Göklen Türkmenleri (=Türkmenistan) halk inançlarındaki ölüm temasına dair bazı karşılaştırmalar

Karşılaştırma metninde, Göklen Türkmenlerinin Türkmenis-tan Türkmenliğindeki yerine kısa değinip, bu toplumun halk inançlarından ölüm dönemi ile ilgili inançların üzerinde durulmuştur. Bu münase-betle ölüm evveli, esnası, esnası ve sonrası ile ilgili inançlarda; “ekmek”, “kokulu besinler”, ”taziye aşı”, “taş”, “toprak”, “ata ruhları”, “hortlama”, “ağıt”, “yas”, “kırklama”, “tavaf”, “sahiplilik”, “ters”, “tütsü”, “kara Çar-şamba” gibi inanç motifleri, simgeleri ve objeleri ele alınmıştır. Bunların diğer Türk kültürlü halklar arasındaki benzerlikleri ve farklılıkları üzerinde durulmuş, nedenleri tartışılmış, yorumlamaları cihetine gidilmiştir. Böylece aynı kültür coğrafyasını paylaşan halkların, kültür akrabalıklarına, halk inançları kültüründen hareketle köprüler kurulmak suretiyle izah getirilmeye çalışılmıştır.

Some comparisons on the death theme in the Peoples' beliefs of Göklen Turkmen

In this comparative study, the place of Goklen Turkmen in Turkmenistan Turkmenship is briefly pointed out while the utmost importance is given to beliefs related to death period of peoples’ belief in this society. In this connection, some belief motifs, symbols and objects such as “bread”, “odorous foods”, condolence meal”, “rock”, “soil”, “ancestors’ spirits”, “rising from the grave”, “wailing”, “mourn-ing”, “waiting forty days after the death”, “circumambulation”, “posses-sion”, “cross”, “incense” and “black Wednesday” in beliefs related to pre-death, intra-death and post-death periods are discussed in detail. The similarities and differences between this society and other peoples of Turkish culture are emphasized, the reasons of these are dis-cussed and they are interpreted. Consequently, the cultural relationship of

PDF

___

AKTAŞ, Ali (1999), “Amucalılarda Ölüm Olgusu Üzerine” Folklor ve Edebiyat, S. 15, Sonbahar, s. 74–84.
BERHANOV, Amantagan (1993), Esrarı Baba ve Esrarılar, Aşkabat.
BORATAV, Pertev Naili (1973), 100 Soruda Türk Folkloru, Gerçek Yayınevi, İstanbul.
İLYASOVA, Kurban Cemal (2005), Türkmen Halk Urum ve İnançları, Aşkabat.
KALAFAT Yaşar-İLYASOVA Kurban Cemal (Kasım 1998), “Türkmenistan ve Türkiye’de Düğün Ölüm Gelenek ve İnançları”, İçel Kültürü, S. 60 s. 14–17.
KALAFAT, Yaşar (2009), Harezim’den Hakkâri’ye Hakkâri’den Golan’a Türk Kültürlü Halklarda Halk İnançları, Berikan Yayınları, Ankara, s. 45–69.
KALAFAT, Yaşar (1995), “Türklerin Dini Tarihi Türk Halk İnançlarında (Ters Motifi)”, Prof. Dr. Abdurrahman Çaycı’ya Armağan, Ankara, s. 297–307.
KALAFAT, Yaşar (2001), “Türk Halk İnançlarında Sarımsak ve Soğanla İlgili Hususlar”, II. Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Günleri Sem-pozyumu; Türk Halk Kültürü Üzerine Araştırmalar, Ankara, s. 85–90
KALAFAT, Yaşar (1996), “Aşkabat ve Çevresinde Metfun Türkmen Uluları” Türk Dünyası Tarih Dergisi, Mart 1996, S. 111, s. 16–23.
KALAFAT, Yaşar (2006), “Balkan Türklerinden Örneklerle Halk İnançlarımız-da Saç”, I. Uluslararası Balkan Türkleri Sempozyumu 28–29 Eylül 2001 Prizren, Balkan Türkoloji Sempozyumu Bildirileri, (hzl. N. Hafız-T. Hafız BALTAM), Prizren, s. 308–314.
KALAFAT, Yaşar (2006), Doğu Anadolu’da Eski Türk İnançları İzleri, Ankara, s. 84–91.
KALAFAT, Yaşar (2003), “ Türk Halkları Arasında Yaşayan Hayat Sonrası ile İlgili İnançlar”, 43. Uluslararası PIAC Toplantısı, Leneken- Belçika (3–8 Eylül 2000); 60. Yılında İlim ve Fikir Adamı Prof. Dr. Kazım Yaşar Kopraman’a Armağan, Ankara, s. 412–418.
KALAFAT, Yaşar (2009), “Karadeniz Yöresi Kültür Tarihinde Helva İnancı”, Kodlar-Kültler 1, Türk Kültürlü Halklarda Karşılaştırmalı Halk İnançla-rı, Berikan Yayınevi, Ankara, s. 159- 175.
MEAR, Hüray (1992), Kıbrıs Türk Toplumunda Doğum Evlenme ve Ölüm İle İl-gili Adet ve İnançlar, Ankara.
OĞUZ, Burhan (tarihsiz), Türkiye Halkının Kültür Kökenleri, İstanbul. ÖRNEK, Sedat Veyis (1971), Anadolu Folklorunda Ölüm, Ankara.
ÖRNEK, Sedat Veyis (1995), Türk Halkbilimi, (2. bs.), Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
SUMER, Faruk, (1992), Oğuzlar (Türkmenler) Tarihleri-Boy Teşkilat-Destanları, 4. bs, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, İstanbul, s. 338.
TURAN, Mustafa (1982), “Kars’ta Ölü İle İlgili Gelenekler”, II. Milletlerarası Türk Folklor Kongresi Bildirileri, Gelenekler Görenekler ve İnançlar IV C. Kültür Bakanlığı, Ankara, s. 547–557. Kaynak Kişiler:
Hıdır NURİYEV, Türkiye’de üniversite öğrencisi, 19 yaşında, Türkmenistan’da Aşkabat’ta yaşıyor, Türkmen.
Şahmurat SAİBOV, Türkiye’de üniversite öğrencisi, 20 yaşında, Türkmenis-tan’da Aşkabat’ta yaşıyor, Türkmen.
Kakacan BAYRAM, Aşkabat’ta üniversite öğretim üyesi, Türkmen.