TÜRKİYE TÜRKÇESİ AĞIZLARINDA -dAvUK / -dAyUK ve - (y)Uk BİÇİM BİRİMLERİNİN UZANTILARI

Bu çalışmada, Türk dili tarihinde kelime>enklitik>ek sürecini tamamlamış olan -dAvUK / -dAyUK ve -(y)Uk biçim birimlerinin Türkiye Türkçesi ağızlarındaki uzantıları incelenmiştir. Tarihî metinlerde kullanılan; ancak bugün Standart Türkçede yaşamayan sözcükleri, biçim birimleri, ses değişmelerini ya da anlam nüanslarını Türkiye Türkçesi ağızlarında görmek mümkündür. Bu nedenle Türkiye Türkçesi ağızları, söz varlığı, ses bilgisi, biçim birim özellikleri ve anlam bilgisi bakımından Standart Türkçeden daha zengin bir birikime sahiptir. Sadece Türkiye Türkçesi ağızlarında kullanılan, Standart Türkçede yaşamayan biçim birimlerin tespit edilmesi ve zaman içinde bu biçim birimlerde ortaya çıkan ses, yapı ve anlam değişmelerinin ortaya konması, Türk dilinin tarihsel birikiminin kayıt altına alınması ve Türk dilindeki art zamanlı değişmeler bakımından önemlidir. Bu çalışmada, öncelikle enklitik terimi tanımlanmış, kelime>enklitik>ek sürecinin ne olduğu üzerinde durulmuştur. Tarihî metinlerde bu sürecin nasıl geliştiği, söz konusu biçim birimde zamanla ortaya çıkan ses, biçim ve anlam değişmeleri örneklerle ortaya konmuştur. Daha sonra tarihî süreçte unutulan ve bugün Standart Türkçede yaşamayan bu biçim birimin Türkiye Türkçesi ağızlarındaki biçimleri ve anlam özellikleri tespit edilmiştir. Söz konusu biçim birimin Türkiye Türkçesi ağızlarındaki uzantılarını tespit etmek için Türk Dil Kurumu tarafından bilgisayar ortamında hizmete sunulan Türkiye Türkçesi Ağızları Sözlüğü kullanılmıştır. Bilindiği üzere bu sözlük, Derleme Sözlüğü ve ağızlarla ilgili akademik çalışmaların söz varlığının taranmasıyla oluşturulmuştur.

DIMENTIONS OF THE MORHEME S -dAvUK / -dAyUK and - (y)Uk IN DIALECTS OF TURKEY TURKISH

In this study, Turkey Turkish dialect extensions of dAvUK / dAyUK and -(y)Uk morphemes which have completed the word>enclitic>suffix process in Turkish language history are examined. The words, morphemes, phonetic changes or semantic differences that do not exist today's standard Turkish but be used in historicaltexts can be found in Turkey Turkish dialects. For this reason, Turkey Turkish dialects have richer reservoir compared to Standard Turkish in terms of vocabulary, morphology, phonology and semantics. To determine morphemes that are only used in Turkey Turkish dialects but do not exist in Standard Turkish and to introduce phonetic, structural and semantic differences are important in terms of recording historical reservoir of Turkish language and the diachronic changes in Turkish language. In this study, firstly the term enclitic is defined, and process of word>enclitic>suffix is emphasized. How this process develops in historical texts is examined with examples by considering phonetic, morphologic and semantic changes through time. Then, morphologic and semantic dimensions in Turkey Turkish dialects of the morphemes which have been forgotten in historic process but exist in Standard Turkish are identified. For identifying the dimensions of the morpheme in Turkey Turkish dialects, Turkey Turkish Dialects Dictionary which is computerized by Turkish Language Institution is used.

PDF

___

ATA, Aysu (1997), Kısasü'l Enbiya I-II, TDK Yay., Ankara.

BARUTÇU, F. Sema (2001), "Türkçede Enklitik Edatlar Üzerine: ÇI/ ÇU", Kök Araştırmalar Dergisi, C. III Sayı: 2, Güz 2001, s. 75-86.

BİLGİN, Azmi (1996), Nazmü'l-Hilafiyyat Tercümesi, TDK Yay., Ankara.

BULUÇ, Saadettin (2007), "Behçetü"l-?ad?"i? Fî Mev? izeti"l-?al?"i? "ten Derlenmiş Koşuklar" Prof Dr. Saadettin Buluç Makaleler (Haz. Zeynep Korkmaz), TDK Yay., Ankara, s. 116- 146.

BULUÇ, Saadettin (2007), "Eski Bir Türk Dili Yadigarı Behçetü"l-?ad?"i? Fî Mev? izeti"l- ?al?"i? ", Prof Dr. Saadettin Buluç Makaleler (Haz. Zeynep Korkmaz), TDK Yay., Ankara, s. 184-112.

CANPOLAT, Mustafa (1968), "Behcetü'l-Hadâ'ik'in Dili Üzerine", TDAY-Belleten 1967, s. 165- 175.

CRYSTAL, David (1994), A Dictionary of Linguistics and Phonetics, Blackwell, Oxford.

DEMİR, Nurettin (2007), "Batı Türk Yazı Dilinin Oluşumu", Türk Edebiyatı Tarihi I, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara, s. 302-312.

ERCİLASUN, Ahmet Bican (2008), "La Enklitiği ve Türkçede Bir "Pekiştirme Enklitiği" Teorisi", Dil Araştırmaları Dergisi, Sayı: 2 Bahar 2008, Avrasya Yazarlar Birliği Yayını, s. 3556.

ERDAL, Marcel (2000), "Clitics in Turkish", Studies on Turkish and Turkic Languages, Proceedings of the Ninht International Conference on Turkish Linguistics, Oxford. August 12-14, 1998, (edt.by Aslı GÖKSEL and Celia KERSLAKE) Wiesbaden.

http://tdkterim.gov.tr/ttas/

İPEK, Birol (2009), "Divanü Lügati"t-Türk"te Geçen Enklitik Edatları", Turkish Studies, Volume 4. S. 3, Erzincan, s.1199-1212

KARA, Mehmet (2003), "Mızıkçı Kelimesinin Kökeni Üzerine", Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, S.13, Bahar 2003, s. 381-387.

NALBANT, Bilge Özkan (2007), "Moğolca-Türkçe Bir Enklitik (Ek-Edat): magat>mAt", Central Asian Studies, Voluma 11-1, Korea University, Korea.

NALBANT, Mehmet Vefa (2004), "Türkçe Enklitik Edatı LA" V.Uluslararası Türk Dili Kurultayı II, 20-26 Eylül 2004, TDK Yayınları, Ankara. s. 2157-2173.

ÖNER, Mustafa (2009), Kazan-Tatar Türkçesi Sözlüğü, TDK Yay., Ankara.

SARI, Mustafa (2010), "Karışık Dilli Eserlerde Kelime>Enklitik>Ek Sürecinde Bir Biçim Birimi: - dAvUK / -dAyUK", Turkish Studies, C. 5/1, s. 594-615.

Tarama Sözlüğü, TDK Yay., Ankara, 1996.

TEKİN, Şinasi (1974), "1343 Tarihli Bir Eski Anadolu Türkçesi Metni ve Türk Dili Tarihinde ,,Olga-Bolga" Sorunu" TDAYB, TDK Yay., Ankara.