Lehistanlıların İstanbul'da lobi faaliyetleri ve Kafkasya'ya lejyon gönderme girişimleri

Lehistan’ın 1772’de paylaşımından sonra Lehistanlı aydınlar Fransa, İngiltere ve Osmanlı ülkesinde örgütlenmişlerdir. Bu ülkelerde memleketlerini tekrar bağımsızlığına kavuşturmak için lobi çalışmalarında bulunmuşlardır. Avrupa’da Fransa merkezli örgütlenen “Hotel Lambert Grubu”nun kamuoyu oluşturmada önemli çalışmaları olmuştur. Bu grup dış politika dergisi çıkarmanın yanında diplomatik faaliyet ve askerî girişimlerde de bulunmuştur. Biz bu çalışmada söz konusu grubun İstanbul Ajansı’nın Avrupa ile bağlantılı olarak İstanbul’da yürüttüğü faaliyetleri arşiv malzemesi ve hatırat gibi kaynaklardan faydalanarak ortaya koymaya çalışacağız.

Polish lobby activities in İstanbul and their efforts to send legions to the Caucasus

After the invasion and division of Poland in 1772, Polish intellectuals had had a network in France, Britain and Turkey. In these countries they had made lobby activities for the independence of their country. The Hotel Lambert Group which had been organized in France, had remarkable effort in developing public opinion in Europe. This group, in addition to publishing foreign policy journal, they had also carried out military and diplomatic missionary as well. In this study we shall try to put forward the Đstanbul agency’s activities of Hotel Lambert Group in Đstanbul and their activities based on the sources of archive materials and memoirs.

PDF

___

AHMED VÂSIF EFENDĐ (1994), Mehâsinü’l-Âsâr ve Hakâikü’l-Ahbar, (hzl. Mücteba Đlgürel), İstanbul.
AКТLI (1866), Собранные Кавказскою Археографицескою Комиссиею, Tom: IX, XII, Тифлэсь.; (AKTI, Sabranie Kavkazskoyu Arkheografiçeskoyu Komissiyu, C. XII, Tiflis 1866.)
BELL, Stanislaw James (1995), Çerkesya’dan Savas Mektupları, (çev. Sedat Özden), İstanbul.
BOLSOVER, G. H. (1936) “David Urquhart and the Eastern Question, 1833-37: A Study in Publicity and Diplomacy”, The Journal of Modern History, Vol. 8, No. 4 , pp. 444-467.
CEVDET Paşa (1296), Tarih-i Cevdet, C. III, İstanbul.
ÇELĐK, Osman (1992), Đngiliz Belgelerinde Türkiye ve Kafkasya, Ankara.
GRİGORĐANTZ, Alexandre (yayın tarihi belirtilmemiş), Kafkasya Halkları Tarihi ve Etnografik Bir Sentez, (çev. Doğan Yurdakul), Bin Yıl Yayınları, Ankara.
KASUMOV, Ali-KASUMOV, Hasan (1995), Çerkes Soykırımı, (çev.Orhan Uravelli), Ankara.
KHODARKOVSKY, Michael (2007), “The Great Game in the North Caucasus”, Omelyan Pritsak Armağanı, (Ed. Mehmet Alpargu-Yücel Öztürk), Sakarya.
KONARSKA, Barbara (1971), w Kregu Hotelu Lambert, Wladyslaw Zamojski w Latach 1832-1847, Warszawa.
LONGWORTH, John (1996), Kafkasya Halkını Özgürlük Savası, (çev. Sedat Özden), Kayseri.
LUXEMBURG, N. (1998), Rusların Kafkasya’yı İsgalinde İngiliz Politikası ve İmam Samil, (çev. Sedat Özden), İstanbul.
MARX, Karl/ Engels, Friedrich (16 Haziran, 1858), Toplu Eserler, (Karl) Dietz Yayınları, C. 12, (çev. Hatko Schamis), Berlin.; s. 475-482. Yazı, ''New– York Daily Tribune”ün tarihli, 5352. sayısında Đngilizce olarak yayınlanmıştır. Makale için bk http://www.circassiancenter.com/ccturkiye/ dunyadan/003_tarihten.htm
MEB (1999) Tanzimat 2, (Komisyon), MEB Yayınları, İstanbul.
MEHMED Süreyya (1996), Sicil-i Osmanî, (hzl. Nuri Akbayar; Eski yazıdan Aktaran: Seyit Ali Kahraman), İstanbul.
PİWNİCKİ, Grzegorz (2001), Polscy Wojskowi i Zeslancy w Carskiej Armii na Kaukazie w XIX i na Poczatku XX Wieku, Torun.
REJCHMAN, Jan (1972), Podroznitsi Polscy naBliskim Wschodzie w XIX w., Warszawa.
ŞAŞMAZ, Musa (1999) “Longworth’s Mission to Circassia in 1855”, OTAM, S. 10, s. 219-241.
TEMIZKAN, Abdullah (2009), “19. Yüzyılda Çarlık Rusyasının Kafkas Ordusu’nda Lehistanlılar”, Karadeniz Arastırmaları, Kıs 2009 S. 20, s.73- 95.
WIDERSZAL, Ludwik, (1934), Sprawy Kaukazkie w Polityce Europieskiej w Latach 1831-1864, Warszawa,
БОБРОВНИКОВ, Владимир (2007), “Крымская война на руccком Кавказе: идеология фронтира и диcкурc муcульманcкого cопротивления”, (Bobrovnikov, Vladimir, Kırımskaya Voyna Na Russkom Kavkaze: İdeologiya Frontira i Diskurs Musul’manskogo Soprativlenia)The Crimean War 1853-1856, Confrontation between different civilizations, Warsaw-Obory, 3-4 X 2007.
ЛАПИНСКИЙ, Теоил (1995), Горцы Кавказа и их Освободительная борьба Протиф Русских, (Перевод: В.К. Гарданова), Нальчик. (Lapinski, Teofil, (1995), Gortsı Kavkaza i ih Osvoboditel’naya Bar’ba Protif Russkih, (Perevod: V.K. Garadanova), Nalçik)
ARŞİV BELGELERİ VE MUHTEVALARI
Osmanlı Arşivi
BOA, H.H., No:1103/44573. (Edirne Valisi’nin Rus Elçiliğinin yazınsının tercümesi ile birlikte gönderdiği yazısı)
BOA, H.H., No:1179/46586. (Edirne Valisi’nin yazısı)
BOA, H.H., No:1173/46423-A (İngiltere Elçisi’nin Bas Tercümanı Mösyö Bizati’ye Talimatı)
BOA, H.H., No: 1179/46586. (Edirne Valisi’nin 26 Mart 1838 tarihli takriri)
BOA., H.H., No:1063/43640. (Rusya Dısisleri Bakanı’nın İstanbul konsolosu eliyle Bab-ı Âli’ye ulasan mektubunu tercümesi)
BOA, H.H., No:1103/44575-A (Edirne Valisi’nin yazısı)
BOA, İ.HR, No:10/506 (Hariciye Nezareti’nin 3 Mayıs 1841 ve 2 Haziran 1841 tarihli yazıları)
BOA, İ.MSM, No:27/751. (Rusya Sefaretinin Hariciye Nezaretine 10 Ağustos 1848 tarihli yazısı.)
BOA, İ. MVL, No:320/13629. (Sadaretin Trabzon Valisine 16 Aralık 1854 tarihli yazısı)
BOA, A.MKT. No:54/34 (Tersane-i amire nazırının 9 Kasım 1846 tarihli derkenarı)
BOA, A.MKT. No:16/21 (Sadaretten Trabzon ve Kastamonu valilerine gönderilen 13 Ocak 1847 tarihli kaime)
BOA, A. MKT. NZD., No:199/100. (Sadaret Mektubî kaleminin 1857 tarihli yazısı)
BOA, A.MKT. UM, No:280/16. (Sadaret makamının 22 Subat 1857 tarihli sorusturma raporu.)
BOA, A. AMD. No:79/82. (1856 tarihli tezkire-i sami)
BOA, A. AMD, No:61/1. (Seraskerlik makamının Bab-ı âli’ye ulasan 1854 tarihli tahriratı.)
BOA, A.AMD. No:79/84. (1856 tarihli tezkire-i senaverî)
BOA, A.AMD. No:75/93 (Petersburg Maslahatgüzarı Server Bey’in tahriratı)
BOA, A. AMD. No:79/2 (Sadaret makamının Rus Elçiliğine hitaben kaleme alınmıs 1857 tarihli gizli yazısı)
BOA, A. AMD. No: 77/21 (Sadaret makamının 1857 tarihli telhisi)
BOA. HR. TO, No:484/51 (Rus Büyükelçiliği’nin Osmanlı Hariciye Nezareti’ne gönderdiği 29 Temmuz 1858 tarihli takriri)
BOA, HR. MKT. No:181/17. (Hariciye Nezaretinin yazısı.)
Czartoryski Arsivi (Krakow/Polonya)
A. Cz. No:5492. (1846 tarihli imzasız mektup, s.397)
A. Cz. No:5492. (Czajkowski’nin 6 Temmuz 1847 tarihli raporu, s. 624-625)
A. Cz. No:5492. .,(İstanbul’dan gönderilen 26 Nisan 1847 tarih ve 18 numaralı mektup).
A. Cz. No:5492. (Czajkowski’Nin 6 Temmuz 1847 tarihli raporu, s.630)
A.Cz. No:5492.(Czajkowski’nin 26 Haziran 1847 tarih ve 18 numaralı şifreli yazısı, s.609)
A.Cz. No:5492. (26 Haziran 1847 tarihli yazı, s.620)
A.Cz. No:5492.,(Czajkowski tarafından İstanbul’dan gönderilen 26 Nisan 1847 tarih ve 18 numaralı mektup)
A.Cz. No:5492. (26 Haziran 1847 tarihli şifreli yazı, s.617.
A.Cz. No:5492.,(Czajkowski tarafından İstanbul’dan gönderilen 26 Nisan 1847 tarih ve 18 numaralı mektup)
A. Cz. No:5485.(Chrzanowski’nin Prens Adam Czartoryski’ye 2 Subat 1837 tarihli mektubu.)
A. Cz. No:5486. (Czajkowski’nin Prens Adam Czartoryski’ye 8 Eylül 1841 tarihli mektubu)
A.CZ. No:5475. (Prens Adam Czartoryski’nin Stuart’a yazdığı 19 Ağustos 1836 tarihli mektup)
A.Cz. No:5438. (Prens Adam Czartoryski’nin 17 Mayıs 1846 tarihli talimatı)
A.Cz. No:5438. (Gordon’un 17 Temmuz 1846 tarihli raporu.)
A.Cz. No: 5412. (Czajkowski’nin 26 Eylül 1844 tarihli raporu.)
A.Cz. No:2002. (Mikorski’ye verilen talimatları içeren dosyada 12 Subat 1847 tarihli talimat, s. 105.)
A.Cz. No:5596. (Jordan’ın 24 Eylül 1851 tarihli raporu.)