Türkiye’de Sivil-Asker İlişkilerinin Siyasete Etkisi

: Sivil-asker ilişkileri demokrasi kültürü yerleşmemiş ülkelerin yaşadığı en önemli problemlerin başında gelmektedir. Türk siyasal hayatında sivil-asker ilişkileri her dönemde önem arz etmiş olup ordu belirli aralıklarla darbeler gerçekleştirerek siyasete müdahil olmuştur. Ordu gerçekleştirdiği darbeler neticesinde Türk siyasal hayatına yön vererek siyasi kültürü de şekillendirmiştir. 1960 ve 1980 darbelerinden sonra yönetime bizzat el koymuş, 12 Mart 1971 ve 28 Şubat 1997’de ise siyasal alana yapmış olduğu müdahale neticesinde hükümeti görevden uzaklaştırarak yeni hükümet kurdurmuştur. Sivil-asker ilişkileri demokrasi kültürü yerleşmemiş ülkelerin yaşadığı ortak bir sorundur, ancak Türkiye’de sivil-asker ilişkilerinin Batılı paradigmadan ayrılan kendine özgü yapısal unsurları bulunmaktadır. 2000’li yıllardan sonra hem iç faktörler hem de Soğuk Savaş sonrası uluslararası sitemin değişmesi ile sivil-asker ilişkilerindeki dengeler değişmeye başlamıştır. Türkiye’nin AB’ye uyum süreci neticesinde gerçekleştirdiği reformlar, uzun süre koalisyon hükümetlerinin arkasından güçlü bir tek partinin iktidara gelmesi, küreselleşme ve dünya genelinde STK’ların yaygınlaşması sivil-asker ilişkilerinin seyrinin değişmesine neden olan faktörler olmuştur. Tarihsel ve betimsel bir metodolojinin kullanıldığı bu çalışmanın temel amacı; sivil-asker ilişkilerinin Türk siyaseti üzerindeki etkilerini ortaya koymaya çalışmaktır. Çalışmanın hipotezleri olarak “2007 E-Muhtıra, Ergenekon ve Balyoz davaları ile 15 Temmuz darbe girişimi sivil-asker ilişkilerinde yaşanan dönüşümün dönüm noktaları olmuştur” ve “Türkiye’de sivil-asker ilişkilerinde yaşanan dönüşüm demokrasinin kurumsallaşması adına önemli bir gelişme olmuştur” şeklinde belirlenmiştir

The Impact of Civil-Military Relations on Politics in Turkey

: Civil-military relations are the first orders among the most important problems faced by countrieswith unsettled democratic culture. In Turkish political life, civil-military relations have always beenimportant in every period and the military intervened in politics by carrying out coups at certain intervals. Asa result of these coups, also shaped the political culture by directing the Turkish political life as well. Afterthe coups of 1960 and 1980, it confiscated the polity and as a result of it’s intervention in the political field,on 12 March 1971 and 28 February 1997, it dismissed the goverment and established a new one. Civilmilitary relations are a common problem faced by countries with unsettled democratic culture, however civilmilitary relations in Turkey has the unique structural elements departing from the Western paradigm. Afterthe years of 2000’s, because of both internal factors and the change of International System after the ColdWar, the balances of civil-military relations have started to change. The reforms achieved along Turkey’s EUharmonization process, a powerful single party came to the power for a long period of time after coalitiongoverments, globalization and proliferation of CSOs across the World have been the factors causing thechange in the course of civil-military relations. The main purpose of this study which uses a historical anddescriptive methodology; is to put forward their effects on Turkish politics by dealing with civil-militaryrelations. The hypotheses of this study determined as; “2007 E-Memorandum, Ergenekon, Balyoz Cases andJuly 15 Coup Attempt have become the turning points of the transformation in civil-military relations.” and“the transformation experienced in civil-military relations has been an important development in theinstitutionalization of democracy.”

PDF

___

Afşar, A. Ö. (2019). 15 Temmuz’a Giden Süreçte Türk Demokrasisinde Sivil Asker İlişkileri, İnsan&İnsan, 6(22), 737-766.
Ağır, O. (2018). Türkiye’de Askeri Darbeler Karşısında Siyaset Kurumunun Tutumu, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(0), 1-26.
Akbulut, B. (2016). “15 Temmuz Darbe Girişimi Gecesi Yaşananlar Dakika Dakika İddianamede”, https://www.iha.com.tr/haber-15-temmuz-darbe-girisimi-gecesi-yasananlar-dakika-dakikaiddianamede-605465/, (Erişim Tarihi: 01.05.2020).
Akça, İ. (2013). Türkiye’de Ordu-Siyaset İlişkisi, Türk Siyasal Hayatı, Ed: Ahmet Demirel ve Süleyman Sözen, Anadolu Üniversitesi Yayını, 170-179.
Akıncı, A. (2013). Türk Siyasal Hayatında 1980 Sonrası Darbeler ve E-Muhtıra, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(2), 39-58.
Akıncı, A. (2013). Türkiye’de Askeri Vesayetin Tesisi ve Demokratikleşmeye Olan Etkisi, Akademik İncelemeler Dergisi, 8(1), 93-123.
Alabarda, Y. (2016). Demokratik Sivil-Asker İlişkileri Kapsamında TSK’nın Dönüşümü, Liberal Düşünce Dergisi, 21(84), 5-17.
Altun, F. (2015). “27 Nisan Muhtırasının Gerçek Manası”, https://www.sabah.com.tr/yazarlar/fahrettinaltun/2015/04/27/27-nisan-muhtirasiningercek-manasi, (Erişim Tarihi: 29.04.2020).
Arcayürek, C. (1989). Darbeler ve Gizli Servisler, 4.Baskı, Bilgi Yayınevi.
Ateş, S. (2018). 12 Eylül 1980 Darbesi ile 28 Şubat 1997 Darbesi Arasında Din-Siyaset İlişkileri ve Din Eğitimi Politikaları, Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 6(13), 586-607.
Bardak, A. (2015). Sivil-Kontrol Kavramının 17.Yüzyıldan Günümüze Gelişimi, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 70(4), 869-902.
Ben-Meir, Y. (1995). Civil-MilitaryRelations in Israel, Newyork: ColombiaUniversityPress.
Brown, J. (1987). TheMilitaryAndPolitics in Turkey, ArmedForcesAndSociety, 13(2), 387-404.
Cansever, N. & Kiriş, H.M. (2015). Türkiye’de Ordu-Siyaset İlişkileri Çerçevesinde Ak Parti-TSK Etkileşimine Bakış, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 20(3), 361-384.
Çavdar, T. (2004). Türkiye’nin Demokrasi Tarihi, 3.Baskı, İmge Kitabevi Yayınları.
Demir, F. (2009). Sivil-Asker İlişkilerinde Sivil Kontrol, Bilgi, (19), 48-71.
Dursun, D. (2005). 12 Eylül Darbesi, Şehir Yayınları.
Dursun, D. (2005). Türk Demokrasisinde Kurumsallaşma Sorunu ve Krizleri Çözme Yöntemi Olarak Askeri Darbeler, Muhafazakâr Düşünce, 1(3), 175-196.
Ercan, H. (2002). Türkiye’de Sivil Toplum Tartışmaları Üzerine, Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 26(1), 69-79.
Erdem, H.F. &Heper, Y. (2011). “Türkiye Cumhuriyeti Anayasaları ve Anayasa Önerileri”, SETA, Https://Setav.Org/Assets/Uploads/2016/11/20151130151845_Turkiye-CumhuriyetiAnayasalari-Ve-Anayasa-Onerileri-Pdf.Pdf, (Erişim Tarihi: 30.04.2020).
Ertem, B. (2018). 12 Mart 1971 Askeri Müdahalesi Sonrası Ara Rejim ve Türkiye Siyasetine Etkileri (1971-1974), Opus, Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 8(14), 655-676.
Gökçe, F.A. (2013). Asker-Sivil İlişkilerinde Değişim ve Dönüşüm, Mağduriyetler ve Sonuçlar, Kamu Yönetiminde Değişim ve Güncel Sorunlar, Ed: Eyüp Günay İşbir, Türkiye ve Ortadoğu Amme İdaresi 60. Yıl Özel Yayını: Ankara, 213-239.
Gürsoy, Y. (2014). Türkiye’de Sivil-Asker İlişkilerinin Dönüşümünün Sebepleri, Uluslararası İlişkiler, 11(43), 157-180.
Heper, M. (2011). Türkiye’nin Siyasal Hayatı, Doğan Kitap.
Heywood, A. (2019). Siyaset, 20.Baskı, (Çev.) Fahri Bakırcı, Felix Kitap.
Huntington, S.P. (1956). Civilian Control AndTheConstitution, TheAmericanPoliticalScienceReview, 50(3), 676-699. Huntington, S.P. (1957). TheSoldierAndTheState: TheTheoryAndPolitics Of CivilMilitaryRelations, USA: PresidentAndFellows Of HarwardCollege.
Jenkins, G. (2001). TheTurkishMilitary’sImpact On Policy, TheAdelphiPapers, 42(337), 57-82.
Karaosmanoğlu, A. &Gökakın, Ö.B. (2010). Türkiye’de Sivil-Asker İlişkisinin Unutulan Boyutları, Uluslararası İlişkiler, 7(27), 29-50.
Kiriş, H.M. (2010). Türk Parti Sisteminde 1980 Sonrası Kutuplaşma ve Dinamikleri, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi.
Küçükyılmaz, M. (2019). Siyasal İletişim Bağlamında Asker-Siyaset İlişkileri: Vesayetten Kurumsal Çatışmaya Normalleşme Süreci, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(15), 89-100.
Narlı, N. (2000). Civil-MilitaryRelations İn Turkey, TurkishStudies, 1(1), 107-127. https://doi.org/10.1080/14683840008721223
Önal, T. (2016). 12 Mart Muhtırası: Vesayetin Pekişmesi ve Ara Rejim Süreci (12 Mart 1971-14 Ekim 1973), HistoryStudies, 8(1), 89-109.
Özgür, A.F. (1999). Darbe Kültürümüzde İlerlemeler, Yeni Türkiye, 5(29), 158-162.
Peçe, H. & Bilici, İ. (2018). Türk Siyasal Hayatında Asker-Sivil İlişkileri, 15 Temmuz ve Dini Gruplar Meselesi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (15), 27-42.
Petek, R. (2014). “27 Nisan Muhtırası ve Cumhurbaşkanlığı’nın İşgali”, http://www.haber7.com/yazarlar/resat-petek/1151921-27-nisan-muhtirasi-vecumhurbaskanliginin-isgali, (Erişim Tarihi: 30.04.2020).
Pion-Berlin, D. (1992). MilitaryAutonomyandEmergingDemocracies in South America, CompartivePolitics, 25(1), 83-103.
Schift, R. (1995). Civil-MilitaryRelationsReconsidered: A Theory Of Concordance, ArmedForces&Society, 22(1), 7-24.
Selçuk, Ü.F. (2011). 1965-1971 Döneminde Başbakan Demirel, Koşullar, Vaatler, İcraatlar, Türkiye’de Siyasi Liderlik, Özellikler ve Karşılaştırmalar, Ed: Emre Toros, 41-120, Atılım Üniversitesi Yayınları.
Sunay, C. (2009). 12 Eylül Dönemi Türk Siyasetinde Sivil-Asker İlişkileri (1980-1987), Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Doktora Tezi.
T.C. Anayasa Mahkemesi, (2019). “1924 Anayasası”, https://www.anayasa.gov.tr/tr/mevzuat/onceki-anayasalar/1924-anayasasi/, (Erişim Tarihi: 28.04.2020).
T.C. Anayasa Mahkemesi, (2019). “Mevzuat”, https://www.anayasa.gov.tr/tr/mevzuat/anayasa/, (Erişim Tarihi: 12.05.2020).
T.C. Anayasası, https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2709.pdf, (Erişim Tarihi: 12.05.2020).
Uluçakar, M. (2013). Türkiye’de Sivil-Asker İlişkileri ve Ordunun Demokratik Kontrolü, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi.
Usta, A. (2011). “318 Sanık Hakkında 15 İddianame Hazırlandı”, https://www.hurriyet.com.tr/gundem/318-sanik-hakkinda-15-iddianame-hazirlandi17189193 (Erişim Tarihi: 05.05.2020).
Vardar, N. (2013). “1 Mayıs 1977 Neden ve Nasıl Kana Bulandı?”, https://m.bianet.org/bianet/toplum/146248-1-mayis-1977-neden-ve-nasil-kana-bulandi, (Erişim Tarihi: 01.05.2020).
27708 Sayılı Resmî Gazete, (2010). https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2010/09/20100923.htm, (Erişim Tarihi: 10.05.2020).

ISSN: 2667-5617
Yayın Aralığı: Yılda 6 Sayı
Başlangıç: 2006
Yayıncı: ASOS Eğitim Bilişim Danışmanlık Otomasyon Yayıncılık Reklam Sanayi ve Ticaret LTD ŞTİ