SÖZCÜK ÖBEĞİ OLARAK CÜMLE VE BİR ÖBEK ÖNERİSİ

Türkçe sözdiziminde tartışılan pek çok konu bulunmaktadır. Sözcük öbeklerinin sınıflandırılması, cümle ögelerinin belirlenmesinde hangi ölçülerin kullanılacağı, cümlenin türlere ayrılması gibi konular üzerinde tartışmalar sürmektedir. Bu tartışmalı alanlardan birisi birleşik cümle konusudur. Son yıllarda Türkçede birleşik cümle olmadığı yönünde farklı bir görüş dile getirilmektedir ancak Türkçe dil bilgisi kitaplarında genellikle Türkçenin üç tür birleşik cümleye sahip olduğu ifade edilir. Bunlar “şartlı birleşik cümle”, “ki’li birleşik cümle”, “iç içe birleşik cümle” şeklinde sıralanır. Bazı dil bilgisi kitaplarında “girişik birleşik cümle” adıyla dördüncü bir türe de yer verilir. Bu makale “iç içe birleşik cümle” olarak kabul edilegelen cümle türünü ele almaktadır. Türkçe dilbilgisi kitaplarında “Ali ‘Geleceğim’ dedi” yapısındaki cümlelerin genellikle “birleşik cümle” olarak kabul edildiği görülür. İç cümle (Geleceğim) ve ana cümle (Ali dedi) biçiminde bir ayrıma gidilir. Bu çalışmada söz konusu cümle dizilişinin birleşik cümle olmadığı savunulmaktadır. İç cümle olarak kabul edilen dizilerin ise yargı bildirmeyen öbek niteliğinde olduğu vurgulanmaktadır. Bu öbekler için de “cümle öbeği” önerisi yapılmaktadır.  

SENTENCE AS LEXICAL BUNDLE AND ONE PHRASE PROPOSAL

There are many controversial subjects in the Turkish grammar writing. Classification of word phrases, the parameters used in determining the parts of sentence, and distinguishing the types of sentences are still being discussed. One of these subjects is concerning compound sentence. In recent years a different view has been expressed that there is no compound sentence in Turkish but in Turkish grammars it is generally stated that Turkish has three types of compound sentences.These are listed as "conditional compound sentence", "compound sentence with ki", "nested compound sentence". In some grammars, there is also a fourth type with the name "introductory compound sentence". This article deals with the sentence which is regarded as  "compound sentence". The sentence Ali ‘Geleceğim’ dedi“Ali said that I will come.” is generally accepted as “compound sentence” in Turkish grammars. Geleceğim is evaluated as an internal sentence, Ali dedi is called main sentence. In this article, it is argued that these forms can not be accepted as compound sentence. It is also suggested a new term “sentence phrase” for this type of internal sentence.

___

  • AKTAN, Bilal, 2009, Türkiye Türkçesinin Söz Dizimi, Gazi Kitabevi, Ankara.
  • ALTUN, Mustafa, 2012, Türkçede Kelime Grupları Çözümlemeleri, MVT, İstanbul.
  • BANGUOĞLU, Tahsin, 1998, Türkçenin Grameri, TDK, Ankara.
  • BASKAKOV, A. N., 2011, Çağdaş Türkçede Kelime Grupları (Çev. O. S. Karaca), Kesit Yayınları, İstanbul.
  • BİLGEGİL, Kaya,1984, Türkçe Dilbilgisi, Dergah Yay., İstanbul.
  • DELİCE, İbrahim, 2003, Türkçe Sözdizimi, Kitabevi, İstanbul.
  • DEMİR, Nurettin - YILMAZ, Emine, 2003, Türk Dili El Kitabı, Grafiker Yay. Ankara.
  • DURUKAN, Erhan, 2010, “Türkiye Türkçesinde Sözcük Grupları ve Öğretimi Üzerine”, A.Ü. Türkiyat Enstitüsü Dergisi, 43, s. 145-166.
  • EDİSKUN, Haydar, 1999, Türk Dilbilgisi, Remzi Kitabevi, İstanbul.
  • EKER, Süer, 2015, Çağdaş Türk Dili, Grafiker Yay., Ankara.
  • ERGİN, Muharrem, 1993, Türk Dil Bilgisi, Bayrak Yay., İstanbul.
  • GÖKDAYI, Hürriyet, 2010, “Türkiye Türkçesinde Öbekler”, Turkish Studies, V/3, s. 1297-1319.
  • GENCAN, Tahir Nejat, 2001, Dilbilgisi, Ayraç Yay., Ankara.
  • KAHRAMAN, Tahir, 2014, Çağdaş Türkiye Türkçesi Dilbilgisi, İzmir. KARAAĞAÇ, Günay, 2009, Türkçenin Söz Dizimi, Kesit Yay., İstanbul.
  • KARAAĞAÇ, Günay, 2012, Türkçenin Dil Bilgisi, Akçağ Yay., Ankara.
  • KARAHAN, Leyla, 2000, “Yapı Bakımından Cümle Sınıflandırmaları Üzerine”, Türk Dili, 583, s. 16-24.
  • KARAHAN, Leyla, 2004, Türkçede Söz Dizimi, Akçağ Yay., Ankara.
  • KERİMOĞLU, Caner, 2006, “Türkçe Dil Bilgisi Öğretiminde Söz Dizimi ile İlgili Kabuller Üzerine I (Kelime Grupları)”, Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 20, s. 106-118.
  • KOÇ, Nurettin, 1996, Yeni Dilbilgisi, İnkılap Yay., İstanbul.
  • KORKMAZ, Zeynep, 2009, Türkiye Türkçesi Grameri, TDK, Ankara.
  • MEMEDOĞLU, Alaeddin, 2001, Türk Dilinde Bağımlı Birleşik Cümle Söz Dizimi, Aşiyan Yay., Adapazarı.
  • ÖZKAN, Mustafa - SEVİNÇLİ, Veysel, 2008, Türkiye Türkçesi Söz Dizimi, 3F Yay., İstanbul.
  • ÖZMEN, Mehmet, 2013, Türkçenin Sözdizimi, Karahan Yay., Adana.
  • ŞİMŞEK, Rasim,1987, Türkçe Sözdizimi, Trabzon.
  • Günay KARAAĞAÇ,Türkçenin Söz Dizimi,Kesit Yay.,İstanbul,2009