Marmara Bölgesi’nde Katı Atık Durumunun Değerlendirilmesi
Günümüzde en önemli çevre sorunlarından birini katı atıklar oluşturmaktadır. Katı atıkları, üreticisi tarafından istenmeyen, toplumun refahı ve çevrenin korunması için düzenli olarak bertaraf edilmesi gereken katı maddeler oluşturmaktadır. Nüfus, sosyo-ekonomik özellikler ve tüketim alışkanlıkları katı atıkların hem miktarında hem de bu atıkların kompozisyonunda farklılaşmaya sebebiyet vermektedir. Bu nedenle katı atıkların miktarı ve kompozisyonu ülkelere ve şehirlere göre değişim göstermekte ve hatta aynı şehrin farklı alanlarında bile değişmektedir. Türkiye’de katı atık üretiminde Marmara Bölgesi %35’lik payla ilk sırada yer almaktadır. Bu çalışmada, Marmara Bölgesi’ndeki illerin katı atık miktarları, yıllara göre değişimleri, kişi başı ortalama belediye atık miktarı ve atık bertaraf yöntemlerinin incelenmesi amaçlanmaktadır. Çalışmanın verisini Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) resmi internet sitesinde yer alan ve 2001-2018 yılları arasında belediyeler tarafından toplanan atık miktarları, kişi başına düşen atık miktarları, şehirlerin atık yönetimi sayfalarındaki istatistiki bilgiler oluşturmaktadır. Bu verilerinden yararlanarak öncelikle tablo ve grafikler oluşturulmakta ve yorumlamalarda bulunulmaktadır. Katı atık miktarı ile kişi başına düşen atık miktarlarının 2001-2018 yılları arasındaki değişimi PearsonBivariate Korelâsyon Analizi, mekânsal dağılışı ise ArcGIS 10.5 programı aracılığıyla analiz edilmektedir. Sonuç olarak Türkiye genelinde toplanan katı atık miktarının %35’ini Marmara Bölgesi oluşturmaktadır. Bölge içerisinde ise İstanbul, 2018 yılı itibariyle en fazla katı atıkmiktarına sahip ili teşkil etmektedir. İstanbul’da 2018 yılında kişi başı ortalama belediye atık miktarı 1,28 kg/kişi-gün ’dür. Katı atık miktarının en düşük olduğu iller ise Bilecik ve Yalova’dır. Ayrıca katı atık miktarının 2001-2018 yılları arasındaki değişiminde miktar olarak dalgalanmanın, genel eğilim olarak sürekli bir artış eğiliminin olduğu görülmektedir. Bu artışa rağmen geri dönüşüm-yeniden kullanım oranlarının düşük olması çevre için tehdit unsurudur.
Evaluation of Solid WasteSituation in Marmara Region
Today, one of the most important environmental problems is solid wastes. Solid wastes are solid substances that are not desired by the manufacturer and must be disposed of regularly for the welfare of the society and the protection of the environment. Population, socio-economic characteristics and consumption habits cause differentiation in both the amount of solid wastes and the composition of these wastes. Therefore, the amount and composition of solid wastes varies according to countries and cities, and even in different parts of the same city. The Marmara region ranks first in solid waste production in Turkey with a 35% share. Inthisstudy, it is aimedtoexaminethesolidwasteamounts, changesbyyears, average municipal waste per capita and waste disposal methods in the provinces in the Marmara Region. The data of the study consists of the waste amounts collected by municipalities between 2001-2018 and the official website of theTurkish Statistical Institute (TSI), the waste amounts per capita and statistical information in theWaste Management pages of the cities. Using these data, firstly tables and graphs are created and interpreted. The variation of solid waste and per capita waste amounts between 2001 and 2018 is analyzed by Pearson bivariate correlation analysis, while its spatial distribution is analyzed through the ArcGIS 10.5 program. As a result, the Marmara region accounts for 35% of the solid waste collected throughout Turkey. Within the region, Istanbul is the province with the highest amount of solid waste as of 2018. The provinces with the lowest amount of solid waste are Bilecik and Yalova. Average amount of municipal waste per capita in Istanbul in 2018 is 1,28 kg / person-day. It is also noteworthy that the amount of solid waste fluctuated in the change between 2001-2018, but there was a continuous increase as a general trend. Despite this increase, landfill so recycling-reuseratespose a threat to the environment.
___
- Abdul-Rahman, F. & Wright, S. E. (2014). Reduce, reuse, recycle: Alternatives for waste management. New Mexico State University Cooperative Extension Service.
- Adipah, S. & Kwame, O. N. (2019). A Novel introduction of municipal solid waste management. Journal of Environmental Science and Public Health, 3(2), 147-157. http://www.fortunejournals.com/articles/a-novel-introduction-of-municipal-solid-wastemanagement.pdf
- Akdoğan, A. & Güleç, S. (2007). Sürdürülebilir katı atık yönetimi ve belediyelerde yöneticilerin katı atık yönetimiyle ilgili tutum ve düşüncelerinin analizine yönelik bir araştırma. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 25 (1), 39-69. https://dergipark.org.tr/tr/pub/huniibf/issue/7874/103457
- Amerikan Çevre Koruma Ajansı (EPA), (2002). Municipal solid waste: facts and figures, US Environmental Protection Agency Press: Washington DC.
- Anonim (2017). Bursa ili 2016 yılı çevre durum raporu, ÇED ve Çevre İzinleri Şube Müdürlüğü, Bursa.
- Aras, E., Demir, G. &Berkün, M. (2006). Katı atıkların düzenli depolanması ve sızıntı sularının sızdırmazlığının sağlanması. Zemin Mekaniği ve Temel Mühendisliği Onbirinci Ulusal Kongresi, https://www.researchgate.net/publication/276272258_KATI_ATIKLARIN_DUZENLI_DE POLANMASI_VE_SIZINTI_SULARININ_SIZDIRMAZLIGININ_SAGLANMASI_in_ Turkish
- Aynur, E. (2011). İstanbul’da oluşan kentsel katı atıklar için yakma ve gazlaştırma sistemlerinin karşılaştırmalı analizi, [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. https://polen.itu.edu.tr/xmlui/handle/11527/604
- Balahorli, V., Kemirtlek, A., Kutlu, A.N., Önüç, G., Uçar, O., Nalbant, A., Aydoğan, Y. & Tezcan, E. (2015). Bursa entegre katı atık yönetim planı. İSTAÇ, Bursa.
- Bound, I., Grafakos, S., Hordijk, M. & Post, J. (2001). Quality of life and alliances in solid waste management: contributions to urban sustainable development, Cities, 18(1), 3-12. https://doi.org/10.1016/S0264-2751(00)00049-4
- Çekim, M., Yıldız, S. & Dere, T. (2015). Güneydoğu Anadolu Bölgesi katı atık sorunları ve çevresel etkileri: Adıyaman ili örneği (solidwasteproblemsandenvironmentalımpacts of southeasternanatolianregion: thecase of Adıyaman), 2. International Sustainable Buildings Symposium, 761-766. https://www.researchgate.net/publication/296686857_Guneydogu_anadolu_bOlGesi_katI_ atIk_sorunlarI_ve_cevresel_etkileri_adIyaman_ili_Ornegi_SOLID_WASTE_PROBLEMS _AND_ENvIRONMENTAL_IMPACTS_OF_SOUTHEASTERN_ANATOLIAN_REGIO N_THE_CASE_OF_ADIYAMANSustainable World, 142, 379-387. https://doi.org/10.2495/SW100351
- Çelik, A. & Küçük, A. (2020) Tüketim toplumunun çevre sorunlarına etkileri. Econharran Harran Üniversitesi İİBF Dergisi, 4(5), 1-22. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü, (2020). Edirne il sıfır atık yönetim sistemi.
- Çoban, A. & Kılıç, S. (2009). Türkiye’de yerel yönetimlerin çevreye yönelik politikaları: Konya Selçuklu Belediyesi SELKAP örneği. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22, 117- 131.https://www.researchgate.net/publication/41484791_Turkiye%27de_Yerel_Yonetimler in_Cevreye_Yonelik_Politikalari_Konya_Selcuklu_Belediyesi_SELKAP_Ornegi
- Demirarslan, K. O. & Başak, S., (2018). Doğu Karadeniz illeri katı atık yönetimi. Ulusal Çevre Bilimleri Araştırma Dergisi, 1(3), 117-132. https://www.researchgate.net/publication/328118360Dogu_Karadeniz_Bolgesi_Illeri_Kati _Atik_Yonetimi_Solid_Waste_Management_in_Eastern_Black_Sea_Region_Provinces
- Demirarslan, K. O. & Demirarslan, D. (2016). Kentlerde yeni yerleşim alanlarının gelişimi ve katı atık sorunu: İzmit-Yahyakaptanmahallesi örneği. Doğal Afetler ve Çevre Dergisi, 2(2), 108-120. https://www.researchgate.net/publication/325078998_Kentlerde_Yeni_Yerlesim_Alanlarin in_Gelisimi_ve_Kati_Atik_Sorunu_IzmitYahyakaptan_Mahallesi_Ornegi_Development_o f_New_Settlement_Areas_and_Solid_Waste_Problem_in_Cities_Case_Study_on_IzmitYahyakapta
- Doğanay, H. (1997). Türkiye beşerî coğrafyası. Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları: 2982.
- Doğaner, S. (1991). Dağ turizmine coğrafi bir yaklaşım: Uludağ’da turizm. Coğrafya Araştırmaları Dergisi, 3, 137-159.
- Ejaz, N., Akhtar, N., Hashmi, H. &Naeem, U. A. (2010). Environmental impacts of improper solid waste management in developing countries: a case study of Rawalpindi city. The Sustainable World, 142, 379-387.
- Garipağaoğlu, N. (2020). Çevre sorunlarına Türk coğrafyacıların yaklaşımları ve bu alanda yapılmış olan çalışmalar. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 18(35), 5-45.
- Ghosh, S. K. (2016). Sustainableswm in developing countries focusing on faster growing economies, India and China. Procedia Environ. Sciences. 35, 176–184. https://doi.org/10.1016/j.proenv.2016.07.073
- Gökçe, G. F., Kırkık Aydemir, P., Hasanoğlu, P. & Özbay, M., (2015). Katı atık düzenli depolama sahalarının ve vahşi depolama alanlarının ıslahı ve bitkilendirilmesi. Düzce Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi, 3, 258-271. https://dergipark.org.tr/tr/pub/dubited/issue/4809/66274#article_cite
- Gökpur, H., Zıba, C. A. & Dolaz, M. (2019). Kahramanmaraş ili Dulkadiroğlu bölgesi katı atık bileşenlerinin araştırılması. Mühendislik Bilimleri ve Tasarım Dergisi, 7(2), 345-351. https://doi.org/10.21923/jesd.478540
- Gümüş Bayındır, K. (2019). Tekirdağ İli’nde oluşan evsel katı atıkların ilçeler bazında karaterizasyonu. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
- Gündüzalp, A.A. & Güven, S. (2016). Atık, çeşitleri, atık yönetimi, geri dönüşüm ve tüketici: Çankaya belediyesi ve semt tüketicileri örneği. Hacettepe Üniversitesi Sosyolojik Araştırmalar E-Dergisi, 1-19. http://www.sdergi.hacettepe.edu.tr/makaleler/Atik-CesitleriYonetimi-GeriDonusumVeTuketici.pdf
- Hoang, N. H. &Fogarassy, C. (2020). Sustainability evaluation of municipal solid waste management system for Hanoi (Vietnam)—why to choose the‘‘waste-to-energy’’ concept. Sustainability, 12(3), 1085. Doi: 10.3390/su12031085
- İstanbul Büyükşehir Belediyesi, (2021). https://atikyonetimi.ibb.istanbul/hizmetlerimiz/copgazindan-elektrik-uretim-tesisi/ Erişim tarihi: 04.08.2021.
- Kahraman, A. C. (2020). Sıfır atık için bölgesel yaklaşım. Türkiye Sağlıklı Kentler Birliği, http://www.skb.gov.tr/sifir-atik-icin-bolgesel-yaklasim-marmara-s33524k/
- Karadağ, A. (2009). Kentsel ekoloji: kentsel çevre analizlerinde coğrafi yaklaşım. Ege Coğrafya Dergisi, 18(1-2), 31-47.
- Karakaya, İ. (2008). İstanbul İçin Stratejik Kentsel Katı Atık Yönetimi Yaklaşımı. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
- Kavak, F. F. (2018). Metropoliten şehirlerde katı atık yönetiminde yeni yaklaşımlar ve karşılaştırmalı bir analiz: İstanbul ve Berlin örneği. In ICPESS (International Congress on Politic, Economic and Social Studies), 4. https://www.researchgate.net/publication/329643657_Metropoliten_Sehirlerde_Kati_Atik_ Yonetiminde_Yeni_Yaklasimlar_ve_Karsilastirmali_Bir_Analiz_Istanbul_ve_Berlin_Orne gi
- Kılınç Şahin, S. & Bekar, A. (2018). Küresel bir sorun “gıda atıkları”: Otel işletmelerindeki boyutları. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 6(4), 1039-1061. https://doi.org/10.21325/jotags.2018.347
- Kırtorun E. & Karaer, F. (2018). Bursa ili sürdürülebilir kent yönetimi. Sürdürülebilir Mühendislik Uygulamaları ve Teknolojik Gelişmeler Dergisi, 1(2), 160-175.
- Meteoroloji Genel Müdürlüğü (MGM), 2020. https://www.mgm.gov.tr
- Ngoc, U.N. &Schnitzer, H., 2009. Sustainable solutions for solid waste management in Southeast Asian countries. Waste Management, 29, 1982–1995.
- Özgür, E. M. (2017). Nüfus dinamikleri, çevre ve sürdürülebilirlik (populationdynamics, environment, and sustainability). Coğrafi Bilimler Dergisi/Turkish Journal of Geographical Sciences, 15(1), 1-26.
- Renkow, M. &Rubin, A. R., (1998). Does municipal solid waste composting make economic sense?. Journal of Environmental Management, 53, 339-347. https://doi.org/10.1006/jema.1998.0214
- Saltabaş, F., Soysal, Y. & Şenol Yıldız, V. (2011). Evsel katı atık termal bertaraf yöntemleri ve İstanbul'a uygulanabilirliği. Mühendislik ve Fen Bilimleri Dergisi, 109-116. https://istac.istanbul/contents/44/cevre-makaleleri_130833528886288680.pdf
- Sandal, A. (2004). Çevre kirliliği ile mücadelede belediye başkanlarına tavsiyeler. Yerel Yönetim ve Denetim Dergisi, 9(5), 38-46.
- T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, (2016). Ulusal Atık Yönetimi ve Eylem Planı 2023. https://webdosya.csb.gov.tr/db/cygm/haberler/ulusal_at-k_yonet-m--eylem_plan-- 20180328154824.pdf
- T.C. Kırklareli Valiliği Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü, (2020). Kırklareli İli 2019 Yılı Çevre Durum Raporu.
- T.C. Kocaeli Valiliği Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü, (2020). Kocaeli İli 2019 yılı Çevre Durum Raporu.
- T.C. Tekirdağ Valiliği Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü, (2020). Tekirdağ İli 2019 Çevre Durum Raporu.
- T.C. Yalova Valiliği Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü, (2020). Yalova İli 2019 Çevre Durum Raporu.
- Tezel, Ö. & Yıldız, E. (2020). Sürdürülebilir atık yönetimi uygulamalarında dünya ve Türkiye karşılaştırması: Edikab Örneği. Social Sciences Research Journal, 9(2), 35-48.
- Topal I. A. & Topal, M., (2013). Kompost standartları üzerine bir derleme. Nevşehir Bilim ve Teknoloji Dergisi. 2(2), 85-108. https://doi.org/10.17100/nevbiltek.210865
- TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu), 2020. http://www.tuik.gov.tr/Start.do
- Umut, M. Ö., Topuz, Y. V.&Nurtanış Velioğlu, M. (2015). Çöpten geri dönüşüme giden yolda sürdürülebilir tüketiciler, Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(2), 263-288. Doi: 10.18026/cbusos.68623
- www.sekay.com.tr., (2020). http://sekay.com.tr/Anasayfa.aspx Erişim tarihi: 04.08.2021.
- Yenice M., Doğruparmak Ş.Ç.& Durmuşoğlu E. (2009). Kocaeli ili katı atık karakterizasyonu. Türkiye’de Katı Atık Yönetimi Sempozyumu, İstanbul.
- Yılmaz, A. & Bozkurt, Y., (2010). Türkiye’de kentsel katı atık yönetimi uygulamaları ve Kütahya katı atık birliği (KÜKAB) örneği. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15(1), 11-28. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/194596
- Yılmaz, C. (2005). Karadeniz bölgesi kıyı kentleri katı atık yönetim modeli, 1. Çevre ve Ormancılık Şurası Tebliğler Kitabı cilt 1 içinde 48-55, Çevre ve Orman Bakanlığı Yayın No: 273, Yenişehir Kitabevi.
- Zengin, E.& Ulutaş, K. (2016). Büyükşehir ilçe belediyelerinde evsel katı atık ücret tarifelerinin belirlenmesi ve uygulanması. Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, 6(11), 26-42. https://doi.org/10.17828/yalovasosbil.286895