Sosyal Bir Seremoni: Anadoluda Düğün Yemekleri ve Ritüelleri
Her ülkenin mutfak kültürü yaşanılan yerin coğrafi koşullarına, iklimine, toplumsal yapısını oluşturan kültürel geçmişine, toplumun dini inanışlarınave benzer diğer etkenlere bağlı olarak farklılık göstermektedir. Türkiye; Asya ve Avrupa kıtalarının birleştiği noktada yer alan, 7 coğrafi bölge ve 81 ilden oluşan üç tarafı denizlerle çevrilibir ülkedir. Her toplumda olduğu gibi Türkiye’de de doğum, düğün ve ölüm gibi hayatın geçiş dönemleri olarak kabul edilen olaylarda bunun etrafında oluşturulan birtakım törenlerle yaşanmaktadır. Düğünler,toplumun oluşmasını sağlayan ailenin başlangıç dönemini teşkil eden, toplumun hayat tarzını yansıtan ve tarihi eskilere dayanan önemli geleneklerden biridir.Düğünlerin törenselliği tüm kültürlerde ortak bir özellik ve amaç olarak evrensel olup, Türk kültürü ve Türkiye’de yaşayan toplumlar için önemli anlamlar içermekte ve farklı geleneksel özellikleri bulunmaktadır. Bununla birlikte toplu bir eğlence ritüeli şeklinde gerçekleştirilen düğünlerde ikramlık olarak hazırlanan yemekler bereket getireceği inancını taşımaktadır. Bu çalışmanın amacı Türkiye’nin farklı coğrafi bölgelerinde yaşanan düğün ritüelleri ve yemekleri ile ortaya çıkan ortak özellikleri ve farklılıkları belirlemektir. Bu kapsamda İl Valiliklerine bağlı Kültür ve Turizm Müdürlükleri tarafından hazırlanan kitaplar ile 1985-2020 yılları arasında yayınlanan çalışmalar (araştırma makaleleri, derlemeler, lisansüstü tezler, kongre bildirileri, kitaplar) taranmış ve elde edilen veriler başlıklar halinde bir derleme çalışması haline getirilmiştir. Araştırma sonucunda şehirden köylere doğru gidildikçe geleneksel düğün davet ve yemeklerinin hâlâ değerini koruduğu görülmektedir. Bununla birlikte hemen hemen tüm coğrafi bölgelerimizde düğün gününe gelene kadar yapılan aşamalar farklı gün ve şekilde yapılıp farklı adlandırılsa da temelinde yemeklerin yattığı gözlenmektedir.
A Social Ceremony: Wedding Dishes and Rituals in Anatolia
The culinary culture of each country differs depending on the geographical conditions of the place of residence, climate, cultural background, their religious beliefs and other similar factors that that constitutes the social structure.Turkey; located at the junction of the Asian and European continents, it is a country consisting of 7 geographical regions and 81 provinces, surrounded by seas on three sides.As in every society in Turkey, birth, wedding and events in the transition period is considered to be life or death created around it are experienced with certain ceremonies.Weddings are one of the important traditions that constitute the beginning of the family that created the society, reflectingthe lifestyle of the society and history go backold times.Wedding ritual is a universal feature common in all cultures and objectives in Turkish culture and contains important meanings for different communities living in Turkey and has traditional features. In addition to this, the believes that the meals prepared as a treat in weddings that are held as a collective entertainment ritual will bring abundance.The aim of this study was to determine experienced wedding rituals and dishes associated with common features and differences in the different geographical regions of Turkey.In this context, the books prepared by the Culture and Tourism Directorates affiliated to the Provincial Governorships and the studies (research articles, reviews, graduate theses, congress papers, books) published between 1985 and 2020 were scanned and the data obtained were compiled under titles.As a result of the study, it is seen that traditional wedding ceremoniesand dishesstill maintain their value when going from the city to the villages. However, in almost all regions, although the stages until the wedding day are occured on different days and in different forms, it is observed that the dishesare the basis.
___
- Akalın, L. (2018). Tandırlıktan gelen lezzet. Şanlıurfa Büyükşehir Belediyesi Kültür ve Turizm Daire Başkanlığı. Altan Özyurt Matbaacılık.
- Akbaş, K.G.(2020).Türklerin düğün geleneklerinde özgün bir tasarım: Gelin habercisi çengel.IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, (6), 409-422.http://dx.doi.org/10.21733/ibad.665065
- Akkor, Ö. M. (2011). Bursa mutfağı. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
- Akkuş, G., Akkuş, Ç. & Dönmez, Ç. (2019). Etkili Destinasyon Yönetimi Açısından Kastamonu İlçe Belediyeleri Bilgi Kaynaklarında Değinilen Gastronomik Unsurların Tespiti. GANUD International Conference on Gastronomy, Nutrition and Dietetics. 22-24 Kasım 2019,424-439.
- Akyol, C. (2018). Destinasyonların sahip olduğu gastronomi kimliğine bir bakış; Manisa örneği. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 6(3), 240-249.http://dx.doi.org/10.21325/jotags.2018.251
- Akyürek, R. (2020). Aydın yöresi Tahtacılarında düğün gelenekleri: Bayrak dikme-tapı/sahabı-baş kurbanı-barışma yemeği-ocak kazma ritüelleri. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, (93), 193-205. http://dx.doi.org/10.34189/hbv.93.007
- Altun, E.(2013). Şanlıurfa ili Akçakale ilçesi düğün âdetleri ve çeyiz çevresinde gelişen el sanatı ürünleri. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler EnstitüsüEl Sanatları Eğitimi Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi.
- Aras, N. (2013) Bayram çöreği Diyarbakır mutfağı(A.Ceylan, Ed.).Metro Kültür Yayınları.
- Ay, M. (2019). Karaman mutfağı ve unutulan yemeklerimiz. Özkaracan Matbaacılık.
- Aydın Tütüncü, Z. (2017). Bolu halk kültürü. T.C. Bolu Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü,Başkent Klişe Matbaacılık.
- Bayar, M. (2020). Şebinkarahisar’da evlilikle ilgili inanç ve âdetler. AKRA Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi, 8(20), 83-109.https://dx.doi.org/10.31126/akrajournal.643787
- Berber, O. (2009). Türk kültüründe eğlence ve birlik unsuru olarak düğünler.Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (10), 1-11.
- Bodur, S., Güler, S. & Akman, M. (1996). Konya düğün yemeği üzerine bir calışma. Beslenme ve Diyet Dergisi, 25(2), 38-40.
- Ceyhun Sezgin,A. &Onur, M. (2017). Kültür mirası düğün yemeklerinin gastronomi turizmi açısından incelenmesi: Erzincan ili örneği.Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi,203-214.
- Çankırı Belediyesi Eğitim ve Kültür Müdürlüğü, (2007). Çankırı yöresi yemek kültürü.
- Çekiç, İ. (2015). Geçmişten Günümüze Törensel Bir Yemek: Keşkek.Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler EnstitüsüGastronomi ve Mutfak Sanatları Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi.Gaziantep.
- Çelik, A.(2018). Türk düğün gelenekleriyle ilgili bir terim: “Telek”.Sosyal Bilimler Dergisi, (26), 323-332.
- Çetin, C.(2008). Türk düğün gelenekleri ve kutsal evlilik ritüeli.Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi,48(2), 111-126.
- Çiftçi, N. (2019). Tören Yemeklerinin Bilinirliği Üzerine Kuşaklar Arasındaki Farklılıkların Belirlenmesine Yönelik Bir Araştırma: Afyonkarahisar İli Örneği.Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler EnstitüsüTurizm İşletmeciliği Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi.
- Çoşan, D. & Seçim, Y. (2019). Bartın mutfak kültürü içerisinde tatlıların yeri ve önemi üzerine nitel bir çalışma. Karadeniz İncelemeleri Dergisi, 14(27), 279-292.
- Coşan, D. & Seçim, Y. (2020). Doğu karadeniz bölgesinde yaşayan Laz topluluklarının dili, gelenekleri ve mutfak kültürü üzerine bir araştırma. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, 1(45), 129-142.https://dx.doi.org/10.17498/kdeniz.658023
- Demirel, H.& Baydan, S. (2017). Bursa yeme içme kültürü ve değişimi üzerine bir alan araştırması. Journal of Tourismand Gastronomy Studies, 5(3), 343-358.http://dx.doi.org/10.21325/jotags.2017.98
- Demirel, H. & Karabina, S. (2019). Kırıkkale yeme içme kültürü ve değişimi üzerine bir alan araştırması. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 7(2), 950-967.http://dx.doi.org/10.21325/jotags.2019.401
- Demirel, H. & Karakuş, H. (2019). Balıkesir yeme içme kültürü ve değişimi üzerine bir alan araştırması. Journal of Tourismand Gastronomy Studies, 7(2), 1383-1404.http://dx.doi.org/10.21325/jotags.2019.426
- Deniz, S., Özden, O., Akgün, O. &Yıldırım, H. M. (2018). Agro turizm tesislerinin gastronomi faaliyetleri açısından incelenmesi: Çanakkale örneği, Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 6(3), 364-378.http://dx.doi.org/10.21325/jotags.2018.287
- Dinçer, Z. (2019). Kastamonu Düğün Eğlencelerinde Köçeklik Geleneği. Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler EnstitüsüTemel Bilimler Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Sakarya.
- Düzce İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü (2019). Kültürel çeşitliliği ile düzce lezzetleri. T.C. Düzce Valiliği Düzce Belediye Başkanlığı, Atalay Matbaacılık.
- Erol, H. (2018). Aksaray mutfak kültürü ve yöresel yemekleri.T.C. Aksaray Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, Kültür Yayınları-16.
- Erol, G. & Alaşhan, A. (2018). Özel Günlerde Geleneksel Yemek Anlayışı: Ürgüp Örneği. IV. Uluslararası Gastronomi ve Turizmi Araştırmaları Kongresi. 19-21 Eylül 2019,108-115.
- Erol Çalışkan, Ş. S. (2019). Bartın’da düğün geleneklerinin dünü ve bugünü. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 8(1), 413-445.
- Fidan, S. & Özcan, F. (2019). Gastronomi kenti Gaziantep’te özel gün yemekleri üzerine bir araştırma. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12(67), 66-80.http://dx.doi.org/10.17719/jisr.2019.3700
- Gencel, G.(1985). Tarih ve toplum, İletişim Yayınları.
- Genç, N. A. & Seçim, Y. (2019). Sinop yöresel mutfağının unutulmaya yüz tutmuş tatlarının değerlendirilmesi. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, (44), 302-319.http://dx.doi.org/10.17498/kdeniz.647742
- Güldemir, O. & Işık, N. (2011). Nevşehir mutfak kültürü ve yemekleri. 1. Uluslararası Nevşehir Tarih ve Kültür Sempozyumu. 16-19 Kasım 2011, 151-176.
- Hakkâri İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü (2017). Hakkâri mutfağı. Varneda Ofset Matbaacılık.
- Isparta Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, (2014). Isparta mutfağı “Geleneksel tatlarımızdan seçmeler.Sistem Ofset.
- İlhan Tunç, A. (2015). Siirtmutfağı. Kültür ve Turizm Bakanlığı.
- İnce, G. (2017). Osmaniye yemekleri. Osmaniye İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, Akdeniz Ofset.
- Kabak, T. (2017). Trabzon‐Arsin ilçesi düğün âdetleri. Bartın Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 2(1), 55-70.
- Kadıoğlu Çevik, N. (1998). Tarsus alan araştırmaları.T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
- Karaca, O. B. &Yıldırım, O. (2020). Arap mutfak kültürünün Adana gastronomi turizminin gelişmesindeki yeri: Yerel halkın görüşleri.Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24(1), 41-55.
- Kaşlı, M., Cankül, D., Köz, E. N. & Ekici, A. (2015). Gastronomik miras ve sürdürülebilirlik: Eskişehir örneği. Eko-Gastronomi Dergisi,1(2), 27-46.
- Kement, Ü., Koç Apuhan, A., Kaplan H. & Varol, M. (2018). Gastro Kültür Bingöl. Oğlak Yayıncılık.
- Kılıç, İ. H. & Polat, I. (2013). Malatya mutfak ve yemek kültürü. Malatya Kitaplığı Yayınları.
- Kızıldemir, Ö. (2019). Afyonkarahisar mutfak kültürü üzerine bir değerlendirme. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 7(1), 647-663.http://dx.doi.org/10.21325/jotags.2019.383
- Koçak, K.(2013). Türk kültür tarihinin bin yıllık başyapıtı: Kutadgu Bilig’den bugüne ulaşan gelenekler.Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, 4(13),56-66.
- Köseoğlu, M. E. (2014). Çamlıhemşin Yöresinde Sosyo-Kültürel Değişim Bağlamında Yayla Göçü, Yayla Şenlikleri, Düğün ve Horon. İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Müziği Anasanat Dalı Yüsek Lisans Tezi, İstanbul.
- Kurt, B. (2020). Somut olmayan kültürel miras unsurlarından yöresel yiyecekler: Kınalı ekmek. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 13(29), 20-32.http://dx.doi.org/10.12981/mahder.687229
- Öncü, M. (2015). Meyîr Diyarbakır yemekleri ve yemek kültürü. Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi Yayınları.
- Özkan, Ç. & Aydın, Ş. (2018). Yerel yiyecekler aracılığı ile sürdürülebilir destinasyonlar: Ayvacık örneği. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 6(1), 335-349.http://dx.doi.org/10.21325/jotags.2018.190
- Sağır, A. (2012). Bir yemek sosyolojisi denemesi örneği olarak Tokat mutfağı. Electronic Turkish Studies, 7(4), 2676-2695.http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.3834
- Samsun İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü. (2009). Samsun yemekleri. Samsun İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, Ran Ofset.
- Sefercioğlu, M. N. (1985). Türk yemekleri (XVIII. yüzyıla ait yazma bir yemek risalesi). Kültür ve Turizm Bakanlığı Milli Folklor Araştırma Dairesi Yayınları.
- Solak, Ü. M. (2013). Çorum yöresel mutfağının geleneksel yapısı(N. Aras, Ed.).Çorum Mutfağı’na Güzelleme içinde. Metro Kültür Yayınları-4.
- Sürmeli, N. (2012). Iğdır mutfak kültürü. T.C. Iğdır Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, Renk Matbaacılık.
- Taşlı, M. &Kahraman, K. (2015). Balıkesir aşı. T.C. Balıkesir Valiliği İl, Kültür ve Turizm Müdürlüğü, Kese Kağıtçı Matbaacılık.
- Tatar, E. P. (2006). Antakya ve Çevresindeki düğünlerin sosyal/kültürel değişim ve etkileşimleri. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler EnstitüsüYüksek Lisans Tezi.
- Uğur Çerikan, F. (2019). Türk Ailesinde Sofra Adabı, Denizli Örneği ve İşlevselliği. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 8(1), 481-511.
- Uysal, Y. (2019). Adıyaman halk kültüründe evlilik ve evlenme törenleri. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (46), 179-193.
- Varvar, M. (2010). Çankırı’da kına, nişan ve düğün geleneği. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler EnstitüsüTürk Halkbilimi Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi.
- Yakıcı, A.(1991). Düğün kelimesi ve kültürümüzdeki yeri üzerine. Millî Folklor Dergisi, (11), 33-36.
- Yalçın Çelik, S. D. (2010). Mengen’de özel gün yemekleri. Millî Folklor, 22,86-127.
- Yılar, Ö. (2011). Erzurum’da erkeklerin bekârlığa veda partisi “Kısır gecesi”. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, (45), 137-158.
- Yıldırım, A. (2011). Isparta İli Şarkikaraağaç İlçesi Düğün Giysileri. Süleyman Demirel Üniversitesi Güzel Sanatlar EnstitüsüGeleneksel Türk Sanatları Anasanat DalıYüksek Lisans Tezi.
- Yiğit, N.H.(2019). Afyonkarahisar ili Pazarağaç kasabası düğün âdetleri.Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12(62), 273-282.http://dx.doi.org/10.17719/jisr.2019.3049
- Yörgüç, H. (2010). Amasya mutfağı. T.C. Amasya Valiliği, Uyum Ajans.
- Yüce, N. (2015). Destinasyon imajında yerel mutfağın önemi: Kastamonu ili örneği. Kastamonu Üniversitesi Sosyal Bilimler EnstitüsüTurizm İşletmeciliği Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi