XVI. yüzyıl Anadolusu’nda ziraî yapı ve köylülerin geçim durumları hakkında bir değerlendirme: Akşehir örneği

Osmanlı devrinde coğrafi şartların uygunluğuna bağlı olarak önemli bir tarım ve nüfus potansiyeline sahip olan Akşehir, Anadolu Selçuklular devrinde başkent, Osmanlı devrinde ise Karaman eyaletinin merkez sancağı olan Konya’ya çok yakın ve önemli yollar üzerinde bulunmaktadır. Buna ilaveten, İstanbul-Mekke hac yolu üzerindeki konumu ile ticarî ve iktisadî açıdan önemli bir merkez konumundadır. Bu çalışmada, XVI. yüzyılda Akşehir’in ziraî yapısı ve köylülerinin geçim durumlarını tahlil ederek bazı tespitlerde bulunduk. Özellikle, XVI. yüzyılda Akşehir coğrafyasında meydana gelen değişimler ve reayanın bu değişimler karşısındaki sosyo-iktisadî durumu çalışmamızda ayrıntılarıyla irdelenmiştir.

An evaluation of agricultural structure and peasants subsistence in the XVI. century Anatolia: Akşehir case

Having an important agricultural and population potential due to favourable geographical conditions Akşehir was very near to Konya which was the capital in Anatolian Seljuks and which was the central sanjak of Karaman province in Ottoman period along the important trade routes. Moreover, with its location along the pilgrim way of İstanbul-Mecca, it was an important center in terms of trade and economics. In this study we have some findings about the agricultural structure of Akşehir and subsistence of peasants in the 16. century. We have especially dealt in detail with the changes that occured in Akşehir in the 16. century and the social economic situation of the subjects in face of these changes.

PDF

___

A- Başbakanlık Osmanlı Arşivi a) Tahrir Defterleri Nr. 40, 455, 399, 415 b) Mühimme Defterleri Nr. 11
B- Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü Kuyûd-ı Kadime Arşivi a) Tahrir Defterleri Nr. 104
C- Konya Mevlânâ Kütüphanesi M. Ferit Uğur Ktp. Nr. 1.174.
EVLİYA ÇELEBİ, Seyahatnâme, Haz: Mümin Çevik, I, İstanbul (tarihsiz), s. 765.
KATİP ÇELEBİ, Cihânnümâ, İbrahim Müteferrika Matbaası, İstanbul 1144.
AKGÜNDÜZ Ahmet, Osmanlı Kanunnâmeleri, III, İstanbul 1991.
BARKAN Ömer Lütfi, “Çiftlik”, Türkiye’de Toprak Meselesi Toplu Eserler, I, İstanbul 1980 s. 789-797.
BARKAN Ömer Lütfi, XV ve XVI. Asırlarda Osmanlı İmparatorluğu’nda Ziraî Ekonominin Hukukî ve Malî Esasları Kanunlar I, İstanbul 1943.
BATMAZ Eftal Ş, “XV-XVI. Yüzyıl Sancak Kanûnnâmelerine Göre Osmanlı Devletinde Tahıl Üretimi”, Tarih Araştırmaları Dergisi, C. 23, S. 36, Ankara 2004, s. 35-41.
BRAUDEL Fernand, Maddi Uygarlık, Ekonomi ve Kapitalizm, XV- XVIII. Yüzyıllar, Ankara 1993.
COOK M. A., Population Pressure in Rural Anatolia 1450-1600, London 1972.
ÇINAR Hüseyin-GÜMÜŞÇÜ Osman, Osmanlıdan Cumhuriyete Çubuk Kazası, Ankara 2002.
ÇİÇEK Kemal, “Osmanlı Tahrir Defterlerinin Kullanılmasında Görülen Bazı Problemler ve Metod Arayışları”, TDA, S. 97, s.93-111.
DARKOT Besim, “Akşehir”, İA, I, s. 277.
ERDOĞRU Mehmet Akif, Osmanlı Yönetiminde Beyşehir Sancağı (1502-1584), İstanbul 2006.
ERDOĞRU Mehmet Akif, “Karaman Vilâyeti Kanunnâmeleri”, OTAM, IV, Ankara 1993, s. 467- 516.
ERTAŞ Mehmet Yaşar, XV. XVI. Yüzyıllarda Karaağaç-ı Gölhisar (Acıpayam) Kazası, İstanbul 2007.
ERTÜRK Volkan, XVI. Yüzyılda Akşehir Sancağı, İstanbul 2011.
GOWAN Bruce Mc., “Food Supply and Taxation on the Middle Danube (1568-1579), Archivum Ottamanicum, I, s. 139-196.
GÜÇER Lütfi, “Osmanlı İmparatorluğu Dâhilinde Hububat Ticaretinin Tâbi Olduğu Kayıtlar”, İFM, XIII/1-4 (1952), s. 79-98.
GÜÇER Lütfi, “XVIII. Yüzyıl Ortalarında İstanbul’un İaşesi İçin Lüzumlu Hububatın Temini Meselesi”, İFM, XI/1-4 (1949-1950) s. 397-416.
GÜRAN Tevfik, 19. Yüzyıl Osmanlı Tarımı, İstanbul 1988.
İNALCIK Halil, Osmanlı İmparatorluğu Klasik Çağ (1300-1600), İstanbul 2003.
İNALCIK Halil, “Çiftlik” EI, II, 1965, s. 32-33.
İNALCIK Halil, “Köy, Köylü ve İmparatorluk”, Osmanlı İmparatorluğu-Toplum ve Ekonomi, İstanbul 1993, s. 1-14.
İNALCIK Halil, H. 835 Tarihli Suret-i Defter-i Sancak-i Arvanid, Ankara 1987.
KARACA Behset, XV. ve XVI. Yüzyıllarda Manavgat Kazası, Isparta 2009.
KONYALI İbrahim Hakkı, Nasreddin Hocanın Şehri Akşehir Tarihi, Turistik Kılavuz, İstanbul 1945.
ŞAHİN İlhan, “Akşehir”, DİA, II, İstanbul 1989, s. 298.
ÖZ Mehmet, “XVI. Yüzyıl Anadolusu’nda Köylülerin Vergi Yükü ve Geçim Durumu Hakkında Bir Araştırma” OA, XVII, İstanbul 1997, s. 77-90.
ÖZ Mehmet, XV-XVI. Yüzyıllarda Canik Sancağı, Ank. 1999.
ÖZ Mehmet, “XV. ve XVI. Yüzyıllarda Anadolu’nun Sosyal Tarihine Dair Araştırmalar: Genel Bir Değerlendirme” Uluslararası Kuruluşunun 700. Yıl Dönümünde Bütün Yönleriyle Osmanlı Devleti Kongresi 07-09 Nisan 1999, Konya 2000, s. 525-531.
ÖZ Mehmet, “Tahrir Defterlerinin Osmanlı Tarihi Araştırmalarında Kullanılması Hakkında Bazı Düşünceler”, VD, XXII, (1991), s. 429-439.
ÖZEL Oktay, “XV. ve XVI. Yüzyıllarda Osmanlı Toplumunda Hariç Raiyyet”, TDA, 43, İstanbul 1986, s. 159-171.
SOLAK İbrahim, XVI. Yüzyılda Zamantu Kazasının Sosyal ve İktisadi Yapısı, Konya 2007.
SOLAK İbrahim, XVI. Asırda Maraş Kazası (1526-1563), Ankara 2004.
ÜLGENER Sabri, Darlık Buhranları ve İslâm İktisat Siyaseti, Ankara 1984.
Wolf-Dieter Hütteroth-Kamal Abdulfattah, Historical Geography of Palestina Transjordon and Southern Syria in the Late 16th Century, Erlangen 1977.
YÖRÜK Doğan, XVI. Yüzyılda Aksaray Sancağı (1500-1584), Konya 2005.
YÖRÜK Doğan, XVI. Yüzyılda Ereğli Kazası, Konya 2009.