20095

Türkiye Türkçesinde ‘ikili tekrarlar’ın sözlükbirimsel, dizgesel ve metinsel görünümleri

Bilindiği üzere ikileme, dilde “anlamı güçlendirmek için aynı kelimenin tekrarlanması, anlamları birbirine yakın, karşıt olan veya sesleri birbirini andıran sözcüklerin yan yana kullanılması” olarak tanımlanır. „İkili tekrarlar‟ ise „ikilemeler‟ içerisinde yer alan alt türlerdendir. Bugün, Türkiye Türkçesi yazın dilinde 3486 ikili tekrar yapısı farklı işlevlerle kullanılmaktadır. Bu çalışmada, Türkiye Türkçesinde sözlükbirim olarak tanımlı ikili tekrar yapıları Türkçe Sözlük (2005) esas alınarak belirlenmiş ve listelenerek sözlükbirimselleşme nedenleri açıklanmaya çalışılmıştır. Ayrıca genel anlamda ikili tekrarların dizgesel nitelikleri ve metinsel görünümleri inceleme konusu yapılmıştır. Dizgesel olarak düzenli ifadelerin seçiminde birer metin işleme yazılımı olan RegexBuddy v.2.3.2 ve Concordance v.3.2 kullanılmıştır.

Lexical, syntactic and textual aspects of ‘double reduplication’ in Turkey Turkish

As is known, in language, reduplication defined as “repeating the same frames to strengthen the meaning by using the same, synonymous and antonymous words or similar words resembling each other as syllable”. Also “double reduplication” is one of the sub-categories of reduplication. Today, in Turkey Turkish literary language, 3486 double reduplication frames are using with different functions. In this study, we investigated double reduplication frames that are identified as headwords in Türkçe Sözlük (2005) and listed these lexemes. Also we defined this frames in causes of being lexemes. Besides, we examined these frames as syntactic and textual aspects. Listing of the double reduplication frames we used RegexBuddy v.2.3.2 and Concordance v.3.2 as a text analysis programs.

PDF

___

AKSAN Doğan, “Anlambilim Açısından Türkçenin Söz Varlığı”, (Ed. Ayşe Kıran, Ece Korkut, Suna Ağıldere), Günümüz Dilbilim Çalışmaları, MULTILINGUAL, Ġstanbul 2003, s. 32-vd.
AKSAN Doğan, Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim, (3 Cilt), TDK Yayınları: 43, Ankara 2000.
ÇÜRÜK Yasemin, Attila İlhan’ın Kurtlar Sofrası Adlı Romanında Geçen İkilemeler, Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, YayınlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi, Adana 2009.
GÜLER Selda, A study on Turkish Reduplications: Some Observations on Form and Function of Reduplication [Türkçe ikilemelerin anlamsal ve yapısal özellikleri], Mersin Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İngiliz Dili ve Edebiyatı Bölümü, YayımlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi, Mersin 2003.
HATİBOĞLU Vecihe, Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü, AÜ. DTCF Yayınları: 256, Ankara 1978.
İNCEOĞLU Y. ve ÇOMAK N. A., Metin Çözümlemeleri, Ayrıntı Yayınları, İstanbul 2009.
KILIÇ Veysel, Dilin İşlevleri ve İletişim, Papatya Yayıncılık, İstanbul 2002.
KIRAN Zeynel, Dilbilim Akımları, (2. Baskı), Onur Yayınları, Ankara 1996.
KOÇ Nurettin, Açıklamalı Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü, İnkılâp Kitabevi, İstanbul 1992.
KORKMAZ Zeynep, Gramer Terimleri Sözlüğü, TDK Yayınları: 575, Ankara 2003.
ONG Walter J., Sözlü ve Yazılı Kültür -Sözün Teknolijileşmesi-, (Çev. S. Postacıoğlu Banon), Metis Yayınları, İstanbul 2003.
ÖLMEZ Mehmet “Eski Uygurca odug sak İkilemesi Üzerine”, Türk Dilleri Araştırmaları-8, 1998, s. 35-47.
ÖZKAN Bülent, Türkçe Derlem-1, Mersin Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Türkçe Eğitimi Bölümü, Mersin, 2007. http://turkcederlem.mersin.edu.tr/
ÖZKAN Bülent, Türkiye Türkçesinde Belirteçlerin Fiillerle Birliktelik Kullanımları ve Eşdizimliliği, Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, YayınlanmamıĢ Doktora Tezi, Adana 2007.
ÖZKAN Bülent, Türkiye Türkçesinde İkili Tekrarlar -Derlem Tabanlı Bir Uygulama-, Çukurova Üniversitesi, Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi, EF-2008-BAP-11 Numaralı Araştırma Projesi, Adana 2010.
ÖZÜNLÜ Ünsal, Edebiyatta Dil Kullanımları, MULTILINGUAL, İstanbul 2001.
SHARON I. ve CHERYL Z., Reduplication: Doubling in Morphology, Cambridge University Press, UK 2005.
TOPALOĞLU Ahmet, Dil Bilgisi Terimleri Sözlüğü, Ötüken Yayınları, Ġstanbul 1989.
TUNA Osman Nedim, “Türkçenin Sayıca Es Heceli Ġkilemelerinde Sıralama Kuralları ve Tabii Bir Ünsüz Dizisi”, TDAY- Belleten, (1982-1983), s.163-228.
TÜRKÇE SÖZLÜK, TDK Yayınları: 549, Ankara 2005.
UZUN Nadir Engin, Biçimbilim -Temel Kavramlar-, Papatya Yayınları, İstanbul 2006.
VARDAR Berke, Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü, ABC Kitabevi Yayınları, İstanbul 1998.
ZÜLFİKAR Hamza, Türkçede Ses Yansımalı Kelimeler, TDK Yayınları: 638, Ankara 1996.
http://www.concordancesoftware.co.uk/ (ET:13.07.2010).
http://www.regexbuddy.com/ (ET:27.07.2010).