Gül BAĞATIR, TAHİR BALCI, Robert WEGENER, Erdal KAÇAR, HALİME BALCI

YABANCI DİL OLARAK ALMANCA DERSLERİNDE ÖNEKLERLE SÖZCÜK DAĞARCIĞINI ZENGİNLEŞTİRMENİN ÖNEMİ

Sözcük yapımı söz konusu olduğunda Almanca en zengin dillerden biridir. Almancada eylemler isim, sıfat ve eylem kökü kullanılarak türetilirler. Öneklerin eylem türetimindeki işlevi oldukça büyüktür. Bu nedenle Almanca sözcük yapısı ve özellikle önekli eylemler Almanca öğretiminde önemli bir yere sahiptir. Bu konu yabancı dil öğreniminde öğrencilerin sözcük dağarcığını artırmakta ve dili daha etkin kullanmalarını sağlamaktadır. Almancada ayrılan, ayrılmayan ve hem ayrılan hem ayrılmayan öneklerin kullanılmasıyla, taban eylemden sesbilimsel, biçimsel, sözdizimsel ve anlamsal olarak farklı yeni eylemler elde edilmektedir. Oysa Türkçede öneklerin varlığı bile bazı dilciler tarafından kabul edilmemektedir; kabul edenler de işlek olmadıklarını belirtmektedir. Türkçede genellikle önek ile isim ve sıfat türetimi söz konusu olmakta, eylem türetimi ise Almancadaki kadar karmaşık bir yapıda gerçekleşmemektedir. Hem öğrenen hem de öğretici açısından tamamen yabancı olan bu konuyu daha açık hale getirmek gerekmektedir. Bu çalışmada önekli eylemlerin özellikleri birçok yönden ele alınmıştır. Bu noktada karmaşık yapı olarak Almanca ayrılabilen önekle türetilen eylemlerde, cümle kurulumunda önek cümlenin sonunda yer alması özelliği örnek verilebilir. Bu özellik Türk öğrenciler için yabancı ve zor bir konudur. Özellikle hem ayrılan hem ayrılmayan önekler, biçimsel, anlamsal, sözdizimsel ve sesbilimsel farklılıklar taşımakta ve bu farklılıklar ayrılmaayrılmama kriterlerini belirlemektedir. Bu kriterler Almancada önekin ayrılması ya da ayrılmaması söz konusu olduğunda birbirlerini etkilemektedir. Önekle türetilmiş eylemdeki anlamsal farklılık, önekin vurgulanıp vurgulanmayacağını belirleyen temel faktördür. Bu nedenle Türk öğrencilere Almanca öğreniminde karmaşık gelmektedir. Tüm bu faktörler göz önüne alınarak öneklerle ilgili yapılan araştırmalar kılınış biçimleri (Aktionsarten) ile de ilişkilendirilmiştir.

THE TEACHING OF PREFIX-VERBES IN GERMAN AS A FOREIGN LANGUAGE

Considering word formation, German is one of the richest languages in the world. In the German language prefixed verbs are formed from nouns, adjectives and verb roots. Prefixes hold an important role in verb formation. Therefore, German word structure and especially prefixed verbs are important in German language teaching. This issue influences vocabulary knowledge in language learning and effective language use. In the German language, phonetically, morphologically, syntactically and semantically different and new verbs can be formed from root-verbs through separable, inseparable, and both separable and inseparable prefix use. However, in the Turkish language some linguists deny even the existence of prefixes and the linguists who do not deny but admit to them refer to them as rare. In the Turkish language, noun and adjective formation with prefixes are more frequent and rare verb formations with prefixes are simpler than verb formations with prefixes in the German language. It is necessary to make this issue clear for both the language learner and the language educator. This study handles prefixed verbs from various perspectives e.g. an example of a complex structure in the German language is the use of prefixes with verbs at the end of sentences. This feature is an unfamiliar and difficult issue for Turkish learners of the German language. In particular, both separable and inseparable prefixes have morphological, syntactic and semantic variations and these variations determine the criteria for separableness. These criteria affect each other in terms of the prefix’s separableness. The semantic variation of a prefixed verb is the basic factor determining the stress of the prefix. Therefore, considering all these factors, this study connects the research conducted on prefixes to their lexical aspects (Aktionsarten).

PDF

___

Admoni, W. (1982): Der deutsche Sprachbau, München: Verlag C. H. Beck.
Agel, V. (2000): Valenztheorie, Tübingen: Gunter Narr Verlag.
Akmajian, R. et al. (2001): Linguistics: An Introduction to Language and Communication, Cambridge: The MIT Press, 5. Auflage.
Balcı, T. (2006): Valenzstrukturabhängige Probleme beim DaF-Lernen türkischer Studierender. DaF, 4. Quartal. Herder - Institut. Leipzig. S. 239-241.
Balcı, T. (2015): Die Erweiterung Des Wortschatzes: Eine Analyse am Beispiel Türkisch – Deutsch. Festschrift für Prof. Dr. Yılmaz Özbek zum 67. Geburtstag , Sarı, A., Ed., Çizgi, Konya, ss.73-82.
Balcı, T. & Kanatlı, F. (2000): Türkçede Gelişme Eğilimleri: Önekimsilerle Eylem Türetimi. In: TÖMER Dil Dergisi Nr. 94. Ankara. S. 65-74.
Balcı, T. & Aksöz, A.S. & Serindağ, E. (2010): Almanca Önekli Eylemler Sözlüğü: Wörterbuch deverbaler deutscher Verbpräfigierungen. Adana: Ulusoy Matbaası.
Balcı, U. (2012): Wechsel der Diathese im Türkischen und im Deutschen: Gemeinsamkeiten und Unterschiede in der Passivierung. Klagenfurter Beiträge zur Sprachwissenschaft Volume 37-38, S. 7-21.
Bergmann, R. & Pauly, P. & Stricker, S. (2005): Einführung in die deutsche Sprachwissenschaft. Memmingen: Universitätsverlag Winter GmbH
Bohn, Rainer (1999): Probleme der Wortschatzarbeit. München: Goethe Institut.
Helbig, G. & Buscha, J. (2013): Deutsche Grammatik: Ein Handbuch für den Ausländerunterricht. Berlin: Langenscheidt bei Klett.
Butzkamm, W. (1995): Unterrichtsmethodische Problembereiche. In: Bausch& Herbert&Krumm (Hrsg.): Handbuch Fremdsprachenunterricht. Tübingen, Langenscheidt.
Duden (1984): Die Grammatik, Mannheim: Bibliographisches Verlag.
Erben, J. (2000): Einführung in die deutsche Wortbildungslehre. Berlin: Erich Schmidt Verlag.
Ettinger, S. (1985): Zur Problematik der Übersetzung deutscher Präfixverben ins Portugiesische. Ein Beitrag zur Integration der Wortbildung in die Lexikographie. In: Lüdtke, H.; SchmidtRadefeldt, J. (Hrsg.) (1997), Linguistica contrastiva: Deutsch versus Portugiesisch - Spanisch – Französisch, Tübingen: Gunter Narr Verlag.
Fabricius–Hansen, C. (2004): Das Wunder des Verbs. Mannheim: Dudenverlag.
Fleischer, W. &Barz, I. (2012): Wortbildung der deutschen Gegenwartssprache. Berlin: De Gruyter.
Funk, H. & Koenig, M. (1991): Grammatik lehren und lernen. München: Goethe Institut.
Gedizli M. (2012): Türkçede Tek Şekilli ve Çok Işlevli Yapim Ekleri. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. Volume 7/4, Fall 2012, p. 3351-3369. Ankara.
Gross, Haro (1988): Einführung in die germanistische Linguistik, München: indicium Verlag
Habermann, M. (1994): Verbale Wortbildung um 1500, eine historisch-synchrone Untersuchung anhand von Texten Albrecht Dürers, Heinrich Deichslers und Veit Dietrichs. Berlin: Walter De Gruyter Inc.
Helbig, G. (1976): Probleme der deutschen Grammatik für Ausländer. Leipzig: Veb Verlag Enzyklopädie.
Kolehmainen, L. (2005): Präfix- und Partikelverben im deutsch-finnischen Kontrast. Dissertation vorgelegt am 3. Dezember 2005 Helsinki Universität, https://helda.helsinki.fi/bitstream/handle/10138/19263/prafixun.pdf?sequence=2.
Meibauer, J. et al. (2007): Einführung in die germanistische Linguistik. Stuttgart: J.B. Metzler. 2. Aufl.
Mungan, G. (1986): Die semantische Interaktion zwischen dem präfigierenden Verbzusatz und dem Simplex bei deutschen Partikel- und Präfixverben. Frankfurt am Main: Peter lang Verlag
Odawa, A. (1998): Präfixverben im DaF-Unterricht. In: Deutsch als Fremdsprache, Heft 3. Quartal 2003, S:159-164
Oflaz A. & Bolat H. (2012): Almanca Öğreniminde Ana Dili ve İngilizce Kaynaklı Girişim Hataları. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. Volume 7/1 Winter 2012, p.1635-1651. Ankara.
Schröder, Jochen ( 1992): Lexikon deutscher Präfixverben. Langenscheidt. Berlin.
Sennelaub, G. (2003): Das Verbenbuch. Lichtenau, AOL-Verlag.
Simeckova Alena (1994): Untersuchungen zum ‚trennbaren’ Verb im Deutschen I, Praha: Univerzita Karlova
Simmler, Franz (1998): Morphologie des Deutschen. Flexions- und Wortbildungsmorphologie, Berlin: Weidler Buchverlag
Vater, H. (1972): Ableitung und Komposition. In: Haarmann, H. & Studemund, M. (Hg.): Beiträge zur Romanistik und Allgemeinen Sprachwissenschaft (= Festschrift Wilhelm Giese). Hamburg: Buske, 241–249.
Weigmann, J. (1992): Unterrichtsmodelle für Deutsch als Fremdsprache. Ismaning: Max Hueber Verlag.
Wissner-Kurzawa, E. (1995): Grammatikübungen. In: Bausch&Herbert&Krumm (Hrsg.): Handbuch Fremdsprachenunterricht. Tübingen, Langenscheidt.