ALİ GALİP'İN SİVAS KONGRESİNİ ENGELLEME ÇABALARI

İtilaf Devletleri ile İttifak Devletleri arasında 1914 yılı Ağustosayında başlayan I. Dünya Savaşı, İttifak Devletleri’nden Bulgaristan’ın 28Eylül’de Osmanlı Devleti’nin 30 Ekim’de, Avusturya- Macaristanİmparatorluğu’nun 3 Kasım’da ve son olarak Almanyaİmparatorluğu’nun 11 Kasım’da imzalamış oldukları ateşkesantlaşmaları ile son bulmuştur. Mondros Ateşkes Antlaşması’ndanbirkaç gün sonra İtilaf Devletleri donanması Çanakkale Boğazı’na gelmişve 13 Kasım’da İstanbul fiilen işgal edilmiştir. Ayrıca İngilizler Musul,Urfa, Antep, Maraş, Batum ve Kars’ı; Fransızlar Dörtyol, Mersin, Pozantı,Adana’yı; İtalyanlar Antalya, Kuşadası, Fethiye, Bodrum ve Marmaris’iişgal etmiştir. Bu işgaller sonrasında İzzet Paşa Sadrazamlıktan çekilmişve yerine Damat Ferit Paşa Sadrazam olmuştur.Her ateşkes antlaşması sonrasında yapılması gereken barışantlaşması için, 18 Ocak 1919’da Paris’te galip ve mağlup devletlerintemsilcilerin katılımıyla görüşmeler başlamıştır. Barış görüşmelerineotuz iki devlet katılmıştır. Konferansta esas olarak İtilaf Devletleri kendiaralarında savaş öncesi ve savaş sırasında imzalamış oldukları gizlianlaşmalara ilke olarak uyma kararı almışlardır. İngiltere ve FransaABD’nin bu görüşmelerde aktif olmaması için uğraşırken ABD ile tersdüşmemek için Wilson İlkeleri’nde yer alan savaş tazminatı yerine savaşonarımı, sömürgeciliğin yerine de manda sistemini ortaya koymuşlardır.ABD buradaki tutumlardan dolayı konferans sonrasında Avrupadevletleri ile ilişkilerini alt düzeye indirmiştir.Konferansta Almanya, Avusturya- Macaristan ve Bulgaristan ileyapılacak olan barış anlamalarının taslakları hazırlanırken OsmanlıDevleti’nin durumu Rusya’nın 1917 yılında savaştan çekildiği için daha ileriye bırakılmıştır. Konferansa katılan Ermeni temsilcileri ilk defaburada Doğu Anadolu’da bir bağımsız Ermeni Devleti kurulması fikrinidile getirmişlerdir. İngiltere ve Fransa’nın İzmir ve çevresine Yunanlılarıasker çıkarması teklifi kabul edilmiştir. Bunun üzerine Yunan ordusu 15Mayıs 1919 tarihinde İzmir’i işgal ederek üç koldan iç bölgelere doğruilerlemeye başlamıştır.16 Mayıs 1919 tarihinde Samsun ve havalisinde çıkan isyanlarnedeniyle Osmanlı Padişahı VI. Mehmet Vahdettin tarafından 9. OrduMüfettişi olarak görevlendirilen Mustafa Kemal İstanbul’dan Bandırmavapuru ile ayrılmış ve 19 Mayıs 1919 tarihinde Samsun’a ulaşmıştır.Mustafa Kemal daha önceki planları çerçevesinde iç bölgelere hareketetmiş 28 Mayıs tarihinde Havza Bildirgesi’ni, 22 Haziran’da AmasyaGenelgesini yayınlamıştır. Bu genelge doğrultusunda bölgesel olarakErzurum Kongresi toplanmış ve toplantıda ulusal kararlar alınmıştır.Daha sonra Eylül ayında ulusal çapta Sivas Kongresi düzenlenecektir.İşte bu sırada böyle bir ulusal kongrenin düzenlenmesini önlemekamacıyla İstanbul Hükümeti Elazığ Valisi Ali Galip Bey’igörevlendirmiştir.

EFFORTS OF ALİ GALİP TO PREVENT SİVAS CONGRESS

World War I, which started in August 1914 between the Allied Powers and Alliance States, Bulgaria from the Alliance States on 28 September, the Ottoman Empire on 30 October, Austria-Hungary Empire on 3 November and finally Germany It ended with the ceasefire treaties signed by the Empire on 11 November. A few days after the Armistice of Mondros, the Entente Navy came to the Dardanelles and on 13 November Istanbul was actually occupied. In addition, the British Mosul, Urfa, Antep, Maras, Batumi and Kars; The French were Dörtyol, Mersin, Pozantı, Adana; Italians occupied Antalya, Kusadasi, Fethiye, Bodrum and Marmaris. Following these occupations, İzzet Pasha was withdrawn from the Grand Vizierate and replaced by Damat Ferit Pasha as Grand Vizier. For the peace treaty to be held after each ceasefire agreement, negotiations began with the participation of the winners and defeated states in Paris on January 18, 1919. Thirty-two states participated in the peace talks. In the conference, the Entente Powers decided to comply with the secret treaties that they had signed during the war and during the war. While Britain and France were trying to prevent the US from being active in these negotiations, they did not replace the US with the US War. The US has reduced its relations with European states after the conference due to the attitudes here.

PDF

___

Ahmad, K. M.. (1994). Kurdistan During the First World War. Translated by A. M. Ibrahim. London: Saqi Books. Akşam, 04.08.1919.
Akşin, S., (1983). İstanbul Hükümetleri ve Milli Mücadele. İstanbul: Cem Yayınevi.
Akbulut, D. A. vd., (2009). Albayrak 1919-1921, (Haz.Dursun Ali Akbulut vd.), Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Yayınevi.
Hilmi, R.,, (2010). Anılar (Tanığının Dilinden Şeyh Mahmud Berzenci Hareketi). İstanbul: Peri Yayınları.
Arıburnu, K., (1990). “Kurtuluş Savaşı Başlarında Ali Galip’in Hayınca Girişimi”, İdarecinin Sesi, C. IX, S.6, Temmuz, s. 29-30.
Askeri Tarih Belgeleri Dergisi, (2000). Yıl:49, Sayı:109, s. 149-151.
ATASE, K. 323, D. 4/60, F. 34,34-1, 34-2.
Atatürk, M. K. (2000). Nutuk. (Haz.) Zeynep Korkmaz. C.I, Ankara: AAM Yayınları.
Atatürk, M. K., (2000). Nutuk. (Haz.) Zeynep Korkmaz. C.II, Ankara: AAM Yayınları.
Atatürk, M.K., (2000). Nutuk. (Haz.) Zeynep Korkmaz. C.III, Ankara: AAM Yayınları.
Atatürk, M. K., (1991). Tamim, Telgraf ve Beyannameleri, C. 14, Ankara.
Atatürk'ün Söylev ve Demeçleri I. (1961). Ankara, s. 96-98.
Atatürk’ün Not Defterleri VII. (2007). Ankara: Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Dairesi Başkanlığı Yayınları, s.200-202.
Aydoğan, E., (2000). Samsun’dan Erzurum’a Mustafa Kemal. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayını.
Aziatskoi, R. (1924). Turtsii, Moskova.
Baumgart, W., (1974).Vom europäischen Konzert zum Völkerbund. Friedensschlüsse und Friedenssicherung von Wien bis Versailles (Erträge der Forschung. Band 25). Wissenschaftliche Buchgesellschaft, Darmstadt, ISBN 3-534-06399-6, s. 56-143.
Baykal, B. S., (1969). Erzurum Kongresi ile İlgili Belgeler, Ankara: TİTE Yayınları.
Baykara, T., (1985). Milli Mücadele (1918-1923). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
Baytok, T., (1970). İngiliz Kaynaklarında Türk Kurtuluş Savaşı. Ankara: Başnur Yayınları.
Belen, F., (1983). Türk Kurtuluş Savaşı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
Bell, G.. (1927). The Letters of Gertrude Bell, Selected and Edited by Lady Bell. Vol. 2. New York: Boni and Liveright.
Bell, G., (2004). Mezopotamya’da 1915-1920 Sivil Yönetimi. (Çev.) Vedii İlmen, İstanbul: Yaba Yayınları. BTTD 62: 4.
Cebesoy, A. F. (1953). Millî Mücadele Hâtıralar. İstanbul: Vatan Neşriyatı.
David F., (1994). Barışa Son Veren Barış, (Çev.) Mehmet Harmancı, İstanbul: Sabah Kitapları,
Döküman 56-82, Dokümanbandı Kemal’in Konuşması, Bakınız: Mustafa Kemal Paşa, Yeni Türkiye,1919-1927.Cilt 3.S.38-56.
Dursunoğlu, C., (2000). Millî Mücadelede Erzurum. İstanbul: Kaynak Yayınları.
Duru, Orhan, (1978). Amerikan Gizli Belgeleriyle Türkiye’nin Kurtuluş Yılları.İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Driver, G.R., (1919). .Report on Kürdistan. Filistin: Mount Carmel. Driver, G.R., (1922). Studies in Kurdish histoıy, in BSOS, II.
Elahi, N. A.- Elahi,,S. (1966). “L’Esotérisme Kurde”, (Çev.) M. Mokri, Paris, s. 127.
Erdeha, K., (1975). Milli Mücadele’de Vilayetler ve Valiler. İstanbul: Remzi Kitapevi.
Erol, M., (1972). Türkiye’de Amerikan Mandası Meselesi 1919-1920. Giresun:İleri Basımevi.
Evans, L., (1972). Türkiye'nin Paylaşılması. (Çev.) Tevfik Alanay, I. Baskı, İstanbul: Milliyet Yayınları.
Genç, R.,(2002). “Yeni Mandacılık Eğilimleri”, Sivas Kongresi I. Uluslararası Sempozyumu, Sivas, s.89.
Goloğlu, M., (1971). Cumhuriyete Doğru 1921-1922. Ankara: Goloğlu Yayınları.
Goloğlu, M., (2008). Erzurum Kongresi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
Gökbilgin, T., (1959). Millî Mücadele Başlarken. C.I, Ankara.
Gökbilgin, T. (1973). “1919’da Anadolu’da Yabancı İşgal ve Tahriklerinin Doğurduğu Problemler”, VII. Türk Tarih Kongresi, Ankara, s. 839-840.
Göldaş, İ., (1991). Kürdistan Teâli Cemiyeti, İstanbul: Doz Yayınları.
Güneri, S. N., Hatıralar. TTK. El Yazması Eserler Bölümü, No: 260.
Grunebaum, G.E. Von, (1984). Fischer Weltgeschichte, Der Islam II. Die islamischen Reiche nach dem Fall von Konstantinopel. Frankfurt am Main,
Helmreich, P.. (1974). From Paris to Sèvres: The Partition of the Ottoman Empire at the Peace Conference of 1919-1920. Columbus: The Ohio State University Press.
HTVD, Yıl: 1, Sayı: 1, Eylül 1952, Vesika: 19.
HTVD, Yıl: 1, Sayı: 1 (Eylül 1952), Vesika: 17 (İngilizce aslı Vesika: 494)
HTVD 10, Ves. 241.
HTVD 10, Ves. 237,238, 239.
İğdemir, U., (1999). Sivas Kongresi Tutanakları, Ankara: TTK Basımevi. İkdam, 04.08.1919.
İrade-i Milliye Tıpkı Basım ve Yeni Harflerle (Haz. Alim Yıldız vd.), (2007) 17, Eylül 1335/1919, Sivas: Buruciye Yayınları, s.29
Ivanow, W., (1953). “The Truth-Worshippers of Kurdistan, Ahl-i Haqq tevts”, Bombay.
Jaeschke, G., (1991). Kurtuluş Savaşı İle İlgili İngiliz Belgeleri. (Çev.) Cemal Köprülü, Ankara: TTK Yayınları.
Jevakhoff, A., (1998). Kemal Atatürk Batı'nın Yolu, (Çev.) Zeki Çelikkol, İstanbul: İnkılap Yayınları.
Kansu, M. M., (1986). “Erzurum’dan Ölümüne Kadar Atatürk’le Beraber”, c. I, Ankara.
Karabekir, K., (2005). İstiklal Harbimizin Esasları, (Haz.) Faruk Özerengin, İstanbul: Emre Yayınları.
Karakaya, A., (2001). Milli Mücadelede Manda Sorunu, Harbord ve King-Crane Heyetleri. Ankara.
Karay, R. H., (1992). Minelbab İlelmihrab. İstanbul: İnkılap Yayınevi.
Kartın, C., Binbaşı Noel’in Hava Bakanlığı ve Dışişleri Bakanlığı Arşivlerindeki Gönderilerinde Kürt-Ermeni Münasebetleri, s.3, http://haypedia.com/ makale/Osmanl%C4%B1%20Tarihi/0bc92947-ca59-4c35-a4358c60f619009f.pdf, Erişim: 10.03.2019.
Kırzıoğlu, F., (1993). Bütünüyle Erzurum Kongresi. Ankara: Kültür Yayınları.
Köksal, O., (1990). “Ali Galip’in Sivas’ı Basma Teşebbüsü ve Sonucu”, Askeri Tarih Bülteni, Yıl.15, S.28, Şubat.
Kreiser, K., (2003). Kleine Geschichte der Türkei. Stuttgart.
Konukçu, E., (1992). Selçuklulardan Cumhuriyete Erzurum. Ankara: Erzurum Ticaret ve Sanayi Odası Yardım.
Kühler, H., Jürdistan- Ein Land in Geiselschaft, Das Schicksal eines geschundenen Volkes, im VLB,s.169.
Mango, A., (1999). “Atatürk and the Kurds”,Middle Eastern Studiesvol. XXXV, No. 4, October.
Monroe, E., (1981). Britain's Moment in the Middle East 1914-1971. London: New and rev. ed. Mesut, A., (1992). İngiliz Belgelerinde Kürdistan. İstanbul: DOZ Yayınları.
Minorsky, V., La dominationdes Dailamites,in Publ.Sc.Et.i.et Arts persans, Paris 1932, (also in Iranica, twenty articles, Tehran 1964, 12-30; idem, La Perseau XV s.entre La Turquie et Venise, in ibid., No.3,Paris, 1933.
Nadi, Y., (2000). Ali Galip Hadisesi. Yenigün Yayıncılık.
Neumann, C. K. – Michael, N. A., (1993). Die Türkei, Ein Land und seine 9000 Jahre Geschichte. München.
Noel, E. W. C., (1920). “The Character of the Kurds as Illustrated by Their Proverbs and Popular Sayings”, Bulletin of the School of Oriental Studies, C. ¼,
Orbay, H. R., (2003). Siyasî Hatıralar. İstanbul: Örgün Yayınevi. Osmanlı Belgelerinde Milli Mücadele ve Mustafa Kemal Atatürk. (2007). Ankara: Başbakanlık Devlet Arşivleri Yayınları, s.100.
Paul C. H., (1974). From Paris Sevres: The Partition of the Ottoman Empire at the Peace Conference of 1919-1920, Colombus Ohio: Ohio State University Press , s. 139.
Rene, A. C.,. (1923). Italy at the Paris Peace Conference. New York, 1938.Ancel, J. Manuel Historique de la Question d'Orient, 1792-1923. Paris.
Sarıhan, Z., (1994). Kurtuluş Savaşı Günlüğü II, Ankara: AKDTYK Yayınları.
Schwengler, W., (1982). Völkerrecht, Versailler Vertrag und Auslieferungsfrage. Die Strafverfolgung wegen Kriegsverbrechen als Problem des Friedensschlusses 1919/20. Stuttgart = Beiträge z. Militär- u. Kriegsgesch. 24.
Selvi, H., (2006). “Sivas Kongresi Kararlarının Uygulanması”.Sivas Kongresi IV.Uluslararası Sempozyumu,, Atatürk Araştırma Merkezi Başkanlığı, Ankara, s.100-101.
Selvi, H., (2000). Milli Mücadele’de Erzurum (1918-1923). ATAM Yayınları, Ankara.
Sonyel, S. R. (1969). “1919 Yılı İngiliz Belgelerinin Işığında Mustafa Kemal ve Millî Mukavemet”, Türk Kültürü, Sayı: 85, Kasım, s.38.
Sonyel, S. R., (2003). “İngiliz Belgelerinde Erzurum ve Sivas Kongreleri”, Erzurum ve Sivas Kongreleri Sempozyumu, Ankara: GÜ Yayınları.
Sonyel, S. R., (1975). Turkish Diplomacy 1918-1923. Mustafa Kemal and the Turkish National Movement. London: Sage Studies in 20th Century History.
Sonyel,, S. R. (1973), “Ölümünün Otuzuncu Yılında Atatürk’ü Anarken”, TTK, Belleten, C. XXXVII, Sayı 146, Ankara, s.27.
Sonyel,, S. R., (1995). Kurtuluş Savaşı Günlerinde İngiliz İstihbarat Servisinin Türkiye'deki Eylemleri. Ankara: TTK Basımevi.
Sonyel,, S., R., (1973). Türk Kurtuluş Savaşı ve Dış Politika I, Ankara.
Steinbach, U., Die Türkei im 20. Jahrhundert, Bergisch Gladbach, 1996.
Şimşir, B., (1984). .İngiliz Belgelerinde Atatürk (1919-1938), C. 4, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Tansel, S., (1991). Mondros’tan Mudanya’ya Kadar. C.II, İstanbul. Tasvir-i Efkar, 02.08.1919.
Tasviri Efkar, 04.08.1919.
Tevetoğlu, F., (1991). Milli Mücadele Yıllarındaki Kuruluşlar. Ankara.
TBMM. Z.C. c. I, İ: 2 c: 2.
Ulugay, O., (1974). Amerikan Basınında Türk Kurtuluş Savaşı. İstanbul.
Vakit, 02.08.21919.
Vakit 4.08.1919
Winter, S., (2006). “The Other “NahḌah”: The Bedirxans, The Millis And The Tribal Roots Of Kurdishnationalism In Syria”, Oriente Moderno, Nuova Serie, Anno 25 (86), Nr. 3, s. 464.
Yularkıran, C. R., (2009). Sivas Valisi Reşit Paşa’nın Hatıraları. Sivas: Sivas Hizmet Vakfı.

Turkish Studies - Historical Analysis-Cover

ISSN: 2667-5552
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 2006
Yayıncı: ASOS Eğitim Bilişim Danışmanlık Otomasyon Yayıncılık Reklam Sanayi ve Ticaret LTD ŞTİ