Memlük-Kıpçak Türkçesi Sözvarlığı: Yansıma Fiiller Üzerine Bir İnceleme

Mısır ve Suriye'de kurulan Memlûk devletinde Türklerin nüfuzunun artması, bölgede Türkçenin önem kazanmasını sağlamıştır. Bu nedenle 13 ve 14. yüzyılda Türkçe öğrenimini kolaylaştırmak ve yaygınlaştırmak üzere Türkçe sözlük ve gramerler yazılmıştır. Bunlar bölgenin Türkmen (Oğuz)-Kıpçak karma diyalekt yapısını yansıtması bakımından önem taşımaktadır. Türk dilinin genel söz varlığının tespitinde tarihî sözlükler büyük öneme sahiptir. Bu çalışmada mevcut Memlûk -Kıpçak sözlüklerindeki yansıma fiiller ele alınmış ve bunların, tarihî- modern dil karşılaştırması yöntemiyle yapısal ve tematik incelemesi yapılmıştır.

On the Leksicology of Mamluke-Kipchak Turkish: Onomatopoeia Verbs

That Turkish influence increased in Mamluke State set up in Egypt and Syria enabled Turkish to be important language in the region. Turkish dictionary and grammar books that were written in thel3-14. centuries are so important that they reflect regions and terms language characterisric. Turkmen and Kipchak mixed dialect structure is also reflected in the dictionary. Historical dictionaries are given importance to determine general turkish leksicology. In this study onomatopoeia verbs in avaliable Mamluke-Kipchak dictionary is studied and these are examined in morphological and thematical. in addition to this, their equivolant of historical and modern linguistic is given.

PDF

___

AKSAN, Doğan (1983); ATABAY, N.; KUTLUK, İ.; ÖZEL, S., Sözcük Türleri, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
ATALAY, Besim (1945), Et-Tuhfetu'z-Zekiyye fi'l- Luğatı't-Türkiyye, Türk Dil . Kurumu Yayınları, İstanbul.
ATALAY, Besim (1999), Divanü Lügat- it- Türk Dizini, C.IV, Ankara.
BANGUOĞLU, Tahsin (1986), Türkçenin Grameri, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara
BAYRAV, Süheyla, (1969), Yapısal Dilbilimi, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Basımevi, İstanbul
BERT A, 'Orpnd (1996), Deverbale Wortbildung im Mittelfoptschakisch-Türkischen, Harrassowitz Verlag Wiesbaden.
BM Bkz. ZAJACZKOVVSKİ
BRS, (1958) Başkirsko- Russkiy Slovar, Akademiya Nauk SSSR Başkirskiy Filial İnstitut İstorii Yazıka i Literatun, Moskva.
CLAUSON, Sir Gerard (1972), An Etymological Dictionary Of Pre- Thirteenth -Century Turkish, Oxford.
DEMİRAY, Mehmet Güner (1973), "Yöresel ve Yansıma Kelimeler", Sivas Folkloru, C. I, S.9, s.22, Sivas.
Dilbilimi Terimleri Sözlüğü, (1949), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
DLT Bkz. ATALAY (1999)
DM Bkz. TOPARLI (2003).
DMK Bkz. ATALAY (1999)
DS (1993), Türkiye'de Halk Ağzından Derleme sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
ED Bkz. CLAUSON.
EREN, Hasan, (1951-1953), "OnomatopH>elere Ait Notlar", Türkiyat Mecmuası, C.X, İstanbul, s.55-58.
ERDAL, Marcel (l99l), Old Turkic Word Formation, Otto Harrassowitz, Wiesbaden.
GADCİAHMEDOV, N.E., (l99l), Russko- Kumikskiy Slovar, Mahaçkala Daguçpedgiz.
GAZİMİHAL, Mahmut R., (l96l), "Sese Benzetmeli İsimler", Türk Folklor Araştırmaları, C.VI, İstanbul, s.2361-2362
GENCAN, Tahir Nejat (1975), Dilbilgisi, Türk Dil Kurumu Yayınları, İstanbul
GENCAN, Tahir Nejat (1947), "Yansımalar Yahut Ses Kelimeler Onomatopeler", Ergene, S.4-5, s.9-10, İstanbul.
HATİBOĞLU, Vecihe (1978), Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü, Dil Tarih Coğrafya Fakültesi Yayınları, Ankara.
HENGİRMEN, Mehmet (1995), Türkçe Dil Bilgisi, Engin Yayınevi, Ankara.
KK Bkz. TOPARLI (1999).
KarayRPS, (1974) Karaimsko- Russko- Pol'skiy Slovar' "Slownik Karaimsko-Rosujsko- Polski", Moskva.
KazakTS, (1984), ORALTAY, Hasan, Kazak Türkçesi Sözlüğü, İstanbul.
KırgızS, (1998) YUDAHİN, K.K., Kırgız Sözlüğü (Çev. Abdullah Taymas), Türk Dil Kurumu Yayınları, C. I—11 Ankara.
KONONOV, A. N.,(1956) Grammatika Sovremennogo Turetskogo Literaturnogo Yazılca, Akademiya Nauk SSSR, Moskva.
KORKMAZ, Zeynep (2003), Gramer Terimleri Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara
Krş. karşılaştırınız
KumukRS, (1969) BAMMATOV, Z.Z., Kumıksko- Russkiy Slovar, Moskva.
NogayRS, (1963) (Red.) BASKAKOVA, N.A., Nogaysko- Russkiy Slovar (Nogayşa- Onsşa Sözlik), Moskva.
ÖZYETGİN, Melek (2001), Ebü Hayyân Kitâbu'ı- idrâk Li lisânil- Etrâk Fiil: Tarihî- Karşılaştırmalı Bir Gramer ve Sözlük Denemesi, Köksav, Ankara.
RÂSANEN, Martti (1957), Materialien Zur Morphologie Der Türkischen Sprachen, Helsinki.
RÂSANEN, Martti (1969), Versuch Eines Etymologischen Worterbuchs Der Türksprachen, Lexica Societatis Fenno-Ugricae XVII, Helsinki.
RKS, bkz. GADCİAHMEDOV.
SELEN, Nevin, (1967), "Nesnelerle Onlara Verilen İsimler Arasında O Nesnenin özelliğine Uygun Bir Ses Uyuşumu Var mıdır?" Dil Tarih ve Coğrafya Fakültesi Dergisi, G.XXV, S.3-4, Ankara, s.115-120.
T Bkz. TOP ARLI (2000).
TatarRS, (1966) Tatarsko- Russkiy Slovar, Moskva.
TatarTS, (1997) Tatarca Törekçe Süzlek (Tatarca - Türkçe Sözlük), İnsan Yayınevi, Kazan- Moskva.
TEKİN, Talat (1995), Türk Dillerinde Birincil Uzun Ünlüler, Simurg, Ankara.
TEKİN, Talat (2003), Makaleler 1 Altayistik, Grafiker Yayınları, Ankara. Yararlanılan makaleler: TEKİN (1977), "ön Türkçede Ünsüz Yitimi", TDAY-Belleten, s. 35-51. TEKİN (1982), "On the Structure of Altaic Echoic Verbs in -KırA", AOH, XXXVI (1-3), s. 503-513.
TENİŞEV, E.R. (1988), Sravnitel'no- İstoriçeskaya Grammatika Tyurkskix Yazikov Morfologiya, Moskva.
TOPALOĞLU, Ahmet, (1989) Dil Bilgisi Terimleri Sözlüğü, ötüken Neşriyat, İstanbul.
TOPARLÎ, R. (1999); ÇÖGENLİ, M. S.; YANIK, N., El-kavâninu'l-Kulliye li zabtıl-Lugati't-Türkiyye, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
TOPARLI, R., (2000), ÇÖGENLİ, M. S.; YANIK, N., Kitâb-ı Mecmü-ı Tercümân-ı Türkî ve 'Acemi ve Muğalî, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
TOPARLI, R., (2003), Ed-Durretül-Mudiyye fil-Luğati't-Türkiyye, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
TUNA, Osman Nedim, (1947) "Tabiat Taklidi Sözlerden Fiil Yapan Ekler", Türkeli, S.4.S.15.
TÜRKAY, Kaya, (1978), "Kaşgarlının Derlediği Yansıma Sözcükler", Ömer Asım Aksoy Armağanı, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, s.241-257.
TS, Türkçe Sözlük, Türk Dil Kurumu, C. 1-11, Ankara, 1998.
TZ Bkz. AT ALAY (1945).
VARDAR, Berke (1980) yönetiminde N. GÜZ, E. ÖZTOKAT, M. RİFAT, O. SENEMOĞLU, E. SÖZER, Dilbilim ve Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara
ZAJACZKOWSKI, Ananiasz, (1954) Slownik Arabsko- Kipczacki z Okresu Panstwa Mameluckiego Bulğat Al-Muştaq p Luğat At-Türk Wa-l-Qıfçaq, Czeşç II. Verba, Warszawa.
ZÜLFİKAR, Hamza, (1995), Türkçede Ses Yansımalı Kelimeler, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.