Yarı başkanlık sistemlerinde devlet başkanını ön plana çıkaran unsurlar - fransa örneği ve Türkiye

Devlet başkanının halk tarafından seçildiği parlamenter sistemler yarı başkanlık rejimi adı altında ayrı bir sınıflandırılmaya tabi tutulmaktadır. Başkanın halk tarafından seçilmesi ve klasik parlamenter rejim devlet başkanının yetkilerinin ötesinde birtakım yetkilere sahip olması ve bunun yanında parlamenter sistemin unsuru olan parlamento karşısında sorumlu bir hükümetin varlığı yarı başkanlık rejimlerinin ayırt edici unsurları kabul edilmektedir. Ancak bu unsurlar her zaman bizi parlamenter sistemden farklı bir uygulamaya götürmemektedir. Dolayısıyla yarı başkanlık rejiminin ayırt edici unsurları bu kriterlerin yanında devlet başkanı adayının kişiliği, siyasi partilerle ve parlamento ile ilişkisi, parlamento kompozisyonu gibi birtakım ampirik olgularda da aranmalıdır. Fransa’da cumhurbaşkanının siyasi parti lideri olması ve parlamento çoğunluğu ile olan yakın ilişkisi, fesih yetkisi ve bakanlar kurulunda sahip olduğu konum onu sistemde ön plana çıkarmaktadır. General de Gaulle’ün yürütmenin lideri gibi hareket etmesi de yarı başkanlık geleneğinin oluşmasını sağlayan bir başka unsurdur. Türkiye’de 2014 yılında cumhurbaşkanın ilk kez halk tarafından seçilecek olması kâğıt üstünde Türkiye’deki sistemi Fransa’ya yaklaştıracaktır. Ancak uygulamada benzerlik olup olmayacağı seçilecek kişinin niteliği ve tutumu ile yakından ilgilidir. Bunun yanında başbakan ile cumhurbaşkanı arasında doğabilecek güç mücadeleleri anlarında,fesih yetkisi gibi başvurulacak bir aracın olmayışı sistemde Fransa’nın aksine uzun süren krizlere neden olabilir.

The elements featuring presidents of the republic in semi presidential systems - exemple of france and Turkey

The systems in which the president of the republic is elected by general suffrage is classified as semi-presidentialism. A popularly elected president who has powers beyond that of the president of parlamentary regime and a cabinet subject to assembly confidence constitute the features of semi presidential system. However, these features do not automatically bring about a practice different from parliamentary system. Thus,besides these constitutional provisions, the features of semi-presidential system shouldbe sought in some empirical facts, such as personality of the president, his relationship with political parties and parliamentary composition.The juxtaposition of a political party leader president, his close relation with parliamentary majority, power of dissolution and his dominant position in cabinet gives the president of France prominence in the system. Besides all these General de Gaulle,conducting as a head of the executive, made way for emergence of semi presidential tradition. Considering that the president of Turkey will be elected by genenal suffrage in 2014, Turkish system of government will resemble that of France, but aside from the constitutional resemblance, the practical similarity will be conditioned by the character and way of conduct of the elected president, just like the president of France. However,lack of an instrument such as power of dissolution could give rise to everlasting crisis in the executive while the prime minister and the president struggle for being the true leader of the executive.

___

  • Philippe Ardant / Bertrand Mathieu; Institutions Politiques et Droit Constitutionnel, 21. bs., L.G.D.J, 2009.
  • Maurice Duverger; Institutions Politiques et Droit Constitutionnel 2 / Le Système Politique Français, Presses Universitaire De France, 1978.
  • Maurice Duverger; “A New Political System Model: Semi-Presidentiel Government”, European Journal of Political Research, 1980, Sayı 8, s. 165-187.
  • Kemal Gözler; Anayasa Hukukunun Genel Teorisi, Cilt II, Ekin Kitabevi, Bursa, 2011.
  • Francis Hamon / Michel Troper; Droit Constitutionnel, 31. bs., L.G.D.J, 2009.
  • Tunçer Karamustafaoğlu; Yasama Meclislerini Fesih Hakkı, AÜHF Adalet Yüksekokulu Yayınları, Ankara, 1982.
  • Jean Paul Jacqué; Droit Constitutionnel et Institutions Politiques, 7. bs., Dalloz-Sirey, 2008.
  • Jean Massot; “Quelle place de la constitution 1958 accorde-t-elle au president de la republique?”, (Çevirimiçi) www.conseil-constitutionnel.fr/conseil-constitutionnel/root/bank/pdf/conseil-constitutionnel-17355.pdf, 16 Mart 2014.
  • Ergun Özbudun; Türk Anayasa Hukuku, 8. bs., Yetkin Yayınları, Ankara, 2005
  • Pierre Pactet / Ferdinand Melin-Soucramanien; Droit Constitutionnel, 28. bs., Dalloz-Sirey, 2009.
  • Musa Sağlam / Ramazan Şengül; “Fransa’da Hükümet Orkestrasının Şefi Cumhurbaşkanı Mı Başbakan Mı?”, Amme İdaresi Dergisi, Aralık 2001, Cilt 34, Sayı 4, s. 33-47.
  • Giovanni Sartori; Karşılaştırmalı Anayasa Mühendisliği, Çev. Ergun Özbu‐ dun, Yetkin Yayınları, Ankara, 1997.
  • Matthew Soberg Shugart; “Semi-Presidential Systems: Dual Executive And Mixed Authority Patterns”, French Politics, 2005, Sayı 3, s. 323-351.
  • www.legifrance.fr