Mimar Sinan’ın Şehzade, Süleymaniye ve Selimiye Camii’leri Pencere Alınlık Düzenlemelerinde Malzeme-Teknik ve Süsleme

Osmanlı mimarisinin mihenk taşları olarak görülen üç abideyi kendi yaşamının safhaları şeklinde nakleden Mimar Sinan’ın pencere alınlık düzenlemelerindeki süsleme anlayışı üzerine pencere alınlık düzenlemeleri bu araştırmaya konu edilmiştir. Mimar Sinan’ın inşa ettiği eserde belli bir alanda kullandığı malzeme-teknik ve süsleme çeşitliliği üzerine gözlemler yapılmıştır. Bu gözlemler pencere alınlıklarında süsleme çözümlemeleri, süsleme programlarının oluşumları ve köken bilgileri üzerine yoğunlaştırılmıştır. Şehzade Camii’nde ablaq tekniği ile ortaya çıkan uygulamalar, Süleymaniye Camii’nde geleneksel çini uygulamaları olarak karşımıza çıkmaktadır. Selimiye Camii’nde ise gerek geleneksel çini kullanımı gerek ablaq kullanımının bütünleştirildiği görülmektedir. Osmanlı mimarisini besleyen Anadolu Selçuklu ve II. Beylikler dönemi eserleri konu çerçevesinde incelenmiştir. Bunun yanı sıra Mimar Sinan’ın sanat üretimindeki etkenler de araştırılmıştır. Erken Osmanlı döneminde kullanımı belirlenen pencere alınlıklarının klasik dönemde gelişimi ile Mimar Sinan’ın bu uygulama alanına kattığı yenilikler incelenmiştir. Osmanlı mimarisinin prestij yapısı konumunda olan camilerde, mimari süslemenin diğer eserlere oranla daha yoğun olduğu ve süsleme kompozisyonları ile süsleme programları ön plandadır. Bu öncüller, çağdaşlar ve Mimar Sinan’ın eserleri içerisinde, üç yapı kapsamında değerlendirme yapılmıştır. Şehzade, Süleymaniye ve Selimiye Camii’lerinde yapılan yerinde gözlemlerde pencere alınlıklarında kullanılan süsleme kompozisyonlarının sınıflandırılması yapılmıştır. Takiben farklı kompozisyonların plan üzerinden kullanım yerleri ve sıklıkları belirlenmiştir. Bunun sonucunda süsleme programları planlar üzerine işlenmiş ve kurgusu oluşturulmuştur. Çalışmada incelenen eserlerdeki pencere alınlıklarındaki malzeme ve teknikte, ablaq tekniğinin renkli taş ve kalemişinin malakari gibi tespit yanlışları detaylı bir biçimde anlatılmış ve belgelenmiştir. Mimar Sinan’ın eserlerinde yapının mimari öğelerini aşmayan süsleme, gelişkin görünüm ve malzeme-teknik yanında yapının tamamlayıcı bir unsurudur. Pencere alınlıklarına uygulanan süsleme kompozisyonları, belirlenen çerçeveler içerisinde bir şiirin yerleştirilmiş farklı mısraları gibidir. Yapının bütünselliği açısından tamamlayıcı bir öğedir

Sehzade, Suleymaniye And Selimiye Mosque of Mimar Sinan Material In Technology and Decoration of Windows

: Window pediment arrangements on Sinan's decoration concept, which transfers three monuments,which are considered to be the cornerstones of Ottoman architecture, as phases of his own life. In the workbuilt by Sinan, observations were made on the decoration, construction technique and material variety used ina certain area. These observations are focused on decoration analysis on window pediments, the formation ofdecoration programs and origin information. The practices that emerged with the ablaq technique in theSehzade Mosque appear as traditional tile applications in the Suleymaniye Mosque. In Selimiye Mosque, it isseen that both the use of traditional tiles and the use of ablaq are integrated. Anatolian Seljuks and II. Theworks of Principalities period were examined within the framework of the subject. In addition, the factors inSinan's art production were also investigated. The development of window pediments which were determinedto be used in the early Ottoman period and the innovations that Sinan added to this application area wereexamined. In mosques, which is the prestige structure of Ottoman architecture, decoration is more intensecompared to other works, and decoration compositions and decoration programs come to the fore. Among thesepioneers, contemporaries and the works of Sinan, evaluation was made by focusing on three structures. In theon-site observations made in Sehzade, Süleymaniye and Selimiye Mosque, the classification of theornamentation compositions used in window pediments was made. Following, the usage places and frequenciesof different compositions on the plan were determined. As a result, ornamentation programs have beenprocessed on plans and their fiction has been created. In the material examined in the study, the materialmistakes in the window pediments and the ablaq technique's determination errors such as the colored stone andthe malakari of the pencil work have been explained and documented in detail. The ornament, which does notexceed the architectural elements of the building in the works of Sinan, is a complementary element of thebuilding besides its advanced appearance and material-technique. Ornament compositions applied to windowpediments are like different verses of a poem placed within the specified frames. It is a complementary elementin terms of the integrity of the structure.

PDF

___

Ahunbay, Z. (1988). “Mimar Sinan Yapılarında Kullanılan Yapım Teknikleri ve Malzeme”, Mimarbaşı Koca Sinan, Yaşadığı Çağ ve Eserleri, 531-538.
Akçıl Harmankara, N.Ç. (2018). “Mimar Sinan Camilerinde Sembolizm Üzerine Bir Değerlendirme”, Sanat Tarihi Yıllığı, S. 27, 2018, 1-37.
Akozan, F. (1988).“Mimar Sinan’ın Hayatı, Kişiliği”, Türkiyemiz, S. 54, 38-56.
Aktuğ Kolay, İ. (1999). Batı Anadolu 14. Yüzyıl Beylikler Mimarisinde Yapım Teknikleri, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
Avunduk, A. (2013-2017). Edirne Merkez Edirne Selimiye Camii Rölöve, Restitüsyon ve Restorasyon Projeleri. avundukmimarlik.com.tr/tr/edirne-merkez-edirne-selimiye-camii1991/.
Çakmakoğlu, A. (1983). “İstanbul Türk Mimarisinde Renkli Taş Süslemeler”, Türkiyemiz, S. 40, 1-12.
Elpe, E. (2014). “İran’daki Büyük Selçuklu devri Yapılarının Süslemeleri ile Bursa’daki Osmanlı Devri Yapılarının Süslemeleri Arasındaki Benzerlik”, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2/5, 385-413.
Erkman, U. (1988). “Sinan Yapılarında Yakın ve Uzak Çevre İlişkileri Üzerine Düşünceler”, Mimarbaşı Koca Sinan, Yaşadığı Çağ ve Eserleri, 625-630.
Gül, M. (2015). “Güneydoğu Anadolu’daki İslam Mimarisinde Renkli Taşın Süsleme Amaçlı Kullanımı”, Yüksek Lisans Tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van.
Gül, M. (2019). “Mimar Sinan’ın Bezeme Dünyasında Güney Etkili Ablaq Tekniğine Şehzade Camii Üzerinden Bir Bakış”, Vankulu Sosyal Araştırmalar Dergisi, S. 3, 161-178.
Günther, H. (2011). “Doğuda ve Batıda Antikitenin Yeniden Doğuşu”, Sinan ve Çağı (Mimar Sinan’ı Anma Etkinlikleri 2010), Uluslararası Sempozyum, 221-236.
Hillenbrant, R. (2005). İslam Sanatı ve Mimarlığı, Homer Kitabevi.
Hürel, H. (2016). Mimar Sinan’ın İstanbul’u, Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu Yayınları.
Jasser, L. (2002). “Suriye’de Erken Osmanlı Dönemine Ait Yapılarda Süsleme ve Bezemeler”, Türkler Ansiklopedisi, C. 12, 295-312.
Karademir, M. (2016). “Mimar Sinan Dönemi Camilerinde Taçkapı Tasarımı”, SUTAD, S. 40, 299-314.
Kuban, D. (2017). Osmanlı Mimarisi, Yem Yayınları.
Mülayim, S. (2009). “Sinan”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 37, 224-227.
Rabbat, N.O. (1995). The Citadel of Cairo A New İnterpretation of Royal Mamluk Architecture, Brill.
Ramazanoğlu, G. (1995). Mimar Sinan’da Tezyinat Anlayışı, Kültür Bakanlığı Yayınları.
Saatçi, S. (2014). Bir Osmanlı Mucizesi, Mimar Sinan, Ötüken Yayınları.
Sönmez, Z. (1988). Mimar Sinan Hakkında Yazma, Belgeler, Mimar Sinan Üniversitesi Yayınları.
Sözen, M., Tanyeli, U. (2001). Sanat Kavram ve Terimleri Sözlüğü, Remzi Kitabevi.
Vardar, K.F. (2014). “Yavuz Sultan Selim Camii Taş Süslemeleri”, Art-Sanat Dergisi, S. 2, 101-127.
Yağlı, M. B. (2010). Mimar Sinan’ın Şehzade, Süleymaniye ve Selimiye Camilerinin Tektonik Karakterlerinin Çözümlenmesi, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Gazi ÜniversitesiFen Bilimleri Enstitüsü Anabilim Dalı, Ankara.

ISSN: 2667-5617
Yayın Aralığı: Yılda 6 Sayı
Başlangıç: 2006
Yayıncı: ASOS Eğitim Bilişim Danışmanlık Otomasyon Yayıncılık Reklam Sanayi ve Ticaret LTD ŞTİ