Van Hüsrev Paşa Külliyesi Camii Koruma ve Onarım Çalışmaları

Eski Van Şehri’nde yer alan Hüsrev Paşa Külliyesi, Kanuni Sultan Süleyman'ın vezirlerinden Van Beylerbeyi Köse Hüsrev Mehmed Paşa tarafından 1567-68 yıllarında inşa edilmiştir. Mimar Sinan'ın eserleri olan külliye;cami, medrese, türbe, han, çifte hamam, imaret, sıbyan mektebi, muallim ve misafirhane bölümlerinden oluşmaktadır. "Hüsreviye" ve "Kurşunlu" adlarıyla anılan cami, külliyenin çekirdeğini oluşturur. Merkezi kare plânlı olan cami, tromplar üzerine oturan tek kubbeyle örtülmüştür. Harime, son cemaat yerinin bitiştiği kuzey cephesi ekseninde bulunan bir kapıyla girilmektedir. İç mekân, beden duvarlarında ve kubbe kasnağında açılan pencerelerle aydınlatılmıştır. Cephelerdeki sivri kör kemerli alt pencerelerin atkı taşları üzerinde, basık kemer biçiminde boşluk bırakan birer mukarnas dizisi mevcuttur.Cami, dış cephelerindeki renkli taş işçiliği ile dikkat çekmektedir. Kubbe kasnağı dıştan on altı payanda kemeri ile desteklenmiştir. Payandalar arasındaki pencerelerden sekizi onarım sırasında açılmıştır. Mihrap, kıble duvarından yarım kule şeklinde dışa taşırılarak vurgulanmak istenmiştir. Caminin kuzeybatı köşesinde yer alan minare kare kaideli, silindirik gövdelidir. Minareye zemin ve çatı seviyesinden iki kapı ile giriş sağlanır.Hüsrev Paşa Külliyesi’nin merkezinde yer alan caminin restorasyon uygulama proje çalışmaları 2005 yılında Yüzüncü Yıl Üniversitesi tarafından hazırlanmıştır. Bitlis Vakıflar Bölge Müdürlüğü tarafından onarım çalışmaları 2007-09 yıları içerisinde yapılmıştır. 2011 yılında meydana gelen Van depreminde yapının son cemaat ve minare bölümünde ciddi statik yapısal sorunlar oluşmuştur. Hüsrev Paşa Camisi tüm onarım çalışmaları 2013 yılında Bitlis Vakıflar Bölge Müdürlüğü tarafından tamamlanarak, günümüzde dini, sosyal, turizm ve kültürel aktivitelerde kullanılarak hizmet vermektedir.

The Preservation and Renovation Works of Van Hüsrev Pasha Mosque

Hüsrev Paşa Social Complex which is located in the OldCity of Van, had been built by Van Beylerbeyi (Van's Governor) Köse Hüsrev Mehmed Paşa, one of the viziers of Suleiman the Magnificent, between the years of 1567-68. The complex that is a work of Sinan consists of mosque, madrasa, shrine, caravansarai, double hammam, soup kitchen, primary school, lecturer's and guests' houses sections.The mosque that is called "Hüsreviye" and "Kurşunlu" forms the focal point of the complex. The mosque's center is square layouted and covered with a sole dome which subside squinches. A door placed in the northern front axis where the nartex abuts on, provides access to the sanctuary. Interior space is enlightened with casements on the body walls and dome's pulley. Middle window on the eastern front was converted into the door accessing to the shrine. There are stalactite courses which interspace in obtuse arch shape over hanger stones of blind arched lancets as one each. The mosque stands out with colourful stone craftsmanship on its outer fronts. The dome's pulley is supported by sixteen flying buttresses from outside. Eight of the windows between butresses are opened during renovation. The altar is meant to be noticed by being protruded in the absis shape from the wall facing Mecca. The minaret which is located in the northwest corner of the mosque sits on a square baseplate and has a cylindric body. The minaret has two accesses from two gates as one from the ground and one from the roof level. Project works of the mosque which is located at the center of Hüsrev Paşa Social Complex are prepared by Yüzüncü Yıl University in 2005. Renovation works are done by Bitlis Regional Directory of Foundation between the years of 2007 and 2009. In the Van Earthquake of 2011 the building's narthex and minaret sections are impacted serious static structural problems. All renovation works of Hüsrev Paşa Mosque are completed by Bitlis Regional Directory of Foundation in the year 2013 and it is opened to use for religious, social, touristic and cultural services for activities.

PDF

___

Ağaoğlu, S. (2007). Van Şehir Dokusu ve Tarihi Eserlerinin Tahrip Edilmesinde Ermenilerin Rolü. Atatürk Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, (35), 328-330.
Ağaoğlu, S. (2003). Van Merkez Sancağındaki Vakıflar XVI.-XVII. Yüzyıllar–Sosyal Hayata ve Eğitime Katkıları, (Yayımlanmamış doktora tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
Belli, V.E. (2009). Van Hüsrev Paşa Camisi’ndeki Taş, Çini ve Kalem İşi Süslemelerin Bozulma Nedenleri, (Yayımlanmamış yüksek tezi). Kadir Has Üniversitesi Fen Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Boran, A. (1994). Van Gölü Çevresindeki Tek Kubbeli Camilerin Türk Sanatındaki Yeri. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van.
Çelebi, E. (1976). Seyahatname, C. 3-4, İstanbul: Üçdal Neşriyat.
Demiroğlu, F. (1958). Hüsrev Paşa Cami, İki Nisan Gazetesi, 20.3.1958, Van, s. 2.
Eyice, S. (1999). Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde (Cilt 19, 49-51. ss.). İstanbul.
Günel, F. M. (1993). Eski Van Kent Dokusu Üzerine Bir Deneme. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van.
Kuran, A. (1986) Mimar Sinan, İstanbul: Hürriyet Vakıf Yayınları.
Öztürk, Ş. (1996). Van-Ahlat ve Adilcevaz Tarihi Camileri Rölöve Proje Çalışması. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van.
Öztürk, Ş. (1999). Sinaniye, Abbas Ağa ve Horhor Camileri. Dünyada Van Dergisi, (18), 14-19.
Öztürk, Ş. ve Mızrak, A. (2001). Eski Van Şehir Surları, Mimarlık İç Mimarlık ve Görsel Sanatlar Dergisi, 102, 32-34.
Öztürk, Ş. (2004). Mimarlık ve Kent, Turkuaz: Denizin Coğrafyasında Van Eski Van: Şehri, TMMOB Mimarlık Dergisi, 317, 52-54.
Öztürk, Ş. (2008). Van Hüsrev Paşa Külliyesi (Cami, Medrese, İmaret, Türbe, Avlu) Rölöve, Restitüsyon, Restorasyon ve Rekonstrüksiyon Projeleri Koruma Raporu.
Öztürk, Ş. (2019). Eski Van Şehri Kızıl Cami Rölöve, Restitüsyon ve Restorasyon Proje Uygulaması Hakkında Bir Araştırma. The Journal Of Internatıonal Socıal Research, 12 (65), 352-369.
Öztürk, Ş. (2018). Eski Van Şehri Horhor Cami Kazı ve Restorasyonu, Dicle Üniversitesi, 1. Uluslararası Mimarlık Sempozyumu, (1753-1772 ss.). Diyarbakır.
Öztürk, Ş. (2012). Van Kalesi’nde Bir Dini Mimarlık Örneği: Süleyman Han Camii Restorasyon Çalışmaları. Atatürk Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, (28), 39-54.
Sönmez, Z. (1988). Mimar Sinan ile İlgili Tarihi Yazmalar-Belgeler. İstanbul: Mimar Sinan Üniversitesi Yayınları.
Uluçam, A. (2000). Ortaçağ ve Sonrasında Van Gölü Çevresi Mimarlığı I Van. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Uluçam, A. (2002). Van ve Çevresindeki Osmanlı Medreseleri İle Eğitim Öğretimdeki Yerleri, XII. Türk Tarih Kongresi, III. Türk Tarih Kurumu. (5,6 ss.). Ankara.
Uluçam, A. ve Kavaklı, E. (2010). Eski Van Hüsrev Paşa Külliyesi Kazısı-1999. IV. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Araştırmalar Sempozyumu Bildirileri (24-27 Nisan 2000 Van). (11-16 ss.). Van. Van Vilayet Salnamesi, 1315 (Van İl Yıllığı-1899), Van, 1995.
Tarhan, M. T. (1985). Van Kalesi’nin ve Eski Van Şehri’nin Tarihi-Milli Park Projesi Üzerinde Ön Çalışmalar (I): Anıtlar”, Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğü, III. Araştırma Sonuçları Toplantısı, (Ankara 20-24 Mayıs 1985 Ankara). (297-355 ss.). Ankara.