Kanun vekültür: Töre kavramının shukuki ve osyolojik bir analizi

Töre, hukuki ve sosyolojik boyutları olan kültürel bir kavramdır. Bir hukuk sisteminin töre gibi toplumsal karşılığı olan sosyolojik normlara ve dolayısıyla kültüre yaklaşımı ile onu ele alış biçimi, hukukun idesi olan adaletin toplum vicdanında yer edinmesiyle yakından ilgilidir. Temelde tepeden inmeci ve dönüştürücü şartlanmaların hâkim olduğu hukuk sistemlerinde kültürel normlar dışlanmakta ve hukuk sistemi içerisinde evrilmelerine imkân tanınmamaktadır. Dışlanan her sosyolojik yapı doğal olarak koruma güdüsüyle içine kapanmakta ve zamanla yozlaşmaktadır. Türk Hukuk Sisteminin kültür kavramı çerçevesinde töreye ve töre saikiyle işlenen cinayetlere yaklaşımı irdelenmesi gereken bir mahiyeti havidir. Zira hukuk sistemimizin bu konudaki tutumunun kanuni olduğu yadsınamaz bir gerçeklik olmakla birlikte ne kadar hukuki olduğu tartışmaya açıktır. Burada amaç, töre sebebiyle işlenen cinayetleri meşru göstermek değildir. Ancak belirtelim ki, töreyi bir bütün olarak ilkel ve çağdışı görmek çözüm olmadığı gibi toplumda var olan algıları bir başka kültürün ifadesi olan hukuk eliyle ve zorla değiştirmeye çalışmak da sosyolojik dilemma ve travmalara sebep olabilmektedir.

Law and culture: A legaland sociological analysis ofthe concept of custom

Custom, which has legal and sociological aspects, is a cultural concept. The approach and the method of approaching of a legal system towards sociological norms that have social value, such as custom and hence culture, is closely related with acquisition of justice which is the purpose of law, in the public conscience. In law systems in which basically top-down and converter conditionings are dominant, cultural norms are excluded and are not permitted to evolve within the legal system. Inherently, of each excluded sociological structure withdraws motivated by the protection of itself and degenerates in course of time. The Turkish Legal System s approach to the custom and honor killings within the framework of the concept of culture has a nature that should be analyzed. Because it is an undeniable fact that our legal system s attitude on this issue is statutory but it is open to debate how/to what extent legal it is. The goal here is not justify the honor killings. However it should be noted that, as it is not the right solution to see the custom primitive and outworn/outdated as a whole; trying to change perceptions that exist in society by force and through the law which is an expression of another culture also may lead to sociological dilemmas and traumas.

PDF

___

Acar, Ali; Adalet Nedir?, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, S.107, Ankara, 2013.
Acar, Ali; The Concept of Legal Culture, Ankara Law Review, Vol.3, No.2, Ankara, 2006.
Akbaba, Zeynep Burcu; Töre, Namus ve Töre Saikiyle Adam Öldürme, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, S.75, 2008.
Akkoç, Fatih; Töre ve Namus Cinayetlerinin Sebep ve Sonuç İlişkisinin Değerlendirilmesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisan Tezi, Ankara, 2007.
Akkoç, Nebahat; Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerinde Namus Adına İşlenen Cinayetleri Önleme ve Bu Konuda Toplumsal Duyarlılık Geliştirme, in: Sosyolojik ve Hukuksal Boyutlarıyla Töre ve Namus Cinayetleri Uluslar arası Sempozyumu, Diyarbakır, 2003.
Avcı, Mustafa; Türk Hukuk Tarihinde Hukuk Sisteminin Namus Cinayetlerine Yaklaşımı, in: Sosyolojik ve Hukuksal Boyutlarıyla Töre ve Namus Cinayetleri Uluslar arası Sempozyumu, Diyarbakır, 2003.
Bağlı, Mazhar; Töre ve/veya Namus Adına Cinayet İşleyen Suçlu ve Zanlıların Sahip Oldukları Toplumsal Değer Yapıları, Aile İlişkileri ve Kişisel Özellikleri İle Bunların Sosyo-Ekonomik Analizine İlişkin Bir Analiz, Diyarbakır, 2008.
Balı, Ali Şafak; Hukuk Toplum Siyaset, 1. Baskı, Konya, 2011.
Bilge, Necip; Hukuk Başlangıcı Hukukun Temel Kavram ve Kurumları, 24. Bası, Ankara, 2008.
Bilefsky, Dan; How to Avoid Killing in Turkey? Honor Suicide, The New York Times, 16 Temmuz 2006.
Cansel, Erol / Özel, Çağlar; Hukuk Başlangıcı (Hukukun Temel Kavram ve Kurumları), Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2009.
Cengiz, Recep; Kan Davasının Toplumsal Değer ve Normlar Açısından Sosyolojik Görünümü; Tokat/Erbaa Örneği, in: Sosyolojik ve Hukuksal Boyutlarıyla Töre ve Namus Cinayetleri Uluslar arası Sempozyumu, Diyarbakır, 2003.
Centel, Nur / Zafer, Hamide / Çakmut, Özlem; Türk Ceza Hukukuna Giriş, Dördüncü Bası, İstanbul, 2006.
Ceren, Tuğba; Türkiyede Görülen Töre Cinayetlerinin Sosyolojik, Antropolojik ve Kültürel Kökenine Bir Bakış, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2008.
Cihan, Ahmet; Töre ve Namus Cinayetleri ve Toplumsal Algılama, in: Sosyolojik ve Hukuksal Boyutlarıyla Töre ve Namus Cinayetleri Uluslar arası Sempozyumu, Diyarbakır, 2003.
Coşkun, A. Vahap; İnsan Hakları ve Kültürel Rölativizm, Kamu Hukuku Arşivi, C.2, S.1, 1999.
Crespo, Eduardo Demetrio; Demokrasinin Kuruluşundan Önce İspanya Ceza Hukukunda Aldatmadan Dolayı İşlenen Eş Cinayetleri, in: Sosyolojik ve Hukuksal Boyutlarıyla Töre ve Namus Cinayetleri Uluslar arası Sempozyumu, Çev: Nedim Meriç, Diyarbakır, 2003.
Çilingir, Sevgi; İnsan Haklarında Evrensellik Kültürel Görelilik ve İslam, http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:WaK1HfkQ2Y4J:www. f o r e i g n p o l i c y. o r g . t r / a r k a p l a n / t e m m u z 0 3 / t r / a y k o n u . htm+&cd=1&hl=tr&ct=clnk&gl=tr, Erişim Tarihi: 23.12.2013.
Dalgın, Nihat; Değişim Stratejisi Açısından Hukuk ve İslam Hukuku, Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S.16, Samsun, 2003.
Demir, Esra; İnsan Hakları Bağlamında Evrensellik ve Kültürel Rölativizm Çatışması, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2006.
Demir, Esra; İnsan Haklarının Evrenselliği Karşısında ve Kültürel Rölativizm, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, C.14, S.3, İstanbul, 2008.
Dilmen, Necmi Emel; Bireyselleşen Küre, s.13, http://www.sertacogut.com/blog/ wp-content/uploads/2009/03/bireysellesen-kure.pdf, Erişim Tarihi: 21.12.2013.
Donini, Massimo; İtalyada Zanardelli Kanunundan Rocco Kanununa Namus Nedeni ve Adam Öldürme, in: Sosyolojik ve Hukuksal Boyutlarıyla Töre ve Namus Cinayetleri Uluslar arası Sempozyumu, Çev: Recep Gülşen, Diyarbakır, 2003.
Ercan, İsmail; Ceza Hukuku Genel Hükümler & Özel Hükümler, İstanbul, 2009.
Erdoğan, Mustafa; İnsan Hakları Teorisi ve Hukuku, 3. Baskı, Ankara, 2012.
Erol, Haydar; Türk Ceza Kanunu Gerekçeli ve Açıklamalı, Ankara, 2010.
Faraç, Mehmet; Töre Kıskacında Kadın, 3. Basım, İstanbul, 2004.
Fendoğlu, Hasan Tahsin; Modernleşme ve Osmanlı Anayasal Düzeninin Bozulması, International Journal of Social Science, Volume 6, Issue 1, 2013.
Gıddens, Anthony; Sosyoloji, Kırmızı Yayınları, İstanbul, 2008.
Güllüoğlu, Ferda; Türk Hukuk Sistemi Açısından Namus ve Töre Cinayetleri, in: Sosyolojik ve Hukuksal Boyutlarıyla Töre ve Namus Cinayetleri Uluslar arası Sempozyumu, Diyarbakır, 2003.
Gülşen, Recep; Türk Ceza Hukukunda Namus ve Töre Cinayetlerinin Cezalandırılabilirliği, in: Sosyolojik ve Hukuksal Boyutlarıyla Töre ve Namus Cinayetleri Uluslar arası Sempozyumu, Diyarbakır, 2003.
Güriz, Adnan; Adalet Kavramı, Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları, 2001.
Hafızoğulları, Zeki; Bir Kültür Ürünü Olarak Hukuk Düzeni, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.45, S.1-4, Ankara, 1996.
Hatemi, Hüseyin; Hukuka Aykırı Törenin Hukuktaki Sonuçları, in: Sosyolojik ve Hukuksal Boyutlarıyla Töre ve Namus Cinayetleri Uluslar arası Sempozyumu, Diyarbakır, 2003.
İskender, Salih Zeki; Öğreti ve Yargısal Kararlar Işığında Töre Saikiyle İnsan Öldürmek Suçu (Namus Cinayetleri), Yetkin Yayınları, Ankara, 2011.
Kareklas, Stephanos Emm.; Yunanistanda Namus Cinayetlerinin Ayrıcalıklı Ele Alınışı Yunan Ceza Hukuku ve Toplumundaki (Küçük) Olasılıklar, in: Sosyolojik ve Hukuksal Boyutlarıyla Töre ve Namus Cinayetleri Uluslar arası Sempozyumu, Çev: Hakan Hakeri, Diyarbakır, 2003.
Koca, Mahmut / Üzülmez, İlhan; Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, Seçkin Yayınları, 5. Baskı, Ankara, 2012.
Lee, Cynthia; Murder and the Reasonable Man: Passion and Fear in the Criminal Courtroom, New York University Press, 2003.
Martin, Victor Gomez; Sosyal-Psikolojik, Hukuki ve Kriminolojik Açıdan İspanyada Ölümle Sonuçlanan Aile İçi Şiddet, in: Sosyolojik ve Hukuksal Boyutlarıyla Töre ve Namus Cinayetleri Uluslar arası Sempozyumu, Çev: Zafer Zeytin, Diyarbakır, 2003.
Otacı, Cengiz; Yeni Yargı Kararları Işığında Töre Saikiyle Öldürme Suçu, Güncel Hukuk Dergisi, 2009.
Özbudun, Ergun; Türk Anayasa Hukuku, 12. Baskı, Ankara, 2011.
Özgenç, İzzet; Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, Seçkin Yayınları, 7. Bası, Ankara, 2012.
Özgenç, İzzet; Türk Ceza Hukuku Mevzuatı, Seçkin Yayınları, Güncellenmiş 8. Bası, Ankara, 2012.
Renteln, Alison Dundes; Is The Cultural Defense Detrimental To The Health of Children?, İn: Kuppe, Rene / Potz, Richard (Editors); Law & Anthropology, Volume: 7, Nedherlands, 1994.
Renteln, Alison Dundes; The Cultural Defense, Oxford University Press, England, 2005.
Selçuk, Sami; Filodoks(laşan) Lar ile Kien(leşen) Ler Kutuplaşmasında Bocalayan Hukukun Dramı, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, S.12, Ankara, 2013.
Suç Sosyolojisi: Hukuk ve Toplumsal Değişme; http://lms.atauni.edu.tr/ FileUploads/Src/ff2db978-ace0-425f-bf1f-88ce4cd3b77f/POL%C4%B0TAM- POL%C4%B0TAM105-%C3%9Cnite%2013.pdf,s.12, Erişim Tarihi: 22.12.2013.
Tezcan, Durmuş / Erdem, Mustafa Ruhan / Önok, Murat; Teorik ve Pratik Ceza Özel Hukuku, 6. Baskı, Ankara, 2008.
Tezcan, Mahmut; Türkiyede Töre (Namus) Cinayetleri Sosyo-Kültürel Antropolojik Yaklaşım, Ankara, 2003.
Toplum ve Hukuk; s.20, yunus.hacettepe.edu.tr/~cozel/medeni1.ppt, Erişim Tarihi: 22.12.2013.
Toroslu, Nevzat; Ceza Hukuku Genel Kısım, 9. Baskı, Ankara, 2006.
Tunick, Mark; Can culture excuse crime?: Evaluating the inability thesis, Punishmnet and Society 6 (4), 2004.
Umunç, Canay; Töre Cinayetlerinin Basına Yansımaları (Hürriyet, Radikal, Zaman Gazeteleri 2000-2006 Yılları Arası), Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2008.
Üye, Saim; Kültürel Savunma: Kavram ve Argümanlar, Ankara Barosu Dergisi, Sayı: 2010/3, Ankara, 2010.
Vargün, Berivan; Batman ve Şanlıurfada Töre Cinayetlerine Bakış Açısının Sosyal Antropolojik Açıdan İncelenmesi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara, 2009. Yılmaz, Ejder; Hukuk Sözlüğü, 9. Baskı, Ankara, 2005.
Yüksel, Murat; Hukuk Kültürü, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. VII, S.1-2, Ankara, 2003.
Zabunoğlu, H. Gökçe; Kültürel Görecelik ve İnsan Haklarının Evrenselliği, Zabunoğlu Armağanı, Ankara, 2011.