SELİM TEZCAN, ALPER SARIBAŞ, MEHMET SADIK GÜR

İsrail Tarih Ders Kitaplarının (1948-2014) Gözünden Tanzimat’a Kadar Osmanlı-Yahudi İlişkileri

Bu makale, Tanzimat'a kadarki Osmanlı-Yahudi ilişkilerinin İsrail tarih ders kitaplarında geçmişten bugüne nasıl işlendiğini incelemektedir. Osmanlı İmparatorluğu'nun klasik dönemi ile son yüzyıllarındaki ilişkiler konusunda kitapların yaklaşımının oldukça farklı olduğu görülmüştür. Klasik çağ işlenirken Yahudi cemaatine karşı Osmanlıların benimsediği hoşgörülü tutumdan ve içişlerinde tanıdıkları geniş özerklikten bahsedildiği gibi saraydaki Yahudilerin Sultan ile kurdukları yakın ilişkilere de değinilmektedir. Sefarad Yahudilerinin kabulü anlatılırken ise Osmanlıların ülkenin kalkınması bağlamında göçmenlerden duydukları beklentilere ve bu beklentilerin fazlasıyla karşılandığına vurgu yapılmaktadır. Buna karşılık Osmanlı'nın son yüzyılları işlenirken Yahudilerin, özellikle de Filistin Yahudilerinin durumunda yaşanan bozulma ön plana çıkartılmakta; genel koşulların kötüleşmesinden etkilenmenin yanısıra baskı, ayrımcılık ve keyfi muamelelere maruz kaldıkları aktarılmaktadır. Ancak bu durumun başlıca sebebi olarak Osmanlı merkezi yönetimindeki bir tavır değişikliğinden ziyade onun zayıf düşerek artık yerel güçlere karşı Yahudilere koruma sağlayamaması gösterilmektedir

The Ottoman-Jewish Relations until the Tanzimat in the View of Israeli History Textbooks (1948-2014)

This article examines how the Ottoman-Jewish relations have been treated in Israeli history textbooks from the past until today. It is observed that the approach of the books regarding the relations in the classical period and afterwards is quite different. In relating the classical period, the books touch upon the tolerant attitude adopted by the Ottomans against the Jews, and the considerable autonomy they allowed them in communal affairs. In relating the last centuries of the Empire, on the other hand, the books stress the deterioration in the status of the Jews, especially those in Palestine, and relate how they were subjected to discrimination, arbitrary treatment and exploitation. Nevertheless, they attribute the cause of this deterioration not to any change of attitude on the part of the Ottoman central government, but rather to its growing weakness and resulting inability to offer the Jews protection against local powers

PDF

___

BAR-NAVI, Elie, ha-Mea ha-20: Toldot ‘Am Yisrael ba-Dorot ha-Aharonim [20. Yüzyıl: İsrail Halkının Günümüzdeki Tarihi], Sifre, Tel Aviv, 1998.
DORON, Akiva ve FRENKEL, Eva, Mi-Dor le-Dor [Nesilden Nesile], Bölüm 3, Misrad hahinukh veha-tarbut, Kudüs, 1998.
HOROWITZ, Shelomoh, Kitsur Toldot Yisrael ba-‘Et ha-Hadaşa [Yakınçağda Muhtasar İsrail Tarihi], Bölüm 2, Bet ha-sefer ha-reʼali ha-ʻIvri, Haifa, 1960.
INBAR, Shulah ve HAREL, Yaron, Mahpekha u-Geula be-Yisrael uva-‘Amim [İsrail ve (Diğer) Halklar Arasında Devrim ve Sürgün], Bölüm 1, Lilach, Petach Tikva, 2006.
KAS, Jacob ve HERSHKO Mosche, Yisrael veha-‘Amim [İsrail ve (Diğer) Halklar], Bölüm 2, Tel Aviv Dvir, Tel-Aviv, 1974.
KEDEM, Menahem, Perekim be-Toldot Yisrael ba-Me’ot ha-18 veha-19 [18. ve 19. Yüzyıllarda İsrail (Halkı) Tarihinden Fasıllar], Or-ʻam, 1986.
NA’AMAN, Shlomo ve KASHER, Aryeh, Toldot Yemey ha-Beynayim ba-‘Amim uve-Yisrael [İsrail ve (Diğer) Halklar Arasında Ortaçağ Tarihi], ʻAmihai, Tel Aviv, 1972.
NAVEH, Eyal ve VERED, Ne’omi, ha-Leumiyut be-Yisrael uv-‘Amim [İsrail ve (Diğer) Halklar Arasında Milliyetçilik], Rekhes, Even Yehudah, 2008.
NAVEH, Eyal ve VERED, Ne’omi, Tsemiha ve Maşberim ba-‘Idan ha-Moderni [Yakınçağda Kalkınma ve Krizler], Rekhes, Even Yehudah, 2012.
SHAVIT, Shelomoh, ha-Yehudim be-Şilhe Yemey ha-Beynayim [Ortaçağın Sonlarında Yahudiler], Misrad ha-hinukh veha-tarbut, Kudüs, 1978.
TABIBIYAN, Ketsi’ah ve MIRAN, Shoshi, Masa’ el ha-‘Avar: Mi-Yemey ha-Beynayim ve- ‘ad ha-‘Et ha-Hadaşa [Geçmişe Yolculuk: Ortaçağdan Yakınçağa], Matach, Ramat Aviv, 1997.
TOURY, Jacob, SCHMITT, Dan Helmut ve SOFERMAN, Refaʼel, Toldot ha-‘Amim ba-Zeman ha-Hadaş [Yakınçağda Halkların Tarihi], Cilt 3, Yavneh, Tel Aviv, 1967.
ZINGROV, Israel ve SHAHAR, David, ‘Am ve-‘Olam [Halk ve Dünya], Cilt 3, ʻIdan, Rehovot, 1998.
ZIV, Mikhal, BEN-SASON, Haim Hillel ve LANDAU, Jacob M., Divrey ha-Yamim [Kronikler], Cilt 2, Yuval, Haifa, 1959.
ZIV, Mikhal ve ETTINGER, Samuel, Divrey ha-Yamim [Kronikler], Cilt 3, Bölüm 1, Yuval, Haifa, 1960
ZIV, Mikhal ve ETTINGER, Samuel ve LANDAU, Jacob M., Divrey ha-Yamim [Kronikler], Cilt 4, Bölüm 1, Yuval, Haifa, 1963.
ZIV, Mikhal ve TOURY, Jacob, Divrey ha-Yamim - ha-Zeman ha-Hadaş [Kronikler - Yakınçağ], Cilt 1, Yavneh, Tel Aviv, 1973.
Araştırma Eserleri
ABU-SAAD, Ismael, “The Portrayal of Arabs in Textbooks in the Jewish School System in Israel”, Arab Studies Quarterly, 2007, cilt: 29, ss. 21-38.
AIZHARKYN, Alyimidin K., “Kırgızistan’daki Ortaokul, Lise Tarih Ders Kitaplarında Türkiye Tarihinin Okutulması”, Uluslararası Sosyal ve Ekonomik Bilimler Dergisi, 2012, cilt: 2, ss. 79-83.
AL-HAJ, Majid, “National Ethos, Multicultural Education, and the New History Textbooks in Israel”, Curriculum Inquiry, 2005, cilt: 35, ss. 47-71.
ALIBAŠIĆ, Ahmet, “Images of the Ottomans in History Textbooks in Bosnia and Herzegovina”, İslâm Araştırmaları Dergisi, 2007, sayı: 17, ss. 103-137.
ALPARGU, Mehmet, “Türkiye ve Azerbaycan Tarih Ders Kitapları Üzerine Bazı Gözlemler”, Atatürk Dergisi, 2007, cilt: 5, ss. 1-13.
AYANOĞLU, Betül, Türk-Yunan Tarih Ders Kitaplarında Karşılaştırmalı Öteki, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul, 2011.
BALTA, Evren ve DEMİR, Süheyla, “Tarih, Kimlik ve Dış Politika: Rusya Federasyonu Güncel Tarih Ders Kitaplarında Osmanlı-Türk İmajı”, Bilig, 2016, sayı: 76, ss. 1-31.
BAR-GAL, Yoram, “The Image of the ‘Palestinian’ in Geography Textbooks in Israel”, Journal of Geography, 1994, cilt: 93, ss. 224-232.
BAR-TAL, Daniel, “The Arab Image in Hebrew School Textbooks”, Palestine-Israel Journal, 2001, cilt: 8, ss. 5-18.
BAR-TAL, Daniel ve TEICHMAN, Yona, Stereotypes and Prejudice in Conflict: Representations of Arabs in Israeli Jewish Society, Cambridge University Press, New York, 2005.
BATAN, Mehmet, İran İslâm Cumhuriyeti İlk ve Ortaöğretim Ders Kitaplarında Türkler ve Türk İmajı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul, 2011.
BILJALI, Şener, Makedonya Eğitim Kurumlarında Okutulan Tarih Kitaplarında Osmanlı İmajı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara, 2007.
ÇELİK, Hülya ve ÇELİK, M. Bilal, “Devrim Sonrası İran Ortaokul Tarih Ders Kitaplarında Türklere İlişkin Söylemlerin Analizi”, Türk Tarih Eğitimi Dergisi, 2015, cilt: 4, ss. 202- 224.
DAVARCI, Âlim, Alman İlk ve Orta Öğretim Tarih Ders Kitaplarında Metodoloji ve Türk İmajı Üzerine Bir Araştırma, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya, 2006.
DEVECİ BOZKUŞ, Yıldız, “Ermeni Tarih Ders Kitaplarında Türk İmgesi”, Yeni Türkiye, 2014, sayı: 60, ss. 1-45.
DEVECİ BOZKUŞ, Yıldız, “Ermeni Tarih Ders Kitaplarında 1915 Olayları”, Tesam Akademi Dergisi, 2015, cilt: 2, ss. 89-105.
DEVECİ BOZKUŞ, Yıldız, Ermeni Ders Kitaplarında “Türkler”, TEPAV, Ankara, 2016.
ERDÖNMEZ, Celâl, “Kıbrıs Tarihi Ders Kitaplarında Osmanlı Devrinde Kıbrıs’a Yapılan Sürgünlerle İlgili Bazı Tespitler”, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2007, sayı: 15, ss. 65-90.
ERÖZDEN, Ozan, “Hırvatistan Tarih Ders Kitaplarında Osmanlı-Türk İmajı”, İ.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 2014, sayı: 50, ss. 39-54.
FAYDA, Mustafa, “Zimmi”, TDV İslâm Ansiklopedisi, cilt: 44, ss. 428-434.
GATINA, Venera, Rus Tarih Ders Kitaplarında Osmanlı/Türk İmgesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul, 2009.
GÖKDEMİR, Zehra Betül, Suudi Arabistan Ders Kitaplarında Türkler ve Türk İmajı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul, 2010.
GÖKSUN, Yenal, Suriye İlk ve Ortaöğretim Ders Kitaplarında Türkler ve Türk İmajı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul, 2011.
HATHAWAY, Jane, “Problems of Periodization in Ottoman History: The Fifteenth through the Eighteenth Centuries”, The Turkish Studies Association Bulletin, 1996, cilt: 20, ss. 25-31.
HOWARD, Douglas. “Ottoman Historiography and the Literature of ‘Decline’ of the Sixteenth and Seventeenth Century”, Journal of Asian History, 1988, cilt: 22, ss. 52-77.
İSOV, Mümin, “Bulgaristan Tarih Ders Kitaplarında Türk Azınlığın Yerine İlişkin Bazı Gözlemler,” Balkan Araştırma Enstitüsü Dergisi, 2014, cilt: 3, ss. 37-51.
KAFADAR, Cemal. “The Question of Ottoman Decline”, Harvard Middle Eastern and Islamic Review, 1997-98, cilt: 4, ss. 30-75.
KAPAR, Mehmet Ali, “Sovyetler Birliği Dönemi Ders Kitaplarında Eskiçağ Tarihi ve Eski Türk Tarihi’nin Öğretimi”, USAD, 2016, sayı: 5, ss. 239-252.
KINIKLIOĞLU, Suat, “Images and Representations of Turks and Turkey in Soviet History Textbooks”, International Textbook Research, 2007, cilt: 29, ss. 259 – 271.
KOÇOĞLU, Yasemin, Barışın Aracı Olarak Tarih Ders Kitapları: Türk-Yunan Tarih Ders Kitapları Örneklemi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi, Erzurum, 2014.
KÖSTÜKLÜ, Nuri, “Kıbrıs Rum Kesimi Tarih Ders Kitaplarında ‘Türk’ Ve ‘Türkiye’ İmajı”, 2013, Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Kongresi (17- 19 Mayıs 2013), Saraybosna, Bosna Hersek.
MAHARRAMOVA CENGİZ, Nigar, Sovyet Rusya Tarih Ders Kitaplarında Türk İmajı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi, Sakarya, 2016.
MUHASILOVIĆ, Jahja, Bosna Hersek Güncel Tarih Ders Kitaplarında Osmanlı/Türk İmajı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul, 2015.
NAVEH, Eyal, “La imagen de Europa y del mundo árabe-islámico en el currículo escolar y los libros de texto de historia en Israel” [İsrail’deki Okul Müfredatı ve Tarih Ders Kitaplarında Avrupa ve Arap-İslam Dünyası İmgesi], Conociendo al otro: El islam y Europa en sus manuales de historia, Luigi Cajani (edit.), Fundación ATMAN, 2008, Madrid. NETS-ZEHNGUT, Rafi, “Israeli Approved Textbooks and the 1948 Palestinian Exodus”, Israel Studies, 2013, cilt: 18, ss. 41-68.
PELED-ELHANAN, Nurit, Palestine in Israeli School Books: Ideology and Propaganda in Education, I.B. Tauris, Londra, 2012.
PODEH, Elie, “History and Memory in the Israeli Educational System: The Portrayal of the Arab-Israeli Conflict in History Textbooks (1948–2000)”, History & Memory, 2000, cilt: 12, ss. 65-100.
PODEH, Elie, The Arab-Israeli Conflict in Israeli History Textbooks, 1948-2000, Bergin & Garvey, Westport, CT, 2002.
PODEH, Elie, “Univocality within Multivocality: The Israeli-Arab-Palestinian Conflict as Reflected in Israeli History Textbooks, 2000–2010”, Journal of Educational Media, Memory, and Society, 2010, cilt: 2, ss. 46-62.
PIRICKÝ, Gabriel, “The Ottoman Age in Southern Central Europe as Represented in Secondary School History Textbooks in the Czech Republic, Hungary, Poland and Slovakia”, Journal of Educational Media, Memory, and Society, 2013, cilt: 5, ss. 108-129.
ŞİMŞEK, Ahmet ve MAHARRAMOVA CENGİZ, Nigar, “Rusya Tarih Ders Kitaplarında TürkOsmanlı İmgesi”, Türk Tarih Eğitimi Dergisi, 2015, cilt: 4, ss. 225-258.
TAK, İsa ve YILDIZ, Nurses,“1980–1990 Yılları Arasında Bulgaristan’da İlköğretim ve Ortaöğretim Kurumlarında Okutulan Tarih Ders Kitaplarında Türk ve Osmanlı Algısı”, Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2014, cilt: 2, ss. 67-100.
TUNCER, Fatih Fuat, Kosova Tarih Ders Kitaplarında Osmanlı/Türk İmajı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi, Antalya, 2012.
ULUBAŞ, Mahmut, Günümüz Amerikan Tarih Ders Kitaplarında Türk Tarihi ile İlgili Konuların Ele Alınışı Üzerine Bir İnceleme, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya, 2009.
URAL, Selçuk, “Makedonya’da 6, 7 ve 8. Sınıf Türkçe Tarih Ders Kitaplarında Osmanlı-Türk Algısı”, Tarih Okulu Dergisi, 2014, cilt: 7, ss. 797-826.
YILDIZ, Nurses, 1980-1990 Yılları Arasında Bulgaristan’da İlköğretim ve Ortaöğretim Kurumlarında Okutulan Tarih Ders Kitaplarında Türk ve Osmanlı Algısı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Tokat, 2008.
YİĞİT, Mehmet, Arap Ülkelerinde Okutulan Lise Tarih Ders Kitaplarında Türkler (Ürdün ve Suriye Örneği), Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara, 2009.
YOGEV, Esther, “A Crossroads: History Textbooks and Curricula in Israel”, Journal of Peace Education, 2010, cilt: 7, ss. 1–14.
YOGEV, Esther, “The Image of the 1967 War in Israeli History Textbooks as Test Case: Studying an Active Past in a Protracted Regional Conflict”, Oxford Review of Education, 2012, cilt: 38, ss. 171-188.
ŽUNİĆ, Mirna, Hırvatistan’da Tarih Ders Kitaplarında Osmanlı İmajı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul, 2008.

TYB Akademi Dil Edebiyat ve Sosyal Bilimler Dergisi-Cover

ISSN: 2146-1759
Yayın Aralığı: Yılda 3 Sayı
Başlangıç: 2011
Yayıncı: Mustafa Ekici

Arşiv