203113

Bir Dönüşüm Dinamiği OlarakPetrolün Bakü Şehir Kimliğine ve Şehirleşmesine Etkisi

Tarih boyunca medeniyetin beşiği olarak kabul edilen şehirler, insanlar nezdinde ulaşılması, gidilmesi hatta yaşanılması gereken ideal yerler olarak kabul edilmiştir. Kırsal bölge ile olan farklılığı neticesinde ele alınan, kendine ait bir sisteme sahip olan şehirler, dönemin düşünce yapısının farklılaşmasına paralel olarak dönüşüme uğramışlardır. Günümüze nazaran iletişimin daha az olduğu dönemlerde şehirler, kültürün nesilden nesile aktarıldığı, orijinalliğinin korunduğu mekânlar olarak karşımıza çıkmaktaydı. Birden fazla dinamik ile beslenen, dışarıya karşı kendi varoluşunu ortaya koyan ve içinde yaşadığı insanlar tarafından hayal edilip imgelenen şehir, bir kimliğe sahip demektir. Kent kimliği, insanlarla benzer şekilde, aynılık ve farklılıkları ile beraber her kentte var olan bir hususiyettir. Kimi şehirde bazı dinamikler ön planda olup o şehrin nitelenmesine yardımcı olurken, kimilerinde ise farklı özellikler öne çıkmaktadır. Bu durum şehirler nezdinde bir şehrin geri kalmışlığı ya da eksikliği olarak değil, var olan kimliği üzerinde bazı bileşenlerin daha güçlü olmasıyla açıklanabilir. Zengin bir tarihsel geçmişe sahip Bakü,19. yüzyılın ortalarından itibaren daha önce tecrübe etmediği bir yola girmiştir. Petrolün sanayide kullanılmaya başlanması şehrin etnik, ekonomik ve siyasi yapısı üzerinde etkili olduğu gibi kent kimliğine de büyük oranda tesir etmiştir. Petrol sanayisi kapsamında yenilenen şehrin siması, içinde yaşayanları da etkileyen bir faktör olmuştur. Öneminin arttığı yüzyılın sonlarında petrol, şehrin dönüşümüne neden olan başat bir dinamik olarak karşımıza çıkmıştır. Bu dönüşüm ile beraber uluslar arası basında şehrin ismi petrol ile anılmaya başlamış ve şehirleşme hız kazanmıştır. Petrolün şehrin kimliğinin oluşmasında bir katkısı olduğunu savunan bu çalışmada 19. yüzyılın ikinci yarısında yaşanılan dönüşüm petrol özelinde ele alınacaktır. Petrolün kentleşme üzerine etkisi de çalışmada üzerinde durulacak bir başka konudur. Son olarak bir üst otorite tarafından dönüşüme uğratılan ve zengin yer altı kaynaklarını kullanmak suretiyle benzerlerinden oldukça farklı bir görünüme kavuşan modern Bakü’nün insanları ne derece etkilediği değerlendirilecektir. Bir petrol ülkesinde başkentin kimlik oluşumu üzerinden konuyu alan başka bir çalışma bulunmadığı için çalışmanın literatüre katkısağlayacağı düşünülmektedir. Farklı disiplinlerden yararlanılan bu çalışmada, yayın etiği kurallarına uyulmuştur.

The Effect of OilasA Transformation Dynamic on Baku City Identity and Urbanization

Cities that have been accepted as the cradle of civilization throughout history;have been regarded as the ideal place to go even live andto reach for people. Considered as a result of difference with the rural region, cities with a system of their ownhave been tranformed in parellel with the differentiation of the mentality of the period. In comparision with present, in the periods when communication was less, cities were culture was passed down from generation to generation and its originity was preserved. The city, whih is fed by more than one dynamic, reveals its existence againist the outside, and imagined by the people in which it lives, has an identity. City identity, similar to people, is a feature existing in every city with its sameness and differences. In some cities, some dynamics are at the forefront and help to define that city, while others, different features stand out. Thissituation, in the context of cities; it can be explained not by the backwarness or lack of a city but by the fact that some components are stronger on its existing identity. Baku, which has a rich historical background, has entered a path that it has not experienced before since the mid-nineteenth century. The use of petrol in industry has had an impact on the city’s ethnic, economic and political structure, as well as its city identity. The face of the city, which has been renewed within the scope of the oil industry, has been an impressive factor for its inhabitants. At the end of the century, when its importance increased, the oil emerged as a dominant dynamic that caused the transformation of the city. With this transformation, the name of the city started to be mentioned with oil in many international news and urbanization has gained speed. In this study, which defends that oil contributes to the formation of the identity of the city, the trasformation experienced in the second half of the 19th century will be dealt with in terms of oil. The effect of oin on urbanization is another subject to be focused on in the study as well. Finally, it will be evaluated to what extent modern Baku, which was transformed by a higher authority and gained a quite different appearenace from its counterparts by using rich underground resources, affected people. Since there is no other study on the identity formation of the capital in an oil country, it is thpught that the study will contribute to the literature. In this study, publication ethics are respected.

PDF

___

Açıkkaya, S. (2010/11). Çarlık Rusyası Hakimiyetindeki Azerbaycan Türklerinde Ulus Bilincinin Gelişmesinin Temel Dinamikleri,Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(28), 403-420.
Akben, C. (2019). Hayatımızı Yöneten Kokular, Ontodergisi, sayı:17, 38-43. http://www. ontodergisi. com/hayatimizi-yoneten-kokular/(2. 08. 2020 tarihinde erişildi)
Akhundov, F. (2013). Legacy of Baku’s Oil Barons, Stadt Bauwelt, 36 (183), 52-64.
Alaeddinoğlu,F. (2008). “Batman’da kentleşme ve kentlileşme olgusu: Petrolün kentin sosyo-ekonomik ve sosyo-ekonomik ve sosyo-kültürel yaşamına etkisi”, I. Uluslararası Batman ve Çevresi Tarihi ve Kültürü Sempozyumu, Bildiriler II, edit. Salim Göhce, Adnan Çevik, Batman, 285-300.
Anthony, J. D. (1975). The Middle East: oil, politics and development, AEI Press.
Arı, T. (2004)”Türkiye, Irak ve ABD: Soğuk savaş sonrası basra körfezinde yeni parametreler” 21. Yüzyılda Türk Dış Politikası, Nobel Yayınları, 441-460.
Aşurbeyli, S. (2017). Bakü şehrinin tarihi. Sevinç Üçgül (Çev), Teas Press.
Ataşer, G. A., Sayfutdinova, L. (2014). “Bakü”, Murat Yılmaz, A. Çolpan Kavuncu (Ed.), Türk Dünyası Başkentleri: Ankara Almatı-Astana-Aşkabat-Bakü-Bişkek-Duşanbe-Lefkoşa-Taşkent (ss. 261-313). SFN Yayıncılık
Aydoğdu, H. (2004). Modern kimlikte öznenin ölümü, Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 0 (10), 115-147.
Aygen, Z. (1996). Kentlerin tarihi dokusu korunmalı mıdır?Cogito, Sayı:8, 43-62.
Bakıxanov, A. A. (2015). Gülüstani İrəm, Kitab Klubu
Bal,H. (2015). Kent sosyolojisi, Sentez Yayıncılık
Berkes, N. (2010). Türkiye’de çağdaşlaşma, YKY
Bilgin, N. (2007). Kimlik inşası, Aşina Kitaplar.
Bünyadov, Z. M., Yusifov, Y. B. (2014). Azərbaycan tarixi (ən qədim zamandan XX əsrədək), Apostroff
Bünyadov, Z. M. (1991) Azerbaycan, TDV İslamAnsiklopedisi,c. 4, 317-322. https://islamansiklopedisi. org. tr/azerbaycan#1
Chardin, J. (2014). Chardin seyahatnamesi. Ayşe Meral (Çev), Kitap Yayınevi
Çöl, Ş. (Demirseren) (1998). Kentlerimizde kimlik sorunu ve günümüz kentlerinin kimlik derecesini ölçmek için bir yöntem denemesi.[Yayınlanmamış doktora tezi],Mimar Sinan Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
Doğan, H. A., Bilen, A. Ö. (2019). Kent kimliği kavramına farklı bir bakış: Kentlerde ses faktörünün işitsel peyzaj yaklaşımı ile incelenmesi.13. Ulusal Akustik Kongresi ve Sergisi, Dinle Üniversitesi
Dursun, D. (1991). Bakü, TDV İslam Ansiklopedisi, c. 4, 550-551. https://islamansiklopedisi. org. tr/baku
Ebeke, C. H., Etoundi, S. M. N. (2017). The effects of natural resources on urbanization, concentration and living standarts in Africa”, Word Development, Vol. 96, 408-417.
Fidan,R. Ü. (2018). Koku duyusunun diğer duyulardan farkı ve farklılığın evrimsel perspektifte değerlendirilmesi, Uludağ Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(35),743-756.
Foster, G. (1798). A journey from Bengal to England through the nothern part of India, Kasmire, Afghanistan, and Persia, and into Russia, by the caspian-sea, In the Civil Service of The Honourable the East-India Company
Gündüz, T. (2008). Safeviler, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 35,451-457. https://islamansiklopedisi. org. tr/safeviler#1
Habashı, F. (2000). The first oil well in the World.Bulletin fort he History of Chemistry, 25(1), 64-67.
Hassanov,J. (1997). The struggle for Azerbijani oil at the end of world I.Caspian Crossroads, 2 (4) http://web. archive. org/web/20080725151726/http://ourworld. -compuserve. com/homepages/usazerb/246. htm
İsmayilov, M. (2014). İlk çağlardan XX. yüzyıl başlarına kadar Azerbaycan tarihi. Vefa Kurban (Çev),IQ Kültür ve Sanat Yayıncılık.
Jefferson,M. (1939). The law of the primate city.Geographical Review, apr., 29 (2), 226-232.
Keleş, R. (1990). Kentleşme politikası, İmge Kitabevi Yayınları.
Lenin, V. İ. (1975). Rusya’da kapitalizmin gelişmesi, Sol Yayınları.
Maalouf, A. (2000). Ölümcül kimlikler. Aysel Boran (Çev), Yapı Kredi Yayınları.
Mahmudov, Y. (1977). Səyyahlar Azərbaycana gəlir, Gənclik.
Mirzaliyeva, G. (2018). Bakü’de küreselleşmenin etkisi ile 2009 yılı sonrası yapılan binaların mimari ve kent kimliğine etkisi.[Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Kocaeli Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Mimarlık Anabilim Dalı.
Oğurlu, İ. (2014). Çevre –kent imajı –kent kimliği –kent kültürü etkileşimlerine bir bakış. İstanbul Ticaret Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi,(26), 275-293.
OPEC Secretariat (2013). I need to know: An introduction to the oil ındustry & OPEC, Ueberreuter Print.
Özdil, T. R., Özdil, H. (2007). Houston:Yanlış giden bir deney mi yoksa kentsel gelecek için model mi?,PLANLAMATMMOB Şehir Plancıları Odası Yayını,sayı:39, 51-60.
Öztürk, Y. (2007). Tarih ve kimlik, Akademik İncelemeler, 2(1), 1-25.
Sadri,H. Z., & Sadri, S. (2009). “(RE/DE) constructions of city and society: Transitions from Soviet to post-soviet erain Baku, Livenarch IV, (RE/DE) Constructions In Architecture, Volume II, 435-448.
Shammedov, F. (2006). Azerbaycan’da kentleşme ve sanayileşme süreci çerçevesinde Baküörneği.[Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. MSGSÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyoloji Anabilim Dalı Genel Sosyoloji ve Metodoloji Programı.
Shankland, G. (1996). Tarihi değeri olan kentlere neden el atmalıyız. Kâmran Tuncay (Çev), Cogito, (8), 23-35.
Sipahi, E. B., & Özsoy, B. (2018). Bakü’nün başkent olma süreci üzerine bir analiz.Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin 100 illik yubileyinəhəsr olunmul beynəlxalq elmi konfransın Materialları, 982-989.
Süleymanlı, E. (2006). Milletleşme sürecinde Azerbaycan Türkleri, Ötüken Yayınları.
Swietochowski, T. (1988). Müslüman cemaatten ulusal kimliğe Rus Azerbaycanı 1905-1920. Nuray Mert (Çev), Bağlam Yayınları.
Taşçı,T. A. (2019). Rus devlet teşkilatında namestniklik kurumunun tarihçesi.Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 5(8), 191-211.
Tatlıdil, E (1993). Göç ve kentleşmenin sosyal boyutu.Sosyoloji Dergisi, sayı:3, E. Ü. E. F. Yayını, 45-54.
Valiyev, A. (2013). Cityprofile: Baku.Cities, vol. 31, 625-640.
Vəlixanlı, N. (1974). IX-XII əsr ərəb coğrafiyaşünas səyyahları Azərbaycan haqqında, Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyası, Yaxın vəOrda Şərq Xalqları İnstitüsü.
Wirth, L. (2002). Bir yaşam biçimi olarak kentlileşme, Bülent Duru –Ayten Alkan (Der. ve Çev), 20. Yüzyıl Kenti(ss. 77-106). İmge Yayınevi.
"The Baku Petroleum Industry. " (13 Aug. 1886). Glasgow Herald, British Library Newspapers. https://link. gale. com/apps/doc/BC3203702089/BNCN?u=mlin_b_northest&sid=BNCN&xid=e324853a
"The Caucasian Petroleum Region. " (14 Aug. 1884). Times, p. 7. The Times Digital Archive. https://link. gale. com/apps/doc/CS118146830/TTDA?u=mlin_b_northest&sid=TTDA&xid=4a0d89cb
“OilIn Russia: America Likely to be Deprived of One of Its Greatest Monopolies” (Jan 271881). The Washington Post (1877-1922)
“Petrolia In Asia: The Oil Wells Of Baku(24 Jan. 1876)”, New York Times,ProQuest Historical Newspapers, https://link. ezproxy. neu. edu/login?url?url=https://search-proquest-com. ezproxy. neu.edu/docview/93524364?accountid=12826

ISSN: 2667-5617
Yayın Aralığı: Yılda 6 Sayı
Başlangıç: 2006
Yayıncı: ASOS Eğitim Bilişim Danışmanlık Otomasyon Yayıncılık Reklam Sanayi ve Ticaret LTD ŞTİ