Zihinsel Engelli Öğrencilere Okuma-Yazma Öğretilirken Karşılaşılan Güçlükler ve Geliştirilen Stratejiler

Bu çalışmanın amacı, ilkokulda görev yapan öğretmenlerin görüşlerine başvurarak genel ve özel eğitim sınıflarında zihinsel yetersizliği olan öğrencilere okuma yazmayı öğretirken karşılaştıkları sorunların çözümünde geliştirdikleri stratejileri belirleyebilmektir. Bu amaç için nitel bir araştırma yöntemi olan fenomolojik araştırma yaklaşımından yararlanılmıştır. Çalışma grubu oluşturulurken, amaçlı örnekleme yöntemlerinden ölçüt örnekleme yöntemi kullanılmış ve sınıfında zihinsel yetersizliği olan öğrencisi/öğrencileri bulunan 13 öğretmene ulaşılmıştır. Veriler, yarı yapılandırılmış görüşme formu ile elde edilmiş ve görüşmeler sırasında araştırmaya gönüllü olarak destek veren sınıf öğretmenlerinin yarı yapılandırılmış görüşme formunda bulunan 6 açık uçlu soruya cevap vermeleri istenmiştir. Araştırmada, nitel araştırmalarda aranan geçerlik ve güvenirlik ölçütlerini sağlamak amacıyla, inandırıcılık, tutarlık, aktarılabilirlik ve teyit edilebilirlik ölçütleri göz önünde bulundurulmuştur. Elde edilen veriler içerik analizi ve betimsel analiz tekniğiyle analiz edilmiştir. Katılımcı görüşleri ortak temalar halinde birleştirilirken, katılımcı görüşlerinden alıntılar sunulmuştur. Araştırma bulguları ‘öğretmenlerin okuma-yazma öğretim sürecinde benimsedikleri yaklaşım,karşılaştıkları sorunlar, uyguladıkları stratejiler ve geliştirdikleri öneriler’ olmak üzere dört temada değerlendirilmiştir. Bu çalışmada öğretmenlerin tamamının, öğrenci merkezli bir yaklaşım benimseyerek okuma-yazma etkinliklerini zihinsel yetersizliğiolan öğrencinin gereksinimlerini göz önünde bulunduracak şekilde gerçekleştirdikleri anlaşılmıştır. Çocuğu merkeze alan bir yaklaşımla, öğrencinin yetersizliklerine değil yeterliliklerine bağlı olarak gerçekleştirdikleri okuma-yazma etkinliklerinde öğretmenlerin ‘yöntemleri seçerken, araç-gereçleri kullanırken, etkinlikleri düzenlerken’ farklı uygulamalara yer vermeye çalıştıkları anlaşılmıştır.

Diffıculties in Teaching Reading and Writing to Student with İntellectual Disability and Developed Strategies About This Issue

The purpose of this study by referring to the opinions of teachers working in primary school, while they face while teaching literacy to the students with intellectual disabilities is to determine the strategies they have developed in solving the problems. For this purpose, a qualitative research approach of phenomenological research methods was used. In the creation of the study group, the criterion sampling method from purposeful sampling methods was used and 13 teachers who had mentally disabled students were reached. The data was obtained through a semi-structured interview form and the classroom teachers who voluntarily supported the research during the interviews were asked to answer 6 open-ended questions in the interview form. In order to provide the validity and reliability criteria sought in qualitative research, credibility, consistency, transferability and confirmability criteria were taken into consideration. The data were analyzed using content analysis and descriptive analysis techniques. Participants' views are combined into common themes, while excerpts from participants' views are presented. The findings of the research were evaluated in four themes: 'the approach teachers adopted during the process of reading and writing, the problems they faced, the strategies they applied and the suggestions they developed’. Inthe present study, it is understood that all of the teachers adopt a student-oriented approach to conduct reading-writing activities, and take the needs of the students with mental disabilities into account. The teachers that focus on the adequacies of the students rather than their inadequacies while conducting reading-writing activities are observed to prefer such practices as the ones that are basedon individual differences. That is already understood from the different practices conducted by the teachers ‘while selecting methods, using tools-materials, and arranging activities.

PDF

___

Aker, Z. (2009). Zihinsel engelli öğrencilere okuma-yazma öğretiminde kullanılan ses temelli cümle yöntemi ile cümle yönteminin etkililiğine ilişkin öğretmen görüşlerinin belirlenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bolu.
Akyol, H. (1997). Öğrenme güçlüğü olan çocuklara okuma yazma öğretimi. Milli Eğitim Dergisi, 136, 16-19.
Arabacı, İ. E. (2009). Özel eğitim sınıflarında görev yapan sınıf öğretmenlerinin eğitilebilir zihin engelli öğrencilere ilkokuma öğretiminde kullanılan yöntem ve tekniklere ilişkin görüşlerinin değerlendirilmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
Armutçu-Arslan, O. (2008) Zihinsel yetersizlikten etkilenmiş öğrencilere word belgesi üzerine yazı yazma becerisinin kazandırılmasında eşzamanlı ipucu işlem süreci ile yapılan öğretimin etkililiği (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Aral, N. ve Gürsoy, F. (2007). Özel eğitim gerektiren çocuklar. İstanbul Morpa Kültür Yayınları Ltd. Şti.
Avcıoğlu, H. (2012). Zihin engelliler sınıf öğretmenlerinin araç-gereç kullanımına ilişkin görüşleri International Journal of New Trends in Arts, Sports & Science Education, 1(2), 118-133
Başal, M. ve Batu, S. E. (2002). Zihin özürlü öğrencilere okuma yazma öğretme konusunda alt özel sınıf öğretmenlerinin görüş ve önerileri. Özel Eğitim Dergisi, 3 (2), 85-97.
Başboğaoğlu, U. (2009). Öğretim teknolojileri ve materyal tasarımı. Ö. Demirel ve E. Altun, (Eds.), Öğretim sürecinde kullanılan araçlar ve görsel-işitsel araçlar. (67-85). Ankara: Pegem Akademi.
Buğday, M. (2015). Okula devam eden zihinsel yetersizliği olan öğrencilerin okuma yazma beceri düzeylerinin belirlenmesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Konya
Demirel, Ö. (2004). Türkçe ve sınıf öğretmenleri için Türkçe öğretimi. Ankara: Pegem Yayıncılık.
Creswell, J. (2012). Nitel araştırma yöntemleri. Gözden Geçirilmiş 2. Baskı, (Çev. M. Bütün ve S. B. Demir. Ankara: Siyasal Kitabevi
Creswell, J. (2013). Nitel ve nicel ve karma yöntem yaklaşımları araştırma deseni. 4. Baskıdan Çeviri (Çev. Edit: S. B. Demir), Ankara: Eğiten Kitap
Çelenk, S. (2005). İlk okuma yazma programı ve öğretimi. Ankara: Anı Yayıncılık.
Deniz, S. (2008).Özel eğitim sınıfına devam eden zihin engelli öğrencilere okuma-yazma öğretiminde kullanılan öğretim yöntemlerine yönelik öğretmen görüşlerinin değerlendirilmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
Döngel, M. (2009). Hafif düzeyde zihin engelli öğrencilere yazma becerilerinin kazandırılmasında kullanılan öğretim yöntem ve tekniklerine ilişkin öğretmen görüşlerinin değerlendirilmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
Duman, N. (2006). Hikaye haritası yönteminin eğitilebilir zihinsel engelli öğrencilerin okuduğunu anlama becerileri üzerindeki etkisi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Bolu.
Dündar, R. (2006). Orta düzeyde zihin engelli çocuklara ses temelli ve cümle çözümleme yöntemlerinin etkililiklerinin karşılaştırılması (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
Eripek, S. (1989). Alt özel sınıf öğrencilerinin ilkokul sınıfları düzeyinde sesli okuma başarılarının değerlendirilmesi, Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2 (2), 125-140.
Eripek, S.(1998). Özel eğitim (Edit. S. Eripek). Zihin engelliler. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayınları.
Ferah, A. (2009). Türkçe ilk okuma yazma göstergelerinin irdelenmesi. Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, XCVII (688), 348-362.
Gander, M. J. ve Gardiner, H. W. (2007). Çocuk ve ergen gelişimi. (Çev. B. Onur). Ankara: İmge Kitabevi.
Glesne, C. (2012). Nitel araştırmaya giriş. (Çev. Ersoy A. ve P. Yalçınoğlu). Ankara: Anı Yayıncılık
Güldenoğlu, İ. (2008). Karşılıklı öğretim tekniğinin hafif derecede zihin engelli öğrencilere okuduğunu anlama becerilerinin öğretiminde etkililiğinin ve sürekliliğinin incelenmesi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi),Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Güler, Ö. (2008). Zihin engelli öğrencilerin okuduğunu anlama becerisinde okuma öncesi, sırası ve sonrasında uygulanan okuduğunu anlama tekniklerinin etkililiklerinin karşılaştırılması (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Güneş, F. (2005). Niçin ses temelli cümle yöntemi? Eğitimde Yansımalar VIII: Yeni İlköğretim Programlarını Değerlendirme Sempozyumu’nda sunulmuş bildiri, Erciyes Üniversitesi, Kayseri.
Hall, N. (1987). The emergence of literacy. Portsmouth: NH. Heinemann Educational Books
Katims, D. S. (1996). The emergence of literacy in elementary students with mild mental retardation. Focus on Autisim and Other Disabilities, 11 (3), 147-158.
Karaca, M. A. (2018). Özel eğitim sınıflarında öğrenim gören hafif düzey zihinsel yetersizliğe sahip olan öğrencilere yönelik okuma öğretiminde karşılaşılan güçlüklerin incelenmesi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6, (80). 489-503.
Koballa, T., Graber, W., Coleman, C., & Kemp, C. (2000). Prospective gymnasium teachers conceptions of chemistry learning and teaching. International Journal of Science Education, 22(2), 209-224.
Keklik, İ. (2011). Eğitim psikolojisi. İ. Yıldırım) (Ed.), Bilişsel gelişim. Ankara: Anı Yayıncılık
Köroğlu, E. (1997). Psikiyatri temel kitabı. (Edit. E. Köroğlu ve C. Güleç). Ankara: HYB.
Kırcaali-İftar G., ve Uysal, A. (1999). Zihin özürlü öğrencilere özel eğitim danışmanlığı aracılığıyla uygulanan resimli fişlerle okuma yazma öğretiminin etkililiği. Özel Eğitim Dergisi, 2 (3), 3- 13.
Marton, F. (1986). Phenomenography: A research approach to investigating different understanding of reality. Journal of Tought, 21(3), 28-49
Mascolo-Glosser, F. (2015). Reducing challenging behaviors in ıntellectually disabled ındividuals: a comparison of organizational culture and treatment approach (Published master thesis). Walden University, New York State.
Mastropieri, M. A. and Scruggs, T. E. (2016). Kaynaştırma sınıfı: Etkili farklılaştırılmış öğretim için stratejiler (Çev. Ed. M. Şahin ve T. Altun). Ankara: Nobel Yayıncılık.
MEGEP (2016). Çocuk gelişimi ve eğitimi: Zihinsel yetersizlikler http://www.megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/moduller/Zihinsel%20Yetersizlikler.p df, (Erişim tarihi: 12.09.2018).
MEB (2018). 30471 Sayılı ve 2018 Tarihli Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği.
Merriam, B. S. (2014). Nitel araştırma. 3. Basımdan Çeviri (Çev. Edit. S. Turan). Ankara: Nobel Yayıncılık.
Merriam, S. B., & Tisdell, E. J. (2015). Qualitative research: A guide to design and ımplementation (4. Edition). San Fransisco: Jossey Bass.
Metin, H. (2015). Zihinsel engelli bireylere kavram öğretiminde kullanılan etkili öğretim yöntemlerinin karşılaştırmalı olarak incelenmesi (Yayınlanmış yüksek lisans tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi, Konya.
Özkan, Ş.Y., Öncül, N. ve Kaya, Ö. (2013). Effects of computer-based ınstruction on teaching emergency telephone numbers to students with intellectual disability. Education and Training in Autism and Developmental Disabilities, 48 (2), 200–217.
Lincoln, Y.S. and Guba, E.G. (1985). Naturalistic inquiry. California: SAGE.
Punch, K. (2014). Sosyal araştırmalara giriş: Nicel ve nitel yaklaşımlar. 3. Baskı (Çev. D. Bayrak, H. B. Arslan ve Z. Akyüz). Ankara: Siyasal Kitabevi.
Ritchie, J. Lewis, J. ve Elam, G. (2006). Designing and Selecting Samples (Eds. J. Ritchie & J. Lewis). Qualitative Research Practise A Guide for social science students and re-searchers. Thousand Oaks, CA: Sage Publications.
Sever, S., Kaya, Z. ve Aslan, C. (2011). Etkinliklerle Türkçe öğretimi (2. Baskı). İzmir: TUDEM Yayınları.
Shaywitz, S. (2003). Overcoming dyslexia: A new and complete science-based program for read ing problems at any level. New York: Knopf.
Sucuoğlu, B. (2013). Zihin engeli tanımları sınıflandırma. B. Sucuoğlu (Edit). Zihin engelliler ve eğitimleri. 4. Baskı. Ankara: Kök Yayıncılık, s.49-86.
Sinclaire, E. Forness, S. (1983). Classification: Educational issues (Edit.L. Matson) Handbook of Mental Retardation, New York: Pergaman Press.
Söhmen T ve Türkbay T. (2003). Engelli Çocuklar. Ankara: GATA Basımevi
Sulak, S. E. (2018). İlkokuma yazma öğretimi (Edit. F. Güneş ve S. Sidekli). İlkokuma-yazma öğretim yöntemleri. (103-153), Ankara: Eğiten Kitap.
Şengül, H. (2008) Özel eğitim öğretmenlerinin zihin engelli çocuklara okuma-yazma öğretiminde kullandıkları yöntemlerin belirlenmesi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
Şengül, H , Akçin, N . (2010). Opinions of special education teachers about teaching reading and writing to mentally retarded children. Ankara University Journal of Faculty of Educational Sciences (JFES) , 43 (2) , 1-26.
Teale, W. H., & Sulzby, E. (Eds.). (1986). Emergent literacy: Writing and reading. Norwood: NJ Ablex.
Tekinarslan, İ. Ç. (2010). Özel eğitime gereksinimi olan öğrenciler ve özel eğitim. (Ed. İ. Diken) Zihinsel yetersizliği olan öğrenciler (137-165), Ankara: Pegem A Yayıncılık.
Tokta, C. ve Avcıoğlu, H. (2012). Zihinsel yetersizliği olan kaynaştırma öğrencilerine okuma-yazma öğretiminde kullanılan ses temelli cümle yönteminin etkililiğine ilişkin öğretmen görüşleri. Turkish International Journal of Special Education and Guidance ve Counceling, 1(1), 11- 24.
Uyanık ve Tural. E. (2003). Mental retarde çocuklarda bağımsızlık ölçümü ve çocuk özür değerlendirme envante’nin güvenirlik ve uyum geçerliği, Fizyoterapi Rehabilitasyon, 14 (2), s 72-79.
Villanueva M.G., Taylor J., Therrien W. and Hand B. (2012). Science education for students with special needs. Studies in Science Education, 48(2), 187-215
Werts, M.G., Culatta, R.A., & Tompkins, J.R. (2007). Fundamentals of special education: What every teacher needs to know. Upper Saddle River, N.J.: Pearson/Merrill Prentice Hall.
Yıkmış, A., Terzioğlu, N.K., Kot, M., Aktaş, B. (2017). Özel eğitim öğretmenlerinin derslerde oyun ve şarkıyı kullanma durumları. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(3), 1548-1583.
Yıldırım, P. ve Albuz, A. (2010). Zihinsel engelli çocuklara kavram öğretiminde müziğin kullanımına ilişkin öğretmen görüşleri. E- Journal of New World Sciences Academiy, 5,(4), 233-244
Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (Genişletilmiş 9. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.