). "The US Accreditation System and The CRE’s Quality Audits ‐ A Comparative Study", Quality Assurance in Education, Vol. 6 No. 4, pp. 184-196.
ASQ, Amerikan Kalite Derneği, (2004). The Global Voice of Quality. p:1 https://asq.org/ (Erişim Tarihi: 03.01.2020)
Atabey, S. E., (2012). Sağlık Sistemleri ve Sağlık Politikası, Ankara: Gazi Kitapevi. Aktarma: C. Normand & S. Thomas, Health Care Financing and the Health System, s. 153
Caparova, D., (2014), Kırgızistan’da Sağlık Sektörünün Ekonomik Analizi,
Çarıkçı, E., (1996). Türk Dünyası’nda Ekonomik Gelişmeler. http://carikci.cankaya.edu.tr, ss: 1- 18, (Erişim Tarihi: 12.12.2019)
Çoruh, Mithat, (1994). “Toplam Kalite Yönetimi, Hastane Uygulamaları, Gerekçeler ve Güçlükler”, Sağlık Hizmetlerinde Değişen Anlayış ve Politikalar Sempozyumu; Sağlık Sektöründe Toplam Kalite Yönetiminin Yeri, Editör: Mithat Çoruh, Ankara: Haberal E.V.
Deming, W. E., (1996). The New Economics: for Industry, Government, Education. MIT, CAES, Cambridge, MA., 2. Bs. S: 111.
Demirtaş, Z. ve S. Metintaş, (2017), Türk Cumhuriyetlerinde Anne Çocuk Sağlığı Göstergelerinin Ekonomik ve Doğurganlık Özellikleri Açısından Değerlendirilmesi, ESOGÜ, SBE Dergisi.
Dawson, P. and Palmer, G. (1995), Quality Management. The Theory and Practice of Implementing Change, Longman, Melbourne, s. 18
Ecevit, E. ve Çetin, M. (2018), Sağlık Harcamalarının Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkisi: OECD Ülkeleri Üzerine Bir Panel Regresyon Analizi. Doğuş Ün. Dergisi, 11(2): 166-182.
Efil, İ., (2006). Toplam Kalite Yönetimi, Alfa Yayınları, İstanbul 2006, s: 65
Ensor T. and Savelyeva L., (1998). Informal Payments for Health Care in the Former Soviet Union: Some Evidence from Kazakstan. Health Policy and Planning 13(1): 41-49.
EOQ European Organization for Quality, (2004). p:2.
Işıklı, Emel İştar, (2018). “ Hastane Çalışanlarında Tükenmişlik: Düzce ve Sakarya İli Örneği”, Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi, 2018,53 (1), s. 259-272; alıntı: Alexander, L. (2015). Burnout: Impact on Nursing and Quality of Care.
Kavuncubaşı, S., (2000). Hastane ve Sağlık Kurumları Yönetimi, Siyasal Kitapevi, Ankara.
Kırılmaz, H., H. Ateş ve A. Ünsal, (2019), Sağlık Göstergelerinin Ekonomik Büyümede Rolü: Türki Cumhuriyetler Üzerine Bir Panel Regresyon Analizi, Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, Cilt:7 Sayı: 16, s: 35-56.
Matcha, D. A. (2003), Health Care System of Developed World: How The United States’ System Remain on Outlier, Wets-port, Conn.: Praeger.
Mazgit, İ., (1998), Ekonomik Kalkınma Sürecinde Türkiye’de Sağlık Sektörünün Yeniden Yapılanması. Doktora Tezi, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi., s: 109.
Mil, Halil İbrahim, Güvercin, Ali ve Tarım, Bülent, (2016). “Türkiye’de Sosyal Güvenlik Kurumlarının Yaptığı Sağlık Harcamalarının Denetimi”, Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi, 2016, 51, (1) : 28-43.
Mossialos, E. and A. Dixon, (2002). Funding Health Care: An Introduction, (Editor: E. Mossialos, A. Dixon, J. Figueras & J. Kutzin), Funding Health Care: Options for Europe. (ss. 1-31)
Mutlu, A. ve Işık, A. K., (2012). Sağlık Ekonomisine Giriş. Bursa: Ekin Yayınları.
Özveren, Mina, (1997). Toplam Kalite Yönetimi, Temel Kavramları ve Uygulamalar, Alfa Banum Yayım Dağıtım, İstanbul 1997, ss: 14-5.
Pakdil, Fatma, “Deming, Malcolm Baldrige ve EFQM Kalite Modellerinin Karşılaştırmalı Analizi”, s: 17, http://www.baskent.edu.tr/~americ/deming.doc. (03.07.2019).
SATURK, (2019). “Sağlık Turizmi Nedir?”, H. Ömer Tontuş.
STAT, (2019). TİK, Türkmenistan İstatistik Komitesi, http://www.stat.gov.tm, (11.12.2019).
Şen, Tiryaki H. (2019). Uluslararası Sağlık Kuruluşları. İstanbul Sağlık Müdürlüğü, İnsan Kaynakları Şube Müdürlüğü, Personel Eğitim Birimi.
Şener, M. Ve V. Yiğit, (2017), Sağlık Sistemlerinin Teknik Verimliliği: OECD Ülkeleri Üzerinde Bir Araştırma, Süleyman Demirel Üniversitesi SBE, Sayı: 26, ss: 266-290.
Şimşek, T. Ve E. Destebaşı, (2019), Küresel Ekonomik Entegrasyon Sürecinde Beşeri Sermaye Yatırımları ve Yolsuzluğun Etkileri, Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü/İktisat Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi.
Şimşir, N. ve diğ. (2015), Türkiye’de Sağlık ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: ARDL Sınır Testi Yaklaşımı. Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, 52(604): 43-54.
Taguchi, G., (1987). System of Experimental Design: Engineering Methods to Optimize Quality and Minimize Costs. Vols.1-2 UNIPUB/Kraus International Pub.,White Plains, NY. s:3.
Tıraşoğlu, M. ve B. Yıldırım, (2012), Yapısal Kırılma Durumunda Sağlık Harcamaları ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Türkiye Üzerine Bir Uygulama. Electronic Journal of Vocational Colleges, 2(2): 111-117.
TİKA, (2019). T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı, https://www.tika.gov.tr/tr/, (Erişim tarihi: 13.11.2019)
TSE, (2019). TS 9005-ISO 8402 Standart No’su, Türk Standardı Enstitüsü, TÜİK, (2020). http://www.tuik.gov.tr, (11.12.2019).
WHO, World Health Organization, (2000). Health Care Systems in Transition – Turkmenistan, World Health Organization Regional Office for Europe.
WHO, World Health Organization, (2001). European Observatory on Health Systems and Policies. Uzbekistan HIT 2001, http://www.euro.who.int/, (Erişim Tarihi: 18.12.2019)
Wılkınson, Louise C. (1993). “Annual Meeting: Evaluating the 1993”. First Published December 1, Research Article, s: 48, https://doi.org/, (Erişim Tarihi: 18.11.2019).
WB, World Bank, (2006). Turkmenistan, www.worldbank.org
Ulusal Kalite Kongresi, (1992), http://www.kalder.org/kalite_kongresi, Kongre Kitabı, s. 5
Yıldırım, A. (2011), Sağlık Çalışanlarında Yaşam Kalitesi ve Etkileyen Değişkenler, Journal of Psychiatric Nursing, Sayı 2 (2), pp: 61-68.