Şeyh Galib'in gazellerinde "Vâsûht" tarzı aşkın izleri

Divan şiirinde, âşığın maşûka tamamen mahkûm ve mecburolduğu klâsik aşk anlayışı, XVII ve XVIII. yüzyıllardan itibaren önemlibir kırılmaya maruz kalmıştır. Bu kırılmada ilk safhalardan birinin, Farsçaşiirde “Vâsûht” adı verilen şiir tarzının Türk şiirindeki yansımaları oldu ğunu düşünmekteyiz. Vâsûht tarzının ana temaları, sevgiliden yüz çevir me, onun cefasından usanma ve onu terk etmektir. Vâsûht tarzı, söz konu su yüzyıllardan itibaren bazı divan şairlerinin şiirlerinde görülür. Ancakşeyh Gālib’in gazellerinde, kendisinden önceki şairlere nispetle daha be lirgin bir şekil alır. Vâsûht, XVIII. yüzyılda bazı Batılı ıslahatların şiireyansımalarının aksine, Doğu kaynaklı bir etkiyi temsil eder. Ancak divanşiirinde sıklık ve süreklilik kazanamayan bu tarz, bağımsız bir üslûp ya daekol halini alamamıştır.

The reflections of "Vâsûht" type of love on Şeyh Galib's ghazels

In Divan poetry, the classical love conception inwhich the lover is totally attached to the beloved and seeks the love of herdesperately had been changed for a while by some poets in the 17th and18th centuries. The first step in the process of this change is probably in serted to Divan poetry by the result of the effect of “Vâsûht” the kind ofpoetry which belongs to Persian poetry and being reflected onto Turkishpoetry. The themes of “Vâsûht” type of poetry involves turning againstthe beloved, being tired of her tortures on the lover himself as a resultleaving her. As mentioned “Vâsûht” style can be traced in some poets’poems. However it becomes clearer in şeyh Gālib’s ghazels rather thanother poets. “Vâsûht” represents an eastern effect on the contrary of thereflections on Divan poetry based on western originated reforms made inthe 18th century. However; this kind of poetry couldn’t become an inde pendent style or a form of a school as it wasn’t used much by the poets.

PDF

___

AKÜN, Ömer Faruk (1994), “Divân Edebiyatı”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. IX, TDV Yayınları, İstanbul, s. 389-427.
ARI, Ahmet (2008), Gālib Dede’nin Ask Atesi-Seyh Gālib Divanında Ask, Profil Yayınları, İstanbul.
ÇENDBAHÂR, Lâletîk (1380/2001), Bahâr-ı Acem, C. III, İntisârât-ı Tılâye, Tahran.
DEHHUDÂ, Ali Ekber (1377/1999), Lügatnâme-i Dehhudâ, C. XV, Çâphâne-i Dânisgâh-ı Tahran, Tahran.
DEMĐREL, Sener (1999), Malatyalı Ali Çelebi-Sehrî Divanı, ( Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamıs Doktora Tezi), Elağzı.
DOĞAN, Muhammet Nur (2006), Seyh Gālib-Hüsn ü Ask, Yelkenli Kitabevi, İstanbul. ENÛSE, Hasan (1376/1998), Dânişnâme-i Edeb-i Fârsî, C. I, Sâzmân-ı Ferheng ve Đrsâd-ı Đslâmî, Tahran.
GULÂMRIZÂÎ, Muhammed (1377/1999), Sebk-Sinâsî-i Si’r-i Pârsî, Kitâbhânei Tahûrî, Tahran.
GÜLERYÜZ, Ali (2006), “Sebk-i Irakî ile Sebk-i Hindî Arasında Geçis Dönemi Üslûbu: Mekteb-i Vukû”, Sözde ve Anlamda Farklılasma Sebk-i Hindî, Turkuaz Yayınları, İstanbul s. 102-107.
HORATA, Osman (2009), Has Bahçede Hazan Vakti-XVIII. Yüzyıl: Son Klâsik Dönem Türk Edebiyatı, Akçağ Yayınları, Ankara.
İPEKTEN, Haluk (1974), Đsmetî Dîvânı, Atatürk Üniversitesi Yayınları, Ankara. KALKISIM, Muhsin (1994), Seyh Gâlîb Dîvânı, Akçağ Yayınları, Ankara.
KALPAKLI, Mehmet (1999), “Divan Siirinde Ask”, Osmanlı Divan Siiri Üzerine Metinler, YKY, Đstanbul, s. 454-455.
MA‘ÂNÎ, Ahmed Gülçîn (1374/1996), Mekteb-i Vukû Der-Si‘r-i Fârsî, Đntisârâtı Dânisgâh-ı Firdevsî-i Meshed, Meshed.
MÎRSÂDIKÎ, Meymenet (1373/1995), Vâjenâme-i Hüner-i Sâirî, Kitâb-ı Mihnâz, Tahran.
Muhammed Pâdisâh (1363/1984), Anandrec: Ferheng-i Câmi-i Fârsî, C. VII, Çâphâne-i Haydarî, Tahran.
NU’MÂNÎ, Siblî (1363/1984), Si’rü’l-Acem, C. III, Dünyâ-yı Kitâb, Tahran.
OKÇU, Naci (1993), Seyh Gālib Divanı, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
PALA, Đskender (1998), Ansiklopedik Divan Siiri Sözlüğü, Ötüken Yayınları, İstanbul.
SEMÎSÂ, Sîrûs (1381/2001), Sebk-Sinâsî-i Si‘r, Đntisârât-ı Firdevs, Tahran.
TARLAN, Ali Nihat (1990), “Divan Edebiyatında San’at Telakkisi”, Prof. Dr. Ali Nihat Tarlan’ın Makalelerinden Seçmeler, AKM Yayınları, Ankara, s. 70-80.
ÜZGÖR, Tahir (1991), Fehîm-i Kadîm Dîvânı, AKM Yayınları, Ankara.