İşgal sonrası Bosna-Hersek'te göç olgusunun vatan gazetesine yansımaları

1878 yılında, Bosna-Hersek’in Avusturya-Macaristan İmparatorluğu tarafından işgal edilmesinden sonra, ülkede çok ciddi siyasi ve sosyal problemler baş göstermiştir. Bu problemlerin en başında işgalden hemen sonra başlayıp uzun yıllar devam eden göç problemi gelmektedir. Göç sebebiyle Bosna-Hersek’in demografik yapısı Boşnakların aleyhine değişmiştir. Boşnaklar işgalden sonra başta Türkiye olmak üzere başka ülkelere göç etmişlerdir. İşgalci güç Avusturya-Macaristan İmparatorluğu’nun göçü durdurma konusunda herhangi ciddi bir politika izlemediği, hatta Boşnakların vatanlarını terk etmelerine seyirci kaldığı söylenebilir. İşgal sonrası Bosna-Hersek’te yaşanan göç olgusunu çok çeşitli sebeplere dayandırmak mümkün olmakla birlikte, asıl nedenin işgalin getirdiği olumsuz siyasi hava ve buna bağlı kötü yönetim olduğu söylenebilir. Bosna-Hersek’te yaşanan göç problemlerini dönemin basınından da takip etmek mümkündür. Bunlardan biri de Türkçe yayınlanan “Vatan” gazetesidir. Dolayısıyla “Vatan” gazetesinde göç ile ilgili çeşitli yazılar ve mektuplar yayınlanmıştır. Yayınlanan yazıların ve mektupların hemen hepsinde göçü önleme yolunda harcanan çabalar dikkat çekici olmakla birlikte, bugüne kadar yapılan araştırmalarda bahsi geçen önemli kaynaklara değinilmediği görülmektedir.

The reflections of immigration in Bosnia and Herzegovina to the vatan newspaper after the occupation

In 1878, very serious political and social problems emerged in Bosnia and Herzegovina having been occupied by the Austro- Hungarian Empire. The foremost one of those problems was the immigration which had started right after the occupation and had lasted for ages. Due to the immigration, the demographic structure of Bosnia and Herzegovina had turned to Bosnians’ disadvantage. Bosnians firstly had immigrated to Turkey and many other countries following the occupation. It can be claimed that the invader, The Austro-Hungarian Empire, had not put into practice any important policies related to stop the immigration; even they had observed the abandonment of Bosnians. Although the occupation in Bosnia and Herzegovina is possibly based on various reasons, it can be affirmed that the main reason of it was the unfavorable political atmosphere and the bad administration related to it. The immigration problems in Bosnia and Herzegovina can be possibly followed from the press of the period. One of them is ‘Vatan’ newspaper printed in Turkish. On account of the fact that different articles and letters related to the immigration were printed on ‘Vatan’ newspaper. Despite the fact that the efforts which were put forth for preventing from the immigration were all remarkable in almost all of the articles and letters, apparently the related important sources have not been referred to up to now.

PDF

___

(http://www.turkdiliveedebiyati.com/ask_goc_savas_bosna-t3476.0.html 15.10.2009)
ALKAN, Necmettin (1995), Dağılan Yugoslavya Mozaiğinde Bosna, Beyan Yayınları, İstanbul.
AZAPAGİĆ Mehmet Tevfik (1303-1886), Hicret Hakkında Risale, Vatan Matbaası, Saraybosna.
İMAMOVIĆ, Mustafa (1998), Historija Bošnjaka (Boşnak Tarihi), 2. İzd.- Sarajevo; Bošnjačka Zajednica Kulture Preporod.
LAVİĆ, Osman (1990), “Mehmet Teufik Azapagić: Risala o Hidžri”, Anali, Gazi Husrev-begova biblioteke, knjıga XV-XVI, Sarajevo, 179-222.
MEHMET Hulusi (1884), “Hasbıhâl ve İcmâl-i Ahvâl”, Vatan, S. 1, Saraybosna, s. 2.
OLAŞ, Zerrin (2007), Avusturya-Macaristan İmparatorluğu İşgalinde Bosna- Hersek, (Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksel Lisans Tezi), Sakarya.
REUTER, Jens (1992), Die Politische Entwicklung in Bosnien-Hercegowina, Südosteuropa Mitteilungen, S., 11/12, Münih.
ŠANTİĆ, Aleksa, “Kalın Burda (Ostajte Ovdje)” isimli şiiri (1896) http://bs.wikipedia.org/wiki/Aleksa_%C5%A0anti%C4%87 (son erişim 15.10.2009).
ŞAHİN, Naci, “XIX. Yüzyıl Sonrasında Anadolu’ya Yapılan Göç Hareketleri ve Anadolu Coğrafyasındaki Sosyo-Kültürel Etkileri.” (Act of Emigration to Anatolia After 19th Century and Its Socio-Cultural Effects on Geography of Anatolia.) (http://www.sosbil.aku.edu.tr/dergi/VIII1/nsahin.pdf son erişim 15.10.2009).
Türkiye ve Balkanlar’da Frekans, S. 50, 15-29 Şubat 2008, s. 14.
Uluslararası Göç Sempozyumu Bildiriler (8-11 Aralık 2005), Zeytinburnu Belediyesi Yayınları, İstanbul, 2006.
Vatan, “Bir Manzara-yı İbret”, S. 39, II. sene, 5 Haziran 1885, Saraybosna, s. 2-3.
Vatan, “Bosna’da Askerlik”, S. 3, 26 Eylül 1884, Saraybosna, s. 3-4.
Vatan, “Hersek’ten Mektup”, S. 27, II sene, 13 Mart 1885, Saraybosna, s. 4.
Vatan, “Hicret”, S. 15, 19 Aralık 1884, Saraybosna, s. 3-4.
Vatan, “Hicret”, S. 16, 24 Aralık 1884, Saraybosna, s. 4.
Vatan, “Hicret”, S. 18, 9 Ocak 1885, Saraybosna, s. 3-4.
Vatan, “Hicret”, S. 24, II. Sene, 20 Şubat 1885, Saraybosna, s. 2-3.
Vatan, “Hicret”, S. 25, II. Sene, 27 Şubat 1885, Saraybosna, s. 2-3.
Vatan, “Teşvik-i Hicrete Karşı Cevab-ı Müskit”, S. 59, II. Sene, 23 Ekim 1885, Saraybosna, s. 2-3.
Vatan, “Vatan Muhabbeti”, S. 4, 3 Ekim 1884, Saraybosna, s. 2-3.
Vatan, “Vatan ve Muhaceret Hakkında Birkaç Söz”, S. 5, 10 Ekim 1884, Saraybosna, s. 2-3.
ZAČİNOVİĆ, Neira (2003), Bosna Kütüphanelerindeki Eski Türkçe Gazetelerin Dili, (Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara.