İNANÇ SİSTEMLERİNDEN REKLAMLARA: LÜKS KONUT REKLAMLARINDA YARATILAN CENNET

Bu çalışmanın amacı, insanlık tarihi boyunca çeşitli inanç sistemlerinde öteki dünya kavramsallaştırması olarak karşımıza çıkan "cennet" tasavvuruna ilişkin tüm idealleştirmelerin (doğa, güvenli bir yaşam, seçkin bir statü, sonsuz bir zamanda yaşamak ve mükemmellik) günümüzde reklamlarda lüks konutlara atfedilen özellikler olarak ortaya sunulduğunu ve cennetin modern dünyada kullanım ve değişim değeri olan bir mekâna dönüştürüldüğünü göstermektir. Din ve inanışlar genel olarak iyi ve kötü kavramları üzerine inşa edilir. Bu kavramların ardından yaratılan kurallar çerçevesinde, ölümden sonraki yaşamda, insanlara sunulan cennet ya da cehennem iyinin ve kötünün karşılığı olarak kurgulanmaktadır. Cennet iyi işler yapanların, cehennem ise kötülükle hemhal olanların hak ettiği nihai mekânlardır. Cennet, her şeyin tastamam olduğu, insanın ihtiyaç duyabileceği tüm unsurların eksiksiz olarak cennette orayı hak edenlere, sonsuz bir zaman dilimi için mükâfat olarak vaat edildiği ideal bir mekân olarak sunulmaktadır. Çeşitli inanışların cennet tasavvurlarında ön plana çıkan cennete dair nitelikler, eşsiz bir doğa güzelliği, güvenli bir yaşam, seçkin bir statü, sonsuz bir zaman ve genel anlamda mükemmellik olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu araştırmada, http://www.hurriyetemlak.com adresinden 15 Mart 2013 tarihinde İstanbul il sınırları içindeki lüks konut projeleri için ilânı verilen toplam iki yüz yetmiş bir lüks konut reklamından ilk kırk bir konut projesi reklamı (fotoğraflar analiz dışında bırakılarak) mitolojilerde ve dini inançlarda yer alan cennet kavramsallaştırmasıyla çözümlenmektedir. Çalışmada, modern kültürün en önemli üretim metinlerinden reklamlarda, lüks konutun modern dünyanın cennetine nasıl dönüştürüldüğü gösterilmeye çalışılmaktadır. Cennet ve cehennem kavramları bu noktada, iyiliğin ve kötülüğün mekânıdır. Neredeyse tüm inanç sistemlerinde hepsinde dünya hayatında iyi hal ve davranışlar sergileyenlerin sonsuz ve sınırsız mutluluğun mekânı olan cennette ebedi bir yaşam sürüldüğüne inanılmaktadır. Çalışma için incelenen kırk bir lüks konut reklamında inanç sistemlerinde cennet betimlemeleri için kullanılan doğa, aile, güvenlik, seçkinlik, geçmiş ile gelecek vurgusu ve sonsuzluk ve mükemmellik temaları araştırılmıştır. Cennette ve konut reklamlarında doğa karşılşatırmalı olarak incelendiğinde kırk bir reklam metninin otuz dördünde doğa vurgusu bulunduğu görülmektedir. Reklamlarda doğa bağlantılı olarak kullanılan "yeşil", "yeşil alan", "orman", "botanik bahçe", "meyve" gibi pek çok ifade kullanımaktadır. Bilindiği gibi cennet betimlemelerinde cennetin bir bahçe anlatılmaksızın anlatıldığı görülmemektedir. Cennette ve konut reklamlarında aile teması karşılaştırmalı incelendiğinde de aynı çeşitli din ve inançlardaki cennet tasavvurlarında olduğu gibi aile kavramı, genellikle vaat edilen mükemmel bir eş ve çocuklar vurgusuyla karşımıza çıkmaktadır. İncelenen konut reklamlarında mükemmel eşlerin gösterilerek ve sitelerde çocuk parkları, oyun alanları, çocuk havuzu, çocuk sinema salonu olduğuna dair atıflarla karşımıza çıkan aile vurgusunun birçok nedeni olmakla birlikte, bunun temelde dini ve kültürel köklere dayandığını söylemek mümkündür. Cennette ve konut reklamlarında güvenlik teması altında incelenen kırk beş konut reklamının otuz beş tanesinde korku ve güvenlik konusundaki vurguları tespit etmek mümkündür. Konut reklamlarının güvenlik ve depreme dayanıklılığının altını bu derece çizmesinin sebebi kalabalık nüfuslarıyla kentlerde artan suç oranları ve Türkiye'nin deprem açısından riskli bir bölgede olması gösterilebilir. Cennet anlatılarında seçkinlik, ortaya konan iyilik ölçütüne göre belirlenmektedir. İslamda dünya hayatına tamah etmemiş olan ve konan kuralları yerine getirmiş ve dolayısıyla seçilmiş insanlar ancak cenneti hak etmektedir. İncelenen konut reklamlarında, seçkinlik kavramına yoğun bir şekilde yer verilmiştir. söz konusu kırk beş konut reklamının otuz bir tanesinde Elite Life ya da Elit Perla Palas gibi konut isimleriyle bile konuyla ilgili vurgular tespit etmek mümkündür. Cennette ve konut reklamlarında geçmiş ile gelecek vurgusu ve sonsuzluk temasına bakıldığında ise incelenen kırk beş konut projesinin dokuzunda "sonsuz huzur" gibi sözcüklerle geçmiş, gelecek ve sonsuzluk ile ilgili vurgular tespit edilmiştir. Cennete dair tüm bu betimelemelerin nihayetinde gelip dayandığı, altında toplandığı temel niteleme ise mükemmeliktir. Mükemmellik kavramı, eski çağlardan beri tanrısal unsurlarla temsil edilmiştir. Bu konudaki en güçlü simge cennettir. Konut projelerinin söz konusu mükemmellik kavramını altını çizerek vurgulamalarının nedeni, bu simgeselliktir. İnsan zihnine kutsal bazı çağrışımlarla yerleşmiş olan cennet kavramı, mükemmelliğin vurgulanması yoluyla cazip hale getirilerek insanlara sunulmaktadır. Reklam metinlerinin önemli bir bölümünde lüks konutların şu veya bu özellikleriyle "mükemmel" oldukları doğrudan söylenmektedir. Sonsuz bir yaşam içerisinde, yemyeşil, güvenli, ayrıcalıklı, sevdikleri ve ailesiyle beraber mükemmel bir hayatın tasvir edildiği cennet, insanlara, bu dünyada lüks konut reklamları aracılığıyla sunulmaktadır. Söz konusu reklamlar, ön plana çıkan unsurlar etrafında incelendiğinde, ortaya bir yeryüzü cenneti tasviri çıkmaktadır. Ölümden sonraki yaşamda, sonsuz bir ömürde insanlara vaat edilen her şey, yaşarken, mekânsal olarak mükemmel olma iddiasındaki lüks konut projelerinde insanlara sunulur. Konut projelerinde sunulan mekânlar, bir konut iddiasından öte yepyeni, ayrıcalıklı bir yaşam vurguları içermektedir. Satın alınacak bir konutun, barınma ihtiyacını karşılamanın ötesinde, onları diğer insanlardan farklı kılacak ayrıcalıklı özelliklerle donatıldığını iddia etmektedirler. "Mükemmel" bir yaşamın mekânsal tasviri olarak görülebilecek söz konusu konut reklamları, insanların tarih boyunca ortaya koyduğu tüm dini, inançsal ve mitolojik cennet tasvirlerinin bir özeti olarak karşımıza çıkmaktadır. İncelenen konut reklamlarının, kültürel ve dini olarak şekillenen cennet tasvirlerinde altı çizilen unsurları merkeze alarak oluşturdukları söz konusu strateji, insanlara özlemlerini, arzularını hatırlatır. Cennet tasvirlerindeki eksiksiz ve insanların hiçbir şeye ihtiyaç duymadan yaşayabileceğine inanılan mekânlar, konut reklamlarında da görülmektedir Oluşturulan lüks sitelerin, somut olarak ortaya koydukları mekânlar, insanların zihnindeki hayal olan cennete benzetilmekte ya da bu şekilde sunulmaktadır. Reklam metinlerinde, cennet, yaşam boyu iyi bir insan olmanın karşılığında elde edilen bir hak olarak değil, fakat bir meta olarak olarak karşımıza çıkmaktadır.

FROM BELIEF SYSTEMS TO ADVERTISEMENTS: PARADISE PROMISED IN LUXURIOUS HOUSES ADVERTISEMENTS

The aim of this research is to reveal that the conceptualisation of the paradise as an ideal place throughout all history (nature, an elite life, tol ive in an infinite time, perfectionalism) is in current times replaced by the luxurious houses which are featured in the advertisements that often and to deconstruct the idea of the paradise being a luxuriorus place itself. Religion and beliefs are generally based on the concepts of ‘good’ and ‘bad’. With the rules formed regarding this concepts, the life after this life is believed to be paradise (as a result of the good) and the hell (as a result of the bad). The paradise is for those who worked for the well and the hell is those who worked for the bad in the real life. Paradise is a place of infinite time where everything is presented abundantly as a prize to those who are deserving it. It is featured in various belief systems that in paradise people will reach to a great nature beauty, a safer and elite life, an infinite time and an infinite perfection. In this reasearch, the first fourty-one out of two hundred seventy one house project advertisements from the site http://www.hurriyetemlak.com are taken into consideration (the pictures are out of our analysis) and are analysed within the borders of paradise conceptualisation in mythologies and religious belief systems. In this research, it is showed how the modern houses of our time are changed into the promises of the missed paradise by the help of the advertisements, which are the most important production texts of the modern times

___

  • AKBAŞ, Ahmet, (2005), Kur’an’da Cennet ve Hurîler, Harran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Şanlıurfa.
  • AKKIR, Ramazan, (2006), Türkiye’de Din ve Muhafazakârlık, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe ve Din Bilimleri Anabilim Dalı Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Adana.
  • AKTAŞ, Gül, (2011), Farklı Sosyo-Ekonomik ve Kültürel Özelliklere Sahip Ailelerde Kız Çocuklarına İlişkin Aile İçi Kültürel Tanımlamalar, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyoloji Anabilim Dalı Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
  • ALPMAN, Polat S., GÖKER, Göksel, (2010), Sınıfsal Farklılıklar Bağlamında Aseptik Mekanların Temsili: Konut Reklamları Örneği, Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, Haziran, Sayı 13, 67-92.
  • ARSLAN, Mustafa, (2005), Türk Destanlarında Evren Tasarımları, Prof. Dr. Fikret Türkmen Armağan içinde, s. 65-75, İzmir.
  • AYGÜN CENGİZ, Serpil, (2009), Modernizm, Otomobil Kültürü ve Reklam, Ütopya Yayınevi, Ankara.
  • BEYAZTAŞ, Heysem Sühan, (2012), Mimari Tasarımda Ekolojik Bağlamda Biçim ve Doğa İlişkisi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Mimarlık Anabilim Dalı Mimari Tasarım Programı Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
  • CAN, Şefik, (2011), Klasik Yunan Mitolojisi, Ötüken Yayınları, İstanbul.
  • ÇAĞLAYAN, Reyhan, (2006), Kur’an-ı Kerim’de Cennet ve Cennetlikler, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya.
  • ÇAKIR, Emine, (2013), Akademik Dünya’nın Kentsel İmgelerinden Mitolojik Simgelerine Üniversite Logoları, Millî Folklor, 2013, Yıl 25, Sayı 97.
  • ÇAY, Recep, (2006), Hadisler Işığında Cennete Giremeyecek Kimseler, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İlahiyat Anabilim Dalı Hadis Bilim Dalı Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
  • ÇİÇEK, Mustafa (2008), İslam Kelamında Cennet ve Cehennem, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Elazığ.
  • DUMAN, M. Zeki, (2012), Aile Kurumu Üzerine Tarihsel Bir Okuma Girişimi ve Muhafazakâr İdeolojinin Aileye Bakışı, İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, Cilt 1, Sayı 4.
  • EKŞİOĞLU, Gözde; TAHRA, Çetin; ÇUBUKÇU Ebru, (2011), Çevre Estetiğinin Konut Fiyatlarına Etkisi, İTÜ Dergisi/a Mimarlık Planlama Tasarım, Cilt 10 Sayı:1, 3-12, İstanbul.
  • ERGÜN, Cemal, (2006), Kur’an’ın Cennet Cehennem Anlayışının Diğer Dinlerle Karşılaştırılması, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş.
  • ERZURUMLU İBRAHİM HAKKI, (1757), Marifetname, http://ibrahimhakki.org/marifetname-pdf/, 25.05.2013.
  • FEYZİOĞLU, Eda, (2011), Ekoloji, İnsan ve Din, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe ve Din Bilimleri Anabilim Dalı Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya.
  • İLHAN, Nihan, AYGÜN CENGİZ, Serpil, (2015), Reklama Düş Olarak Bakmak –Psikanalitik Bir Okuma, Ütopya Yayınevi, Ankara.
  • KAHRİMAN, Adem, (2009), Osmanlıdan Günümüze Seçkinler Yapısı ve Seçkinci Dönüşüm, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyoloji Anabilim Dalı Sosyoloji Bilim Dalı Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya.
  • KARAKURT TOSUN, Elif, (2007), Küreselleşme Sürecinde Kentlerde Mekânsal, Sosyal ve Kültürel Değişim: Bursa Örneği, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Yönetimi Anabilim Dalı Yayımlanmamış Doktora Tezi, Bursa.
  • KARAKURT TOSUN, Elif, FIRAT, Zerrin, (2012), Kentsel Mekânlardaki Değişimler ve Kişilerin Konut Tercihleri: Bursa Örneği, Business and Economik Research Journal, Volume 3, Number 1, pp. 173-195.
  • KARTOPU, Ayşe, (2009), Dinler Tarihinde Dinin Tarifiyle İlgili Farklı Görüşler, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe ve Din Bilimleri Anabilim Dalı Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Adana.
  • KHABBAZİ, P. A., ERDOĞAN, E. (2012), İslam Bahçeleri, Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, Cilt:9, Sayı: 2, Tekirdağ.
  • KORKMAZ, Mehmet, (2010), Zerdüşt Dini İran Mitolojisi, Alter Yayınları, Ankara.
  • NEBİOĞLU ÖNER, Şebnem, (2011), Aile Konutunun Özellikleri, Unsurları, Koruma ve Korunma Nedenleri, TBB Dergisi, 2011, (97).
  • OKUMUŞ, Selman, (2007), Kur’an’da Cennet Kavramı, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İlahiyat Anabilim Dalı Din Eğitimi Bilim Dalı Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
  • ORUÇ, Cemil, (2008), Din Kişisel ve Sosyal Bir İhtiyaçtır, Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 13: 2 (2008), SS. 129-141, Elazığ.
  • ÖZBERK, Nejdet, (2011), Piyasa Eliyle Üretilen Kentsel Ütopyalar: Özel Konut Şirketlerinin Kentsel Mekân Sunumu, http://iys.inonu.edu.tr/webpanel/dosyalar/1427/file/NejdetOzberk.pdf, 05.06.2013.
  • ÖZKAN TÖRE, Evrim, KOZAMAN SOM, Senem, (2009), Sosyo-Mekânsal Ayrışmada Korunaklı Konut Yerleşmeleri İstanbul Örneği, Megaron 2009; 4(3): 121-130.
  • TOPAKKAYA, Arslan, (2008), “Geçmiş Zaman” Gerçekten “Geçmiş” midir?, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Volume 1-4, Summer(2008).
  • TOPRAK, Hicret K., (2008), Dinin Aile Bütünlüğüne Katkısı ve Diyanet İşleri Başkanlığı’nın Aile Destek Hizmetleri, Başbakanlık Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü V. Aile Şûrası Aile Destek Hizmetleri Bildirileri, s.65-71, Ankara.
  • TORLAK, Ömer, (2010), Gündelik Hayatta Tüketime Yön Veren Değerlerdeki Değişim, Tüketim ve Değerler, İstanbul Ticaret Odası Yayını, s.47-67, İstanbul.
  • TÜMER, H. Özge, Dostoğlu, Neslihan, (2008), Bursa’da Dışa Kapalı Konut Yerleşmelerinin Oluşum Süreci ve Sınıflandırılması, Uludağ Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Dergisi, Cilt 13, Sayı 2, Bursa.
  • YARDIMCI, Sanem, (2006), İnsan-Doğa İlişkisi Ekseninde Derin Ekoloji ve Toplumsal Ekoloji, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Anabilim Dalı Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
  • YAVUZ TURUN, Dilek, (2008), Cennet ve Cehennemle İlgili Uydurma Hadisler (İbn’ül-Cevzî Örneği), Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Adana.