OSMANLI-TÜRK MÜZİĞİ TEORİ GELENEĞİNİN DÖNÜŞÜMÜ: KANTEMİR VE PADUA EKOLÜ

Makam teorisi tarihi oldukça zengin bir literatüre sahiptir. Felsefeve müzik teorisi ekseninde yazılmış Arapça, Farsça, Karamanlıca,Osmanlı Türkçesi ve Türkçe eserleri bu literatür içerisinde bulmakmümkündür. 1000 yıllık miras içerisinde dönüm noktaları ve köşe taşıkabul edilebilen teorisyenler ele alındığında, hiç şüphesiz bu duraklardanbiri Dimitri Kantemir olmalıdır.Dimitri Kantemir gerek geliştirdiği harf notası, gerek dönemininpeşrev ve saz semaisi repertuarını bu notayla tesbit etmesi, gerekse eskiedvârların mevcut mutlak teori anlayışını reddeden yaklaşımıyla yaşadığıyüzyılın ötesinde bir isim olarak değerlendirilmektedir. Kantemir’idiğerlerinden farklı kılan en önemli özelliği ise ‘kağıt üzerindekihesaplamalara hapis olmuş teori yaklaşımı’ yerine, İstanbul merkezli‘yaşayan’ müziği edvârına konu etmesidir.Besteci, müzik teorisyeni ve tarihçi Dimitri Kantemir’in yaptığı işlerhakkında pek çok müzik bilimci, araştırmacı ve yazar önemli referanseserler hazırlamışlardır. Müzik araştırmacılarınca hâlihazırda irdelenenve detayıyla araştırılması gereken bir başka konu da Kantemir teorisiningeleneğin sürekliliği ve dönüşümü doğrultusunda okunması konusudur.Kantemir Fener Rum Patrikhanesi’nde hocası Meletius ve onunhocası olan Jan Baptizta Van Helmont aracılığıyla ‘Yeni Aristoculuk’ veTales düşüncesiyle tanışmış, ayrıca Aleksandr Mavrokordato ile derinliklibir bakış açısı elde etmiştir. İşte Kantemir’in müziği müsbet bir ilim şeklinde ele alışı ve deneyciyaklaşımının izleri tam da bu noktadan araştırılmaya başlanmalıdır. Bumakalede Kantemir’in teori geleneğine ve müziğe bir müsbet bilim olarakyaklaşımı, bu doğrultuda icra ve teoriyi kaynaştırmayı hedefleyen bakışaçısı ele alınacak, ezber bozucu tavrı ile geleneğin dönüşündeki konumudeğerlendirilecektir

TRANSFORMATION OF OTTOMAN – TURKISH MUSIC THEORY TRADITION: CANTEMIR AND PADUA SCHOOL

Dimitri Cantemir is considered to be a name beyond the century not only because of developing a letter note but also with the determination of the repertoire of the ‘peşrev’ and instrumental ‘semai’ of the period. Additionally, he rejected the current understanding of absolute theory of old edwars. Instead of calculation based theory approach, considering Istanbul centered Ottoman-Turkish ‘living’ music as the main subject of his treatise was probably the most distinguished feature of Cantemir. Many music scientists, researchers and authors prepared important reference piece of art about the Works of Dimitri Cantemir who was a composer, music theorist and historian. However, another aspect which is already being examined by music researchers but should be studied in more details is the subject of the continuity of the tradition and its reading in direction of its transformation. Cantemir discovered new Aristo-ism and idea of Thales, the great Greek philosopher in Greek Orthodox Patriarchate, through his teacher Meletius and his teacher Jan Baptizta Van Helmont. He gained a much deeper point of view thanks to his teacher Aleksandr Mavrokordato. Researches of Kantemir’s positive science approach to music should be started exactly from this point. In this study, Cantemir’s music approach that aims to combine musical performance and theory as a brunch of positive sciences, will be evaluated analytically. Through that process, his departure from the commonly appreciated approach will be interpreted through the transformation of tradition.

___

Behar, C. (2015). Osmanlı/ türk musikisinin kısa tarihi. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Behar, C. (2018). Kan dolaşımı, ameliyat ve musiki makamları. İstanbul: Yapı Kredi.
Birand, K. (1958). İlkçağ felsefe tarihi. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları.
Bolay, S. H. (2013). Aristo ve Gazzali metafizikleri. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
Doğrusöz, N. Karadeniz, Ş ve Tohumcu, A. (2012). “Arbededen ünsiyete türk müziğinde makamlararası uyum”, Porte Akademik, 4: 66-80.
Judetz, P. (2012). “makam sınıflandırmasının ilkeleri”. Porte Akademik Makam Studies, çev: Duygu Taşdelen, 4: 121-137.
Judetz, P. (2010). Three Comparative Essays on Turkish Music. İstanbul: Pan Yayıncılık.
İnalcık, H. (1993). “Eastern western cultures in dimitrie cantemir’s work”. The Middle east and The Balkans Under The Ottoman Empire Essaya on Economy and Society, Indiana Univrsity, 9 412-414.
Küçük, H. B. (2013). “Natural philosophy and politics in the eighteenth century: esad of Ioannina and Greek Aristotelianism at the Ottoman Court”. Journal Of Ottoman Studies, 41: 125-151.
Levendoğlu, O. (2004). “XIII. Yüzyıldan bugüne uzanan makamlar ve değişim çizgileri”. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17. 131-138.
Öztürk, O. M. (2014). “Makam, âvâze, şûbe ve terkib: Osmanlı musiki nazariyatında Pisagorcu kürelerin uyumu/musikisi anlayışının temsili”. Rast Müzikoloji Dergisi, 2 (1): 1-49.
Öztürk, O. M. Beşiroğlu, Ş. ve Bayraktalkatal, E. (2014). “Makamı anlamak: makam nazariye tarihinde başlıca modeller”. Porte Akademik, 10: 9-36.
Sarıkavak, K. (2002). “Toledo, Bologna ve Padua okullarının düşünce tarihindeki yerleri”. Erdem.14 (40), 243-267.
Tura, Y. (2001). Kantemiroğlu Kitâbu ‘İlmi’l-Mûsiki alâ Vechi’l-Hurûfât, Mûsikiyi Harflerle Tesbit ve İcrâ İlminin Kitabı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Uslu, R. (2002). “Osmanlı’dan Cumhuriyet’e müzik teorisi eserleri”. Türkler Ansiklopedisi, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 12, 443-448.
Uzunçarşılı, İ. H. (1988). “Osmanlı tarihi, Karlofça anlaşmasından 18.yüzyıl sonuna kadar”. 1 ,(4). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Yıldırımer, Ş. (2012). “İbn Rüşt Felsefesinin Latin Dünyasında Tanınması ve Latin İnb Rüştçülüğü”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat fakültesi Dergisi, 14 (25), 93-114.

Turkish Studies - Historical Analysis-Cover

ISSN: 2667-5552
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 2006
Yayıncı: ASOS Eğitim Bilişim Danışmanlık Otomasyon Yayıncılık Reklam Sanayi ve Ticaret LTD ŞTİ