Hitap Muhatap İlişkisinde Cedelu’l-Kur'ân’ın İmkân ve Sınırı

Aristo mantığı içerisinde yer alan cedel, Fârâbî tarafından İslam akademyasına kazandırılmış ve sanat-ı hamse içerisinde bir söz biçemi olarak yer almıştır. Aristo mantığı içerisinde yer almakla birlikte Cedelin Kur'ân ilimlerinde kendine tam olarak yer bulamadığı söylenebilir. es-Suyuti’nin Cedelu’l-Kur'ân bölümünde teklif ettiği kavramların belagatin kavramları olduğu düşünülürse konu daha iyi anlaşılabilir. Muarızlarına yönelik Kur'ân’da cedelin olduğu -ki en azından kavramsal düzeyde vardır- kabul edildiğinde Kur'ân ilimlerinin tabii bir konusu haline gelmektedir. Dolaysıyla kadim ilim skalasında tam olarak yer bulamamış bu konunun yeniden ele alınması zarureti ortaya çıkmaktadır. Mekkeli müşrikler, Medineli münafıklar ve Medineli ehl-i kitap olan ilk muarızlarına Kur'ân birçok aklî ve semî deliller sunmuştur. Tüm bu istidlaller 23 yıllık nüzul sürecinde Kur'ân’ın üslubunu oluşturmuştur. et-Tûfî’nin de ifade ettiği gibi cedelin rükünleri olan soru-cevap, istidlal, itiraz ve itirazdan kurtulma yollarıyla Kur'ân, deliller getirerek muarızlarını susturmuş ve doğruya ulaştırmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Cedel, Diyalektik, Cedelu'l-Kurân

In the Relationship of Retoric and Interlocutor the Facility and Limit of the Jadal al-Quran (Dialecties of the Quran)

Cedel was brought to the Islamic academy by Fârâbî, which is included in Aristotle's logic, and took place as a word style in five art. Although Cedel is included in the logic, it can be said that he did not find a place for himself in the Quranic sciences. Considering that the concepts Süyûtî proposed in the science of Cedelu'l-Quran are the concepts of eloquence, the subject can be understood better. It becomes a natural subject of the sciences of the Quran when it is accepted that there is precedent in the Quran for its opponents - at least at a conceptual level. Therefore, the necessity of reconsidering this issue arises. The Quran offered many rational evidence to the Meccan polytheists, the hypocrites of Medina and the first of the people of Medina, who were the people of the book. All these metaphors have formed a style in the 23-year period. He silenced them and brought them to the truth by bringing questions, answers, objections, and evidence, which are the pillars of the allegiance expressed by al-Tufi.

Keywords:

Cedel, Diyalektik Cedelu'l-Kurân, Kuran İlimleri, Argument,

PDF

___

el-Beğavî, Muhammed b. el-Ferrâ. Meâlimu’t-Tenzîl fî Tefsiri’l-Kur’ân. Beyrut: Daru’l-İhya-i Turâsi’l-Arab, 1991.
el-Cevherî, İsmail b. Hammâd. es-Sıhâh Tâcü’l-Lüğa ve Sıhâhü’l-Arabiyye, thk. Ahmed Abdülğafur Attâr. Beyrut: Darü’l-İlm li’l-Melâyîn, 1399/1979.
Doğan, Hüseyin. İslâm Kelâmında Cedel Anlayışı (Eş’arî ‘Abdülkâhir el-Bağdâdî Örneği). İstanbul: Rağbet Yay., 2015.
el-Ferrâ, İbn-i Manzur ed-Deylemî. Meâni’l-Kur’ân, Mısır : Daru’l-Mısriyye, ty.
Emiroğlu, İbrahim. “Cedelin İşleyiş ve Değeri”. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 14/8 (2001): 9-33.
Emiroğlu, İbrahim. Klasik Mantığa Giriş. İstanbul: Elis Yay., 5. Baskı. 2009.
Frolov, Ivan Timofeevich. Dictionary of Philosophy–Felsefe Sözlüğü. trc. Aziz Çalışlar. İstanbul: Cem Yay., 1. Baskı, 1991.
Görgün, Tahsin. İlâhî Sözün Gücü Varlık ve Bilgi Kaynağı Olarak Kur’ân, İstanbul: Külliyat Yay., 3. Baskı. 2013.
İbn Dureyd, Ebî Bekr Muhammed b. Hasan. Cemheretü’l-Lüğa. Bağdat: Mktebetü’l-Mesanî, 1345.
İbn-i Atiyye. el-Muharreru’l-Vecîz fî Tefsiri’l-Kitabi’l-Azîz. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-Arabiyye, 2001.
İbn-i Cüzey. et-Teshîl li Ulumi’t-Tenzîl. Beyrut: Daru Kutubi’l-İlmiyye, 1995.
İbn-i Hazm. et-Takrîb li-Haddi’l-Mantık, İst.: Yazma Eserler Kurumu, 2018.
el-Mervezî, Abdulcabbar b. Ahmet el-Sem’ânî, Tefsiru’l-Kur’ân. Riyad: Dâru’l-Vatan, 1997.
Mütercim Asım Efendi. Kâmusu’l-Muhît Tercümesi. İst.: Yazma Eserler, 2013.er-Râzî, Fahreddin. Mefâtîhu’l-Gayb. Beyrut: Dâru İhya-i Turasi’l-Arabi, 1420.
er-Râzî, Muhammed b. Ebi Bekir b. Abdulkadir. Muhtaru’s-Sıhah. Beyrut: Mektebu, 1995.
es-Suyutî, Celaleddin. el-İtkân fî Ulûmi’l-Kur’ân. Riyad: Vizâratu’ş-Şuûniyye ve’l-Evkâf, t.y.
et-Taberî, İbn-i Cerir. Camiu’l-Beyan an Tevil-i Âyi’l-Kur'ân. Beyrut: Müessesetu’r-Risale, 2000.
Ülken, Hilmi Ziya. Varlık ve Oluş. Ankara: AÜİF Yay., 1968.
Yavuz, Yusuf Şevki. “Cedel”. Türkiye Diyanet Vakfı Diyanet İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 1993: 7:209.
Yazır, Elmalılı Hamdi. Hak Dini Kuran Dili I-X. İstanbul: 3. Baskı, Eser Neşriyat ve Dağıtım, 1979.