YEREL VE YABANCI BASINDA ERMENİ MESELESİ VE GENERAL HARBOURD’UN GÖZÜYLE ANADOLU’NUN SOSYOEKONOMİK GÖRÜNÜMÜ
Bu çalışmamızda Osmanlı Devleti'nden bugüne kadar uzanan ve uluslararası arenada önemli bir yer teşkil eden Ermeni meselesi ve manda konusunda hazırlamış olduğu raporda kendi adıyla anılan General Harbourd'un Anadolu izlenimlerini yansıtmaya çalıştık. Bilindiği üzere Osmanlı-Rus Savaşı olarak adlandırılan 93 Harbi, Balkan Savaşları, Birinci Dünya Savaşı Anadolu halkında büyük kayıplara ve kargaşaya yol açmıştır. Yılların getirdiği sosyo-ekonomik yorgunlukla birlikte emperyalist devletlerin Ermeniler üzerindeki tahrik edici tutumları, Anadolu'nun doğusunda öncelikle Ermeni isyanlarının başlamasına neden olmuştur. Mevcut kaos ortamında Osmanlı Devleti, 1915 yılında Ermenilerin de içinde bulunduğu tehcir kararını uygulamak durumunda kalmıştır. Ermeni tehciri sonrası Anadolu'da yaşanan tüm gelişmeler emperyalist devletlerin algısına göre dünya kamuoyunda şekillendirilmiştir. Buna göre Ermenilerin Ruslarla işbirliği yaptıkları, Osmanlı Devleti'ne karşı işedikleri suçlar görmezden gelinerek tüm dünyada Ermenilerin masum gösterilmesi amaçlanmıştır. Bu amacın gerçekleşmesi için gerek Avrupa'da gerek ABD'deki basın yayın organları sürekli propagandaya yönelik Osmanlı Devleti'ni karalayan yayınlar yapmaya başlamışlardır. Birinci Dünya Savaşı'ndan yenik çıkan Osmanlı Devleti, yumuşak karnı durumunda olan Ermeni meselesi ile her daim karşılaşmak durumunda kalmıştır. Dünya barışında katkıda bulunmak amacıyla Paris'te toplanan Müttefik devletler, ABD'nin mandasında Ermeni devletinin güçlendirilmesini teklif etmişlerdir. Bu mesele üzerine oluşturulacak komisyonlardan biri olan General Harbourd heyetinin Anadolu incelemeleri; dünya kamuoyunun sadece Ermenilerin perişanlığı noktasında yaptığı propagandaların karşısında Anadolu halkına nasıl haksızlık yapıldığını da ortaya koymaktadır
THE ARMENIAN QUESTION IN BOTH LOCAL AND FOREIGN PRESS AND GENARAL HARBOURD’S IMPRESSIONS OF ANATOLIA
This study aims to investigate the Armenian question, which has been on the international agenda since Ottoman times, as well as General Harbourd’s impressions of Anatolia contained in the report on mandate drawn up by the same. As known, the 93 War also known as Russo-Turkish War of 1877-78, Balkan Wars, and the First World War caused tremendous losses and chaos in Anatolia. Besides the yearslasting socioeconomic destruction, imperialist states’ provoking influence on the Armenian triggered the Armenian rebellion originating from the eastern Anatolia. As a consequence of the chaotic atmosphere at that time, the Ottoman State put into force the Deportation Law also including the Armenian in 1915. All developments that emerged in Anatolia after the Armenian deportation were shaped in the world’s public opinion in line with the perception of imperialist states. Accordingly, the objective was to present the Armenians as innocent regardless of their cooperation with the Russians and their crimes committed against the Ottoman State. For this purpose, the press both in Europe and USA started its releases that would defame the Ottoman State for a continual propaganda. Defeated in the First World War, the Ottoman State always confronted the Armenian question as its weak part. The Allied Powers proposed strengthening of the Armenian State under mandate of the USA when they convened in Paris to promote the world peace. General Harbourd commission, among others, was set up to investigate the issue. Whereas there were widespread pro-Armenian propagandas in the world’s public opinion, the Harbourd Commission reveals the unfair side of the issue for Anatolian people
___
- ATASE, ISH, Kutu No: 48, Gömlek No: 58, Belge:58-1
- ATASE, ISH, Kutu No: 33, Gömlek No: 30, Belge:30-1Paper Of American Board Of Comissionaries For Foreign Mission- Microfilm Reel 505.The New York Times,27 August 1915.
- The New York Times, 4 October 1915.
- The New York Times,15 October 1915.
- The New York Times, 18 October 1915.
- The New York Times, 22 February 1920.
- The New York Times, 31 July 1919.
- Vakit, “ Kafkasya’da Bir Amerikan Heyeti ”, 24 Ağustos 1335, No:652, s. 1
- Vakit, “ Bir Amerikalının Anadolu’da Gözlemleri”, 14 Teşrin-ievvel 1335, No: 700, s. 2.
- Vakit, “Ermenistan’a Yirmi Bin Asker Sevki”, 4 Teşrin-i evvel 1335, No:690, s. 1.
- AKGÜN, Seçil (1981). General Harbourd’un Anadolu Gezisi ve ( Ermeni Meselesine Dair) Raporu, Tercüman Yay., İstanbul.
- AR, Kamil Necdet ( 2011). Türk-Amerikan İlişkileri Çerçevesinde Ermeni Meselesi(1918- 1923), Kaynak Yay., İstanbul.
- BAĞÇECİ, Yahya (2008). “ Osmanlı Devleti’nde Amerikan Misyonerlerin Ermenilere Yönelik Eğitim Sistemleri / Educatıonal Actıvıtes Of American Missioners For Armenians In Ottoman Empıre”, TURKİSH STUDİES-International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, ISSN: 1308-2140, Volume 3/ 4, Summer 2008, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/ Turkishstudies. 363, p. 169-192.
- BAŞAK, Tolga (2008). İngiltere’nin Ermeni Politikası (1830-1923), IQ Yay., İstanbul.
- BEYOĞLU, Süleyman (2008). “Sevr ve Lozan’da Ermeni Sorunu”, Akademik Bakış, C:2,S: 3, 2008, p.125-138.
- BRYSON, Thomas A. (1977). American Diplomatic Relations With The Middle East ( 1784- 1975): A Survey, The Scarecrow Press, Metuchen.
- DALYAN, Murat Gökhan (2011). XIX. Yüzyılda Gelenekten Batı Kültürüne Geçişte Ermeni Yaşamı, Öncü Kitap, Ankara
- DİLEK, Mehmet Sait, KÜÇÜK, Evren, “ San Remo Konferansı’nda İngiltere’nin Ermeni Politikası ( 18-26 Nisan 1920) / Britain’s Armenian Policy On San Remo Conference ( 18-26 April 1920), TURKİSH STUDİES-International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, ISSN: 1308-2140, (Pr. Dr. Sabahattin Küçük Armağanı) Volume 7/3, Summer 2012, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/ Turkishstudies. 3400, p.959-971.
- HALİFEOĞLU, Meral (2012). 1914-1945 Yılları Arası Türk Amerikan İlişkileri, Basılmamış Doktora Tezi, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ.
- KANTARCI, Şenol (2004).Amerika Birleşik Devletleri’nde Ermeniler ve Ermeni Lobisi, Aktüel Yay., İstanbul.
- KARATAŞ, Yakup ( 2013),“ Ermeni Meselesinin Enternasyonalizasyon Sürecine Dair Tespitler/ Some Determines On The Internationalızation Of Armenian Issue And Ottoman Diplomacy”, TURKİSH STUDİES-International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, ISSN: 1308-2140, Volume 8/5, Spring 2013, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/ Turkishstudies.4768, p.377-386.
- KELLER, Barbara Jean (1969).The United States and Armenia 1914 to 1920: The Armenian Mandate, Master Thesis, California tate College, California.
- KILIÇ, Davut (2012). Osmanlı Ermenileri Arasında Dini ve Siyasi Mücadeleler, Atatürk Araştırma Merkezi Yay., Ankara.
- KOCAOĞLU, Bünyamin (2013). “Mütareke Basınında Ermeni Meselesi Tartışmaları”, History Studies, Volume:5, Issue6, November 2013, p.207-224.
- KODAMAN, Barçın (2000). Sevr ve Lozan’da Ermeni Sorunu, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta.
- KUTAY, Cemal. Türk Milli Mücadelesinde Amerika, Boğaziçi Yay., İstanbul.
- ÖKE, Mim Kemal (1991). Ermeni Sorunu(1914-1923), Türk Tarih Kurumu Yay., Ankara.
- ÖZDEMİR, Hikmet, ÇİÇEK, Kemal, TURAN Ömer, ÇALIK, Ramazan, HALAÇOĞLU, Yusuf (2005). Ermeniler Sürgün ve Göç, T.T. K. Yay., Anakara.
- ÖZEL, Sabahattin (2005). Millet-i Sadıka Ermeniler, Tasam Yay., İstanbul.
- SONYEL, Salahi (2003). Türk Ermeni Çıkmazı (Barışma Ümitleri), Çev. Hasan Ünsal, Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yay., Ankara.
- TÜRK, İsmail (2006). Atatürk Dönemi Türk Amerikan İlişkileri (1920-1938), Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İnönü Üniversitesi, Malatya.
- TÜRKMAN, Sayim (2005). Amerika Birleşik Devletleri’nin Ortadoğu Politikası ve Türkiye’ye Yansımaları (1919-1973), Basılmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
- USLU, Dilara (2006). The Times Gazetesine Göre Türkler ve Ermeniler ( 1918-1919), Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,Sakarya. ÜSTÜN, Nevzat (1967). Türkiye’deki Amerika, Var Yay., İstanbul, 1967.
- YILDIZ, Özgür (2012). “ II. Abdulhamid Devrinden I. Cihan Harbine İstanbul’da Amerikan Misyoner Faaliyetlerine Bir Bakış / An Overvıew Of American Missionary Actıvıtes In Istanbul From Reıgn Of Abdulhamid The 2nd To The First World War”, TURKİS
- STUDİES-International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, ISSN: 1308-2140, (Pr. Dr. Sabahattin Küçük Armağanı) Volume 7/3, Summer 2012, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/ Turkishstudies. 3381, p. 2739-2750.