Türkiye’deki tıp etiği tartışmalarının ana eksenleri ve sorunları: Eleştirel bir değerlendirme

Bu makalede Türkiye’deki tıp etiği tartışmalarını şekillendiren iki temel eksenin tanımlanması ve eleştirel bir gözle değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Söz konusu eksenlerden ilki, kuramsal temel olarak Marksist düşünceye dayanmakta ve kendini büyük ölçüde solda konumlandıran politize bir söylem doğrultusunda yapılandırılmaktadır. Buna karşılık, ikinci eksen ağırlıklı olarak akademik biyoetik çevreleri tarafından tercih edilmekte ve bu eksende tartışmalar liberal siyaset felsefesinden etkilenmiş olan Anglo-Amerikan biyomedikal etik (AABE) ekolünün kavramları ve argümanları doğrultusunda yapılandırılmaktadır. Makalede her iki eksenin vurguladığı temel unsurlar açıklanmış, ayrıca her iki eksenin zayıf kaldığı ve sorunlu olduğu noktalar da ele alınmıştır. Ek olarak, Kıta Avrupası ve Anglo-Saxon düşüncesinin temsilcileri konumunda olan ve ilki daha çok toplumcu, ikincisi ise daha çok bireyci niteliklere sahip gözüken bu iki eksen arasındaki potansiyel çatışmalar ve çatışmanın ardındaki olası nedenler de incelenmiştir. Son olarak, her iki eksenin önemli sorunları olduğu, bu nedenle de Türkiye’de alternatif eksenlere ve perspektiflere ihtiyaç duyulduğu vurgulanmış ve vicdan kavramı temelinde kurgulanabilecek olası bir üçüncü eksenin yapılandırılmasına ilişkin önerilere yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

tıp etiği, paternalizm, özerklik

The main axes of the discourse of medical ethics in Turkey: A critical review

This article aims to examine the two main axes that shape the medical ethics discourse in Turkey. The first of the axes in question relies on Marxist theory as its theoretical basis and is structured through a leftist political rhetoric. On the other hand, the second axis is preferred by the academic bioethics circles and the discourse is usually structured by the concepts and arguments of Anglo-American school of biomedical ethics, which has been influenced by the liberal political philosophy. The article explains the key aspects emphasized in these two axes of thought, as well as their weak points and problems. In addition, the potential conflicts between these two axes representing the Continental European and Anglo-Saxon schools of thought (with the former apparently possessing mostly communitarian and the latter having mostly individualist implications) and the possible reasons underlying these conflicts have also been explored. Finally, the need for alternative axes and perspectives is emphasized and suggestions are offered for constructing a possible third axis that can be based on the concept of conscience.

Keywords:

medical ethics, paternalism, autonomy,

PDF

___

Deppe HU. Sağlık hizmetlerinin doğası: Metalaştırmaya karşı dayanışma. Panitch L, Leys C, editörler. Kapitalizmde Sağlık. Sağlıksızlık Semptomları. Çeviren: Umut Hasan. İstanbul: Yordam Kitap; 2011. s.43Sönmez M. Paran Kadar Sağlık. Türkiye’de Sağlığın Ticarileşmesi. İstanbul: Yordam Kitap; 2011. s.30
Eleştirel Sağlık Sosyolojisi Sözlüğü. Nalçacı E, Hamzaoğlu O, Özalp E, editörler. İstanbul: Nazım Kitaplığı Sol Meclis Dizisi; 2006. s.288-292.
Renée Fox. The Sociology of Medicine A Participant Observer’s View. Prentice Hall New Jersey, USA. 244-2 Oğuz NY. Tıbbi Deontoloji Tüzüğü'nün Eleştirel Çözümlemesi. Arda B, Oğuz NY, Şahinoğlu-Pelin S, editörler. Deontoloji. 2. baskı. Ankara: Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Antıp A.Ş. Yayınları; 1999. s.11Levine C. Analyzing Pandora’s box: the history of bioethics. Eckenwiler LA, Cohn FG, editörler. The ethics of bioethics. Mapping the moral landscape. Baltimore: The John Hopkins University Press; 200 s.7.
Veatch RM. Transplantation Ethics. Washington D.C.:Georgetown University Press; 2000:277-286. Elliott C. The Tyranny of Expertise. Eckenwiler LA, Cohn FG, editörler. The ethics of bioethics. Mapping the moral landscape. Baltimore: The John Hopkins University Press; 2007. s.43-46.
Veatch RM. Biyoetiğin Temelleri. Çeviren: Tolga Güven. İstanbul: AND Danışmanlık, Eğitim, Yayıncılık ve Organizasyon; 2010: xiv, 95-96.
Sert G, Guven T. Examining the ethico-legal aspects of the right to refuse treatment in Turkey. J Med Ethics 2013; 39:632-635. doi:10.1136/medethics-2011-100408
Guven T. Defining the Possible Barriers to Communication with Cancer Patients: A Critical Perspective from Turkey. Surbone A, Matjaz Z, Rajer M, Stiefel R, editörler. New challenges in Communication with Cancer Patients. New Jersey: Springer; 2013. s.389-402.
Oğuz NY. Autonomy: Cutting the Gordian Knot. Bioethics Examiner 2002; 6(1):1-3, 8-9.
Alan S. Adana’da eğitim hastanelerinde sağlık hizmetini alanlar ile verenlerin özerkliğe saygı ve paternalizme yatkınlıkları. Yayınlanmamış doktora tezi, Danışman: Prof. Dr. İlter Uzel. Adana: Çukurova Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Deontoloji ve Tıp Tarihi Anabilim Dalı; 2005:78. Hasta sorumlulukları listesi. http://sbu.saglik.gov.tr/hastahaklari/haksorumluluk.htm
Kurutkan, MN. Hekimlerin profesyonelleşme derecesi. Ankara: SAGE Yayınları; 2010, s. 237.