ESKİ UYGURCADA MUDRĀLAR

Budizm, Manihaizm ve Hristiyanlık gibi dinleri benimsemiş olan Uygurlar özellikle Budizm ve Manihaizmin kutsal metinlerini anlayabilmek için yoğun bir tercüme faaliyetinde bulunmuşlardır. Uygurlar tarafından en çok taraftara sahip din olan Budizmin kendi içerisinde Buddhalığa erişme yolunda farklı felsefi kavrayışları bulunmaktadır. Bunların içinde de özellikle Mahāyāna ve Mahāyāna’nın bir kolu olarak gelişen Vajrayāna veya Tibet Budizmi önemli bir kavrayış olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu çalışmanın konusunu da teşkil eden Tibet Budizmi kimi ritüel ve sembollerle birlikte çeşitli meditasyon uygulamalarını barındırması bakımından diğer Budist kavrayışlarından ayrılmaktadır. Esasen Tantra metinleri temelinde oluşan Tibet Budizmi, Tibet ve Moğolistan coğrafyasında yaygınlaşmıştır. Budist Uygur edebiyatının son dönemine ait olduğu düşünülen Eski Uygurca Tibet Budizmi metinleri bu kavrayışa uygun olarak çeşitli sembolleri içerisinde barındırmaktadır. Bu sembollerden biri olan mudrālar ise meditasyon esnasında gerçekleştirilen ve Budizmde kâinatın beş öğesine karşılık gelen parmaklar ve ellerle yapılmaktadır. Sanskritçe mudrā sözcüğü esasen “mühür” manasındadır; ancak bir Budist terim olarak mudrā sözcüğünden el pozisyonları, el ve çeşitli parmaklarla yapılan hareketler anlaşılmaktadır. Bu çalışmada, Eski Uygurca metinler aracılığıyla Budist Uygurlar arasında Tibet Budizmine ait bir sembolün işlenişi amaçlanmıştır. Çalışmamızda Eski Uygurca Tibet Budizmi metinlerinde yer alan mudrāların izi sürülmüş ve belirlenebildiği kadarıyla sekiz mudrāya yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Budist Uygur edebiyatı, Tibet Budizmi, Mudrālar, semboller, Tibet Budizmi, semboller

MUDRĀS IN OLD UYGHUR

The Uyghurs, who adopted the various religions such as Buddhism, Manichaeism and Christianity, were intensively engaged in translation activities in order to understand the religious texts of Buddhism and Manichaeism. Buddhism, which had so many believers among the Uyghurs, has different philosophical understanding in the attainment of Buddhahood. Among these, Mahāyāna and Vajrayāna or Tibetan Buddhism developing as a branch of Mahāyāna emerge as an important insight. Tibetan Buddhism, which constitutes the subject of the paper, differs from the other Buddhist understandings, because it applies to some rituals, various symbols, and meditation practices. Tibetan Buddhism based on the Tantric texts is widespread in Tibet and Mongolia. Tibetan Buddhism texts in Old Uyghur considered to belong to the last period of Buddhist Uyghur literature include various symbols in accordance with this insight. Mudrā, one of the most popular symbols in Tibetan Buddhism, is realized by the practioners in the meditation practices and it is applied by hands and fingers, which match up to the five basic elements of the universe in Buddhism. Mudrā, which means “seal”, is originally in Sanskrit, but it means hand gestures as a Buddhist term. Through Old Uyghur texts, this paper aims to offer an analysis of the symbol belonging to Tibetan Buddhism. In this paper, mudrās in Old Uyghur texts were traced, as far as can be determined, eight mudrās could be identified.

Keywords:

Buddhist Uyghur literature, Tibetan Buddhism, Mudrās, symbols,

PDF

___

BEER, Robert, 2003, The Handbook of Tibetan Buddhist Symbols, Shambhala Publications, Boston.
DAS, Rai Bábu Bahadur Sarat Chandra, 1902, A Tibetan-English Dictionary with Sanskrit Synonyms, The Bengal Secretariat Book Depôt, Calcutta.
EDGERTON, Franklin, 1953, Buddhist Hybrid Sanskrit Grammar and Dictionary, Volume II: Dictionary, Motilal Banarsidass Publishers, New Haven.
ERDAL, Marcel, 1991, Old Turkic Word Formation. A Functional Approach to the Lexicon, Vol. I-II. Harrassowitz, Wiesbaden. (Turcologica 7.)
GETTY, Alice, 1914, The Gods of Northern Buddhism, Their History Iconography and Progressive Evolution Through the Northern Buddhist Countries, Oxford University Press, Oxford.
GİLES, Herbert A., 1912, A Chinese-English Dictionary, Part I-II. 2. bs., Kelly and Walsh, Shanghai/London.
HİRSCHİ, Gertrud, 2000, Mudras Yoga in Your Hands, York Beach, Maine.
Japanese-English Buddhist Dictionary, 1979, Daitō Shuppansha, Tokyo.
KARA, Georg, Peter ZIEME, 1976, Fragmente tantrischer Werke in uigurischer Übersetzung, Akademie-Verlag, Berlin. (Akademie der Wissenschaften der DDR. Zentralinstitut für Alte Geschichte und Archäologie. Schriften zur Geschichte und Kultur des Alten Orients. Berliner Turfantexte VII.)
MONİER-WİLLİAMS, Monier, 1899, A Sanskrit-English Dictionary, Oxford University Press, Oxford.
POWERS, John, 2007, Introduction to Tibetan Buddhism, 2. bs., Snow Lion Publications, New York/Colorado.
SOOTHİLL, William Edward, Lewis HODOUS, 1937, A Dictionary of Chinese Buddhist Terms, with Sanskrit and English Equivalents and a Sanskrit-Pali Index, Kegan Paul, Trench, Trunber & Co., London.
TODARO, Dale, 1985, “The Meaning of the Term Mudrā and a Historical Outline of “Hand Gesture”, Journal of Esoteric Buddhism, Vol. 1985, no. 151, L71-L54.
ZİEME, Peter, György KARA, 1979, Ein uigurisches Totenbuch, Nāropas Lehre in uigurischer Übersetzung von vier tibetischen Traktaten nach der Sammelhandschrift aus Dunhuang, British Museum Or. 8212 (109), Otto Harrassowitz, Budapest. (Bibliotheca Orientalis Hungarica. 22.) [aynı zamanda Wiesbaden’da yayımlandı (Asiatische Forschungen 63.)]