TÜRKİYE’NİN DEMOKRASİYE GEÇİŞ SÜRECİ VE LAİKLİK ANLAYIŞININ DEĞİŞMESİNDE BİR DÖNÜM NOKTASI CHP’NİN YEDİNCİ OLAĞAN KURULTAYI

Modern Türkiye'nin kurucu kadrosunun partisi olan CHP, bu ülkenin en uzun iktidarda kalmış siyasi partisidir. Almış olduğu kararlarla, Türkiye'nin geleceğini ve yerini belirlemiştir. Partinin yol haritasının belirlendiği olağan ve büyük kurultaylar, Türk siyasi tarihi açısından oldukça büyük önem arz eder. Bu makalenin konusu, 1940'lı yıllarda başlayan ve CHP'nin 1947 Olağan Kurultayı'nda kristalleşen laiklik söylemindeki değişim ve bu değişimin siyasal hayata yansımalarıdır. Bu çalışmanın, 1945'den itibaren yaşanan değişimi demokratikleşme perspektifinde değerlendirmek; Türkiye'nin din politikasının başat faktörü olan laikliğin dönüşümünü tarihsel veriler bağlamında yorumlamak; demokratik bir zorunluluk haline gelen siyasal sistemin ve din politikasının değişiminin sonuçlarını ortaya koymak gibi amaçları bulunmaktadır. Çalışmanın ilk bölümünde,1945 yılından 1947 yılına kadar yaşanan demokratikleşme süreci ve sürecin laik anlayışa etkisi; ikinci bölümünde, Yedinci Olağan Kurultay'ın demokratikleşme açısından önemi ve ilk defa ortaya çıkan laiklik tartışmaları; üçüncü bölümünde ise yaşanan değişim ve değişimin sonuçları ortaya konulmuştur. Bu makale, 1947 yılında yapılan Yedinci Olağan Kurultay tutanaklarına dayanmaktadır. Bu arşiv kaynağına, makale içerisinde "tutanak" ifadesi ile atıf yapılmıştır. Bu makalede, CHP'nin Yedinci Olağan Kurultayı bağlamında, tek parti döneminde yaşanan baskıcı laiklikten liberal laikliğe geçiş sürecinin adımlarıincelenecektir

TURKEY’S TRANSITION TO DEMOCRACY AND A MILESTONE FOR CHANGE OF SECULARISM IDEA: SEVENTH ORDINARY MEETING OF CHP

Republican People’s Party (CHP), founding staff of modern Turkey, is the political party that remained in the power in the longest time. With the decisions it took, it determined the future and position of Turkey. Ordinary and great meetings, at which the road map of the party was determined, are vitally important in term of Turkish history of policy. The subject of this article is the change in secularism discourse that began in 1940’s and crystallized in 1947 Ordinary Meeting of CHP and reflections of this change on political life. The purposes of the study are to assess the change experienced since 1945 in democratization perspective; to interpret transformation of secularism that is the dominant factor of religion policy of Turkey in context of historical data; and to set forth the results of change of political system and religion policy that become democratic obligation. In the first section of the study, democratization process realized from 1945 to 1947 and effect of this process on secularism understanding; in the second section, importance of the Seventh Ordinary Meeting in terms of democratization and secularism discussions experienced for the first time and in the third section, change and results of change are discussed. This article is based upon the minutes of the Seventh Ordinary Meeting of 1947. In this article, in context of the Seventh Ordinary Meeting of CHP, the passing process of steps from oppressive secularism to liberal secularism experienced in the single party period will be examined

PDF

___

AHMAD, Feroz, Demokrasi Sürecinde Türkiye 1945-1980, (Çev.: Yavuz Alogan), Hil, İstanbul, 2010.
AHMAD, Feroz & AHMAD, Bedia Turgay, Türkiye’de Çok Partili Politikanın Açıklamalı Kronolojisi 1945-1971, Bilgi Yayınevi, İstanbul, 1976.
AKKIR, Ramazan, Özal ve Muhafazakârlık, PolitikA Yayınları, İstanbul, 2013.
AYHAN, Halis,“İlahiyat Fakültesi”, TDV İslam Ansiklopedisi, c: 22, İstanbul, 2000.
BARUTÇU, Faik Ahmet, Siyasi Anılar, Milliyet Yayınları, İstanbul, 1977.
BERKES, Niyazi, Türkiye’de Çağdaşlaşma, Doğu Batı Yayınları, İstanbul, 1978.
BİLA, Hikmet, Sosyal Demokrat Süreç İçinde CHP ve Sonrası, Milliyet Yayınları, İstanbul, 1987.
CEMAL, Ahmet, Cogito, “Laiklik”, S.1, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2007.
CHP’nin Yedinci Büyük Kurultay Tutanağı, Ankara, 1948.
Cumhuriyet Halk Fırkası Nizamnamesi, TBMM Matbaası, Ankara, 1923.
ÇAVDAR, Tevfik, “Cumhuriyet Halk Partisi (1950-1980)”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, C: 8, İletişim Yayınları, İstanbul,1983.
ÇAVDAR, Tevfik, “Demokrat Parti”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, C: 8, İletişim Yayınları, İstanbul, 1983.
Demokrat Parti Programı, Ankara, 1946.
DAVIS, Winston, “Din Sosyolojisi”, (Çev.: İhsan Çapçıoğlu) AÜİFD, XLV (2004), S: II, ss. 231- 308
DURSUN, Davut,“Giriş”, Türkiye’de İslam ve Laiklik, İnsan Yayınları, İstanbul, 1995.
GEVGİLİ, Ali, Yükseliş ve Düşüş, Bağlam Yayınları, İstanbul, 1987.
GİRİTLİOĞLU, Fahir, Türk Siyasi Tarihinde Cumhuriyet Halk Partisinin Mevkii, Ayyıldız Matbaası, Ankara, 1965.
GÜNALTAY, Şemsettin, TBMM Tutanak Dergisi, Dönem 8, Toplantı: 3, Cilt: 15, Birleşim: 36, (24.01.1949).
JASCHKE, Gottard, Yeni Türkiye’de İslamlık, (Çev.: Hayrullah Örs), Bilgi Yayınevi, Ankara, 1972.
KARPAT, Kemal H., Osmanlı’dan Günümüze Elitler ve Din, Timaş, İstanbul, 2009.
KARPAT, Kemal H., Türk Demokrasi Tarihi, Afa Yayınları, İstanbul, 1996.
KILIÇ, Murat, “Tek Parti Döneminde Milliyetçilik ve CHP’nin Yedinci Büyük Kurultayı,” Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, XII/24, (2012/Bahar), s. 189-202.
KOÇAK, Cemil, “Siyasal Tarih (1923-1950)”, Türkiye Tarihi, C:4, Cem Yayınevi, İstanbul, 2005.
TUNÇAY, Mete, KUYAŞ, Ahmet, OKTAY, Ahmet, Cumhuriyet Ansiklopedisi 1941-1960, C:2, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2003.
KONYAR, Hürriyet,“CHP’nin Laiklik Politikasındaki Değişim”, Tarih ve Toplum, Mayıs 1994, S: 125. ss. 294-298
KÖKER, Levent, Modernleşme, Kemalizm ve Türkiye, İletişim Yayınları, İstanbul, 1990.
KÖSEMİHAL, Nurettin Şazi, Sosyoloji Tarihi, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1989.
MARDİN, Şerif, Türkiye’de Din ve Siyaset, İletişim Yayınları, İstanbul, 1998.
ÖZKIR, Yusuf, Hürriyet Gazetesi 1948-2012 Kurumsal Kimlik, Mülkiyet Sahipliği ve Genel Yayın Politikası, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Haziran 2012, s.23-24.
REED, Howard A.,“Laik Türkiye’de İslam’ın Yükselişi”, Türkiye’de İslam ve Laiklik, (Ed.: Davut Dursun), İnsan Yayınları, İstanbul, 1995.
SAROL, Mükerrem, Bilinmeyen Menderes, C:1, Kervan Yayınları, İstanbul, 1983.
ŞAHİN, Mehmet Cem, “Demokrat Parti Türkiye’sinde Din, Siyaset ve Eğitim İlişkileri”, Toplum Bilimleri Dergisi, Temmuz-Aralık 2012, 6 (12). ss.31-54.
ŞEYHANLIOĞLU, Hüseyin, Demokrat Parti, Kadim Yayınları, Ankara, 2011.
TİMUR, Taner, Türkiye’de Çok Partili Hayata Geçiş, İletişim Yayınları, İstanbul, 1991.
UZUN, Hakan,“İktidarını Sürdürmek İsteyen Bir Partinin Kimlik Arayışı: Cumhuriyet Halk Partisi’nin 1947 Olağan Kurultayı”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, XII/25 (2012-Güz), ss. 101-139.
ÜSTEL, Füsun, “Türk Ocakları”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Milliyetçilik, (Ed.: Tanıl Bora), İletişim Yayınları, İstanbul, 2008, ss. 265-268.
YAVUZ, Hakan, Modernleşen Müslümanlar, Kitap Yayınevi, İstanbul, 2008.
YILDIZ, Ahmet,“Hamdullah Suphi Tanrıöver”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Milliyetçilik, (Ed.: Tanıl Bora), İletişim Yayınları, İstanbul, 2008, ss. 642-645.