Osmanlı Hâkimiyetinden İsrail İşgaline: Kudüs’ün Gönüllü Sakinleri

Bu çalışmada Mekke, Medine gibi Kudüs'te varlığı görülen mücâvirlerin Osmanlı dönemindeki işlevi üzerinde durulmuş ve günümüzde Mescid-i Aksa'yı savunan murâbıtlar ile bir karşılaştırması yapılmıştır. Geçmişte mücâvirler ile bugünün murâbıtları Kudüs'e gönüllü olarak gelerek orada ilmî faaliyetlerde bulunan iki benzer gruptur. Her iki grubun motivasyonu kutsal kente komşuluk olsa da birincisi İslam hâkimiyetindeki Kudüs'te surre ile desteklenen bir grup iken, ikincisi işgal altındaki kutsalları muhafaza etme amacıyla güdülenmiştir. Bu bağlamda burada birincisine referansla murâbıt olarak bilinen ve İsrail işgaline karşı psikolojik savunma yaparak Mescid-i Aksa'yı muhafaza eden Filistinlilerin rolü vurgulanmıştır. İsrail askerlerinin Mescid-i Aksa'ya ayak bastığı zaman söz konusu grup ile aralarındaki küçük çatışmalar zaman zaman İslam dünyasında yankılanmaktadır. Bunlardan sonuncusu geçtiğimiz Temmuz ayı içinde yaşanmış ve Mescid-i Aksa Müslümanlara kapanmıştır. Bu anlamda Kudüs'ün bir insanlık mirası olduğu unutulmadan bu şehrin kutsallarının muhafaza edilmesi hususunda daha aktif çabalar gerektiği de açıktır

From The Ottoman Rule To The Israelı Occupatıon: Volunteer Resıdents Of Jerusalem

In this study, it was emphasized the functions of the “neighbors/moujaviren” in Jerusalem such as Mecca and Medina in the Ottoman period, and it was made a comparison with the mourabitoun who defended the al-Aqsa today. In the past “neighbors of Jerusalem” and present-days “defenders of Jerusalem” are two similar groups who came to Jerusalem voluntarily. The most obvious common feature of both groups is that they are engaged in science and also they are neighbors of al-Aqsa and Jerusalem. While the motivation of both groups is neighboring to the holy city, the first was a group supported by surrah in Islamic domination in Jerusalem and the second was motivated to preserve the occupied sanctuaries. In this context, it is emphasized here that the role of the Palestinians who known as mourabitoun and preserved the Masjid al-Aqsa by making a psychological defense against Israeli occupation. When Israeli soldiers stepped on the Masjid al-Aqsa there was little conflict between them and the Palestinians. The last of these happened in July and the Masjid al-Aqsa was closed to Muslims. In this sense, it is also clear that more active efforts must be made to preserve the sanctity of this city, without forgetting that Jerusalem is a human inheritance

PDF

___

Arşiv Kaynakları Surre Defterleri
Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA)
EV.HMK. SR.d. 2029, (12 Receb 1179/25 Aralık 1765).
Filistin Vakıflar Bakanlığı Ebu Dis İhyâü’t-Türâs Arşivi Kudüs Şeriyye Sicilleri (KŞS)
KŞS:233/81, 15 Safer 1157-30 Mart 1744.
KŞS:256/50, Evâsıt-ı Ramazan 1196/20-29 Ağustos 1782.
KŞS:266/36, Evâhir-i Şaban 1199/29 Haziran-7 Temmuz.
KŞS:256/61, Evâhir-i Şevvâl 1196/29 Eylül-7 Ekim 1782.
Yayınlanmış Kaynaklar
el-Hanbelî, Mucîreddîn Uleymî, El Ünsü’l-Celîl Bi-Târihi’l-Kuds Ve’l-Halîl, c. 1-2, (Amman: Mektebetü’l-Muhtesib, 1973).
el-Medenî, Ziyâd Abdülaziz, Evkâfü’l-Kuds Fî-Karni’s-Sâmin Aşar El-Mîlâdî (1700-1799), (Amman: Vezâretü’s-Sekkâf, 2011).
Araştırma Eserler Avcı, Casim, “Kudüs”, DİA, 26, s. 327-29
Ayverdi, İlhan, Kubbealtı Lugatı, Misalli Büyük Türkçe Sözlük (İstanbul, Milliyet 2011)
Barkey, Karen, Farklılıklar İmparatorluğu, çev. Ebru Kılıç, (İstanbul: Versus, 2011).
Bozkurt, Nebi “Mücâvir”, DİA, 31, 445-46.
Bozkurt, Nebi, “Sürgün”, DİA, 38, 166-67.
Buzpınar, Ş. Tufan, “Surrre”, DİA, 37, 567-69.
Cohen, Amnon, “Ottoman Involvement in Europe: Its Relevance for 16th Century Palestine”, VII. CIEPO Symposium, (Ankara: TTK, 1994), 27-34.
--------------------, “1516-1917: Haram-i Şerif-Temple Mount under Ottoman Rule” Where Heaven and Earth Meet:Jerusalem’s Sacred Esplanade, Ed. Oleg Grabar and Benjamin Z. Kedar, (Austin : University of Texas Press, 2009), 210-30
---------------------, “Some Conventional Concepts of Ottoman Administration in the Light of a More Detailed Study: The Case of 18th Century Palestine.” Social and Economic History of Turkey (1071-1920) International Congress on the Social and Economic History of Turkey 11-13 July 1977, Haccettepe University, ed. H.İnalcık, O.Okyar, (Ankara, 1980), 187-92.
Demirkent, Işın, Kudüs (Haçlılar Dönemi), DİA, 26, s. 329-32.
Denk, Erdem, “Uluslararası Adalet Divanı’nın İsrail’in İşgal Altındaki Filistin Topraklarında İnşa Etmekte Olduğu Duvar Konusundaki Kararı”, Uluslararası İlişkiler, 1/3, 2004,151- 173.
Dolu, Alaattin, Osmanlı Kudüsü’nde Toplum ve Siyaset, 1703-1789, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Ünv. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Ana Bilim Dalı, 2017
-------------------, “Osmanlı Kroniklerinde Kudüs Algısı,” Pamukkale Ünv. Sosyal Bil. Enstitüsü Dergisi, 2016, 25/1, 21-46.
el- Medenî, Ziyâd Abdülaziz, Medînetü’l-Kuds Ve Civâruhâ Hılâle’l-Fetre 1800-1830, (Amman: Menşûrât Banku’l-A’mâl, 1996)
Elad, Amikam, “Why Did ‘Abd Al-Malik Build the Dome of the Rock?”, Bayt Al-Maqdis- ’Abd Al-Malik’s Jerusalem, Ed. Jeremy Johns Julian Raby, c. 1, (Great Britain: Oxford University Press, 1992).
Elmalılı M. Hamdi Yazır, Hak Dîni Kur’an Dili, Çelik-Şura Yay.
Fîrûzâbâdî, Kamûsü’l-Muhît, (Müesesetü’r-Risâle, 2012).
Kark, Ruth, Michal Oren-Nordheim, Jerusalem and Its Environs, Quarters, Neighborhoods, Villages 1800-1948. (Jerusalem: The Hebrew University Magness Press, 2001).
Kur’an-ı Kerim.
Manna’, Adel, “Eighteenth- and Nineteenth-Century Rebellions in Palestine” Journal of Palestine Studies, 24/1, 1994, 51-66.
Pappe, Ilan, Modern Filistin Tarihi, çev. Nuri Plümer, (Ankara: Phoenix, 2007).
Qumsiyeh, Mazin B., Popular Resistance in Palestine: A History of Hope and Empowerment, (Pluto Press, 2011).
Singer, Amy, Kadılar, Kullar, Kudüslü Köylüler, çev. Sema Bulutsuz, (İstanbul: Tarih Vakfı Yurt, 1996).
Sünenü’t-Tirmizi, Tahkîk: Beşşar Avvad Maruf, c. 3, (Beyrut: Darü’t-Tab el-İslâmi, 1998)
Şemseddin Sâmi, Kamûs-i Türkî, (İstanbul: Yeditepe, 2015).
Tefsirü’t-Taberi, Muhakkik: Ahmed Şakir, c. 7, (Müessesetü’r-Risâle, 2000)
Tomar, Cengiz, “Kudüs (Memlükler Dönemi)”, DİA, 26, s. 332-34
Van Leeuwen, Richard, Bir Osmanlı Şehri Şam, (İstanbul: Küre, 2012)
Yiğit, İsmail “Ribât”, DİA, 35, 76-79

TYB Akademi Dil Edebiyat ve Sosyal Bilimler Dergisi-Cover

ISSN: 2146-1759
Yayın Aralığı: Yılda 3 Sayı
Başlangıç: 2011
Yayıncı: Mustafa Ekici

Arşiv