Türkiye’deki organ aktarımı merkezlerine ait internet sitelerinde yer alan bilgilerin tıp etiği açısından değerlendirilmesi: Niteliksel bir çalışma

AMAÇ: Bu çalışma, organ aktarımı merkezlerine ait internet sitelerinde yer alan bilgilerin tıp etiği açısından değerlendirilmesi amacıyla planlanmış niteliksel bir araştırmadır. YÖNTEMLER: Sağlık Bakanlığı’nın konuya ilişkin yönergesinde yer alan merkez isimleri ve “organ nakli merkez(ler)i” anahtar terimleri Google arama motoruna girilmiş, ulaşılan organ nakli merkezlerinin internet sitelerindeki bilgiler incelenmiştir. İki tıp etiği uzmanının birbirinden bağımsız olarak yaptığı değerlendirme sonucunda, her iki uzmanın da ortak olarak sorunlu ifadelerin yer aldığı yönünde değerlendirme yaptığı toplam 12 site tespit edilmiştir. Sorunlu ifadelere yer verdiği tespit edilen 12 sitenin yalnızca biri kamu kurumu olup, diğerleri ise özel sektördeki merkezlerdir. BULGULAR: Toplam 12 merkezin sitesinde yer alan ve tıp etiği açısından sorunlu bulunan ifadeler, araştırmacılar tarafından “Merkezlerin kendilerini tanıtırken kullandıkları iddialar”, “merkezlerin sağlık çalışanlarını tanıtırken kullandıkları iddialar”, “laparoskopik yönteme ilişkin iddialar” ve “tek böbrekle yaşama ilişkin iddialar” isimli 4 farklı başlık altında sınıflandırılmıştır. İfadelerde, merkezlerin kişileri bilgilendirmekten çok reklam yapma çabalarının ön plana çıktığı ve özellikle canlı vericiden organ aktarımının tıp etiği ve hukuku açısından duyarlı olunması gereken unsurlara dikkat edilmediği gözlenmiştir. Tarafsız ve eksiksiz bilgi verme amacına yönelik olmayan, kurumların çıkarını ön planda tutan ve canlı vericiden organ bağışını teşvik etmeye yönelik biçimde yazılmış ifadelere yer verildiği saptanmıştır. SONUÇ: Organ aktarımı merkezlerine ait internet sitelerinde yer alan bilgilerin denetlenmesi ve bu sürecin öncelikli olarak özel sektördeki kurumlara yönelik biçimde gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Organ nakli merkezi yöneticilerinin ve çalışanlarının özellikle canlı vericiden organ naklinin etik ve hukuk boyutlarına ilişkin bilgilerin ve duyarlılığın da arttırılmasının da bu konuda olumlu katkı yapabileceği sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Organ nakli, canlı verici, tıp etiği, internet

Evaluation of the information provided in web sites of organ transplantation centers in Turkey from the perspective of medical ethics: A qualitative study

OBJECTIVE: This study was planned as a qualitative one that aimed to evaluate the information on the web sites of Turkey’s organ transplantation centers from the perspective of medical ethics. METHODS: The name of organ transplantation centers listed in the relevant directive issued by the Ministry of Health and the terms “organ transplantation center(s)” were used with the Google internet search engine. The information presented in the web sites accessed was evaluated with regard to medical ethics. At the end of the evaluation process performed independently by two different medical ethicists, the results were compared and the 12 sites considered to contain ethically problematic statements according to both of the researchers were detected. Of these 12 sites, only one was a public center, while the rest were institutions in the private sector. RESULTS: A total of 12 web sites were found to include ethically problematic statements which were classified under 4 different titles consisting of “Claims used by the centers to promote themselves”, “claims used by the centers to promote their health care professionals”, “claims regarding the laparoscopic method” and “claims regarding life with one kidney”. Statements in the sites were observed to have been aimed for advertising rather than informing, whereas the ethically and legally sensitive aspects of the process and particularly of living organ donation seemed to have been neglected. Statements containing one-sided, selective or incomplete information and claims written to promote the interest of the centers and incentivize living organ donation were detected. CONCLUSION: The informational content of the web sites of organ transplantation centers must be audited and private sector institutions should be prioritized in the process. It has also been concluded that efforts to increase the knowledge and sensitivity of the administrators and health care professionals of organ transplantation centers with regard to the ethical and legal aspects of the issue, and particularly of living organ donation, can make a positive contribution to this issue.

Keywords:

Organ transplantation, living donor, medical ethics, internet,

PDF

___

Lo, Bernard (2000), Resolving Ethical Dilemmas A Guide For Clinicians, Second Ed. Lippincott Williams And Wilkins. Philadelphia.
Munson, Ronald (2007), “Organ Transplantation”, B. Steinbock (Ed), The Oxford Handbook of Bioethics, Oxford Uni Press, s. 211–239, Büken, Nüket (1997), “Bir Vaka Özelinde Canlı Böbrek Vericilerinin Etik Yönden Değerlendirilmesi ve Adolesan Vericinin Psikososyal Durumu”, Türkiye Klinikleri, Journal of Medical Ethics, s. 81–87. Loewy EH. Textbook of Healthcare Ethics. NewYork: Plenum Press; 1996. p.152.
Veatch, Robert M. (2002), “Transplantation Ethics”, Georgetown Un. Press. Washington DC.
Wilkinson S, Garrard E. Bodily Integrity and the Sale of Organs. J. Med. Ethics 1996; (22): 334-9. Görkey Ş. Bazı Ülkelerin Organ Aktarımı ile İlgili Yasaları. Sendrom Ocak 1997; 21-32.
Haberal M, Karakay AH, Bilgin N. Transplantation Legislation and Practice in Turkey: A Brief History. Transplantation Proceedings 1998; 30(7):3644-3646.
Görkey Ş, Baysoy G, Başkan T. Avrupa Konseyine Üye Ülkelerin Organ ve Doku Aktarımı ile İlgili Yasaları Arasında Uyum Sağlamaya Yönelik Önergesinin Türkiye’deki Organ ve Doku Aktarımı Yasası ile Karşılaştırılması. In: Kolusayın Ö, Yavuz F, eds. 8. Ulusal Adli Tıp Günleri 16-20 Ekim 1995 Antalya Poster Sunuları. p. 225-230.
Sert G, Guven T, Gorkey S. Medical Law in Turkey. The Netherlands: Kluwer Law International, 20 p.30-31. The Official Web Site of Turkish Republic’s Ministry of Health. http://www.saglik.gov.tr/TR/belge/17785/organ-nakli.html
Yavaşçaoğlu İ, Doğan HS, Gürsoy E, Kordan Y, Vuruşkan H, Bülent O. Laparoskopik donor nefrektomi: Erken dönem sonuçlarımız. Türk Üroloji Dergisi – Turkish Journal of Urology 2010; 36(1):61-66.
Karatas K, Sehiraltı M, Gorkey S, Güven T. Ethical evaluation of the website-based promotion and advertisements for in vitro fertilisation services in Turkey. J. Med Ethics. JME Online First, published on June 2, 2011. doi: 10.1136/jme.2010.041996
Participants in the International Summit on Transplant Tourism and Organ Trafficking Convened by the Transplantation Society and International Society of Nephrology in Istanbul, Turkey, April 30 through May 2, 2008. The Declaration of Istanbul on Organ Trafficking and Transplant Tourism. Clin J Am Soc Nephrol 2008;(3): 1227-123
Sağlık Bakanlığı B.10.0.THG.0.86.01.00-090.99 sayılı (11.11.2011 tarihli) Bilgilendirme ve Tanıtım Faaliyetleri Konulu Genelgesi.