24 DİVAN ŞAİRİ ADINA TERTİP EDİLMİŞ BİR KUR’A FÂL-NÂMESİ ÜZERİNE

Yıldız-nâme, tefe’’ül-nâme, hurşîd-nâme, ihtilâc-nâme, kıyâfet-nâme ve kehânet-nâme gibi farklı birçok adla yazılmış fâl-nâmeler, geleceğin bilinmesi amacıyla kaleme alınmış yoruma dayalı eserlerdir. Osmanlının fal kültürü, edebiyat geleneğine de yansımıştır. Hamdullah Hamdî’nin Kıyâfet-nâme’si, Cem Sultan’ın Fâl-i Reyhân-ı Cem Sultan’ı, Zaîfî’nin Fâl-i Murgân’ı, Kefeli Hüseyin’in Râz-nâme’si, Fedâyî’nin Fâl-nâme-i Kur’ân-ı Azîm’i konuyla ilgili belli başlı eserlerdir. Bu makalede; Emrî, Bâkî, Cevrî, Hayretî, Hayâlî, Zerrâkî, Zâtî, Rûhî, Sürûrî, Şehrî, Sun’î, Tıflî, Zuhûrî, Ubeydî, Gınâyî, Fuzûlî, Kabûlî, Keşfî, Lâmi’î, Meşâmî, Nef’î, Visâlî, Hem-demî ve Yahyâ adlı divân şairlerinin mahlasları kullanılarak, onlar adına tertip edilmiş müellifi kesin olarak bilinmeyen manzûm bir fâl-nâme metni incelenmiştir. 24 fal niyeti eserin konusunu oluşturur. Fal-nâme’de, her varağın a ve b sayfalarında; iki divân şairinin adı ve aaxa şeklinde kafiyelenen altışar bent yer almıştır. Divân şiirinde fâl-nâme geleneğinden kısaca bahseden bir girişten sonra eser incelenmiş, Fâl-nâme’nin transkribeli çeviri yazısı ve eski harfli metninin tıpkıbasımı makalenin sonunda yer almıştır.

Anahtar Kelimeler:

Divân edebiyatı, fâl-nâme, manzum fâl-nâme, kur’a falı, niyet falı

PDF

___

AKSOYAK İsmail Hakkı, Kefeli Hüseyin-Râz-nâme, Journal of Turkısh Studies, Volume XIII, Harvard University, Harvard 2004.
Bâkî Divânı, (Haz.: Sabahattin Küçük), Türk Dili Kurumu Yayınları, Ankara 1994.
BURMAOĞLU Hamit B., Lâmi‘î Çelebi Dîvânı (Hayatı, Edebî Kişiliği, Eserleri ve Dîvân’ının Tenkidli Metni), Atatürk Üniversitesi SBE, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Erzurum 1983.
ÇINAR Bekir, Tıflî Ahmed Çelebi Hayatı Edebî Kişiliği Eserleri ve Divânı’nın Tenkitli Metni, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Fırat Üniversitesi SBE, Elazığ 2000.
DEMİREL Şener, 17. yüzyıl Şairlerinden Şehrî (Malatyalı Ali Çelebi) Hayatı, Sanatı, Divanı’nın Tenkitli Metni ve Tahlili, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Elazığ 1999.
DUVARCI Ayşe, Türkiye’de Falcılık Geleneği ile Bu Konuda İki Eser Risâle-i Falnâme Lî Ca’fer-i Sâdık ve Tefe’ülnâme, Ankara, Kültür Bakanlığı, 1993
ERDOĞAN Mustafa, Kabûlî İbrahim Efendi, Hayatı, Edebî Kişiliği ve Divanı (İnceleme-Tenkitli Metin-Dizin), Gazi Üniversitesi SBE, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara 2008.
ERSOYLU Halil, “Fal, Falnâme ve “Fâl-i Reyhân-ı Cem Sultan”, İslam Medeniyeti Mecmuası, C.5, S.2, İstanbul Şaban 1401 (1981), s.69-81.
ERTAYLAN İ.Hakkı, Falnâme, İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul 1951
Fuzûlî Divânı, (Haz.: Kenan Akyüz, Süheyl Beken, Sedit Yüksel ve Müjgan Cunbur), Akçağ Yayınları, Ankara 1990.
GÜR Nagihan, “Osmanlı Fal Geleneği Bağlamında Yıldıznâme, Falnâme ve Talinâme Metinleri”, Milli Folklor, S.96, s.202-215.
Hayretî, Divan, (Haz.: Mehmed Çavuşoğlu-Mehmet Ali Tanyeri), İstanbul 1981. KAHRAMAN Asiye, İshak-zâde Zuhûrî Divânı (İnceleme-Metin), Selçuk Üniversitesi SBE, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya 2002. KARA İsmail, “Fal, Falnâme”, Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi, C.3, 1979, s.153-155.
KURNAZ Cemal, “XVI. Asır Şairlerinden Za’îfî’nin Fal-ı Murgan’ı”, Şükrü Elçin Armağanı, Hacettepe Üniversitesi Yayınları, Ankara 1983, s.221-230.
MACDONALD, D.B., “Falnâme”, İslam Ansiklopedisi, C.4, 1977, s.449-450.
MERMER Ahmet, Türkî-i Basit ve Aydınlı Visâlî’nin Şiirleri, Akçağ Yayınları, Ankara 2006.
Nef‘î Divânı, (Haz.: Metin Akkuş), Akçağ Yayınları, Ankara 1993.
SEZER Sennur, Osmanlı’da Fal ve Falnameler, Milliyet Yayınları, İstanbul 1998
Sürûrî Divânı, (Haz.: Halil İbrahim Okatan), Ankara 2010.
ŞANLI İsmet, “XVI. Yüzyıl Divan Şairi Fedâyî ve Fâl-nâme-i Kur’ân-ı Azîm’i”, Uludağ Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Dergisi, S. 5, Bursa 2003, s.161-178.
Şeyhülislâm Yahyâ Divânı, (Haz.: Hasan Kavruk), MEB Yayınları, Ankara 2001.
Taşlıcalı Yahyâ Bey Dîvânı, (Haz.: Mehmed Çavuşoğlu), İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul 1977.
UZUN Mustafa, “Falnâme”, TDV İslam Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, C.12, Ankara 1995, s.141-145.
ÜNLÜ M. Şehabettin, Ubeydî Hayatı Edebî Kişiliği ve Divanı’nın Tenkitli Metni, İstanbul Üniversitesi SBE, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul 1991.
YAKAR Halil İbrahim, Gelibolulu Sun‘i Divanı ve Tahlili, İstanbul Üniversitesi SBE, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul 2002.
Zatî Divânı (Edisyon Kritik ve Transkripsiyon) Gazeller Kısmı, C.I, (Haz.: Ali Nihat Tarlan), İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul 1968 ve C.II İstanbul 1970,
Zatî Divânı (Edisyon Kritik ve Transkripsiyon) Gazeller Kısmı, C.III, (Haz.: Mehmed Çavuşoğlu-Ali Tanyeri), İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul 1987.