Türkçe'de konuşma zamanı, olay zamanı ve referans zamanı ilişkileri

Sözceleme kuramına göre dil, bir bireyin “ben, şimdi, burada” ekseninde gerçekleştirdiği bir etkinliktir. Bütün dilsel üretimler konuşucuya göre belirlenen bir “şimdi”de gerçekleşir. Dille ifade edilen olay, olgu ya da durumlar da bu “şimdi”ye göre konumlanan bir geçmişte ya da bir gelecekte yer alabilir. Bir olay konuşma zamanından önce (geçmiş zaman), konuşma zamanından sonra (gelecek zaman) ve konuşma zamanında (şimdi) gerçekleşebilir. Alman filozofu Hans Reichenbach konuşma ve olay zamanı kavramlarına ek olarak özellikle birleşik zamanlı çekimlerde görülen “referans zamanı” kavramını geliştirmiştir. Buna göre her dilde konuşma (K), olay (O) ve referans zamanı (R) arasında, o dilin zaman kategorilerine göre çeşitli ilişkiler olabilir. Bu yazıda Türkçe’deki zaman biçimbirimleri dikkate alınarak bu üç zaman noktası arasındaki ilişkiler incelenmiştir.

Speaking time, event time and reference time relationships in Turkish

According to theory of enonciation, language is an activity that an individual performs in “I, now, here” axis. All linguistic productions are take place in “now” whics is determined relative to speaker. Events, facts or instances, which are espressed by language, are in past or future that are positioned relative to speaking time, “now”. An event may happens before speaking time, after speaking time and in speaking time. In addition to speaking and event time concepts, Hans Reichenbach, German philosopher, introduced a concept, called “reference time”. So, various relationships may be specified between speaking time (S), event time (E) and reference time (R) in all languages and these relationships bases on tenses of language in question. In this paper, was examined the relationsships between these three time points by regarding to Turkish tense morphemes.

PDF

___

AKŞEHİRLİ, Soner (2004). Temel Anlambilim Kavramları Üzerine Bir İnceleme. Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir
BACANLI, Eyüp (2006). “Türkçedeki Dolaylılık İşaretleyicilerinin Pragmatik Anlamları” Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, Cilt 3, Sayı 1 (Mart 2006), s.35-47
BOILEAU, Laurent-Danon (2007). Psikanaliz ve Dilbilim (Sözceleme Öznesi), Çev.Mehmet Baştürk, Ankara
COMRIE, Bernard (1976). Aspect. Cambridge University Pres, England
COMRIE, Bernard (1985). Tense. Cambridge University Press, England
ÇANKI, Mustafa Namık (1955), Büyük Felsefe Lugatı, C.2, İstanbul
DEMİRGÜNEŞ, Sercan (2008). “Türkçedeki Zaman Belirteçlerinin Sınıflaması ve Dökümü Üzerine Bir Deneme Çalışması” Turkish Studies. International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. Volume 3/2, s.278-293
DIRYEN, Réne, VERSPOOR Merjolin (2004). Cognitive Exploration of Language and Linguistics, Philedelphia: John Benjamin Publishing Company
ERKMAN-AKERSON, Fatma (2008). Dile Genel Bir Bakış, Multilingual, İstanbul
GÜL, Münteha (2007). “Söz ve Düşünce Aktarımı”. Turkish Studies / Türkoloji Araştırmaları. Volume 2/2 Spring 2007, s.239-256
GÜLSEVİN, Gürer. “Türkiye Türkçesindeki Zaman ve Kip Çekimlerinde Birleşik Yapılar Üzerine”. VII. Milletlerarası Türkoloji Kongresi, 1999, İstanbul
KLEIN, Wlofgang (1994). Time in Language. Routledge, Kanada
KLEIN, Wlofgang (2008). “Time in Language, Language in Time”, Language Learning, 58:Suppl. 1, December 2008, pp. 1Ŕ12
KORKMAZ, Zeynep (2003), Türkiye Türkçesi Grameri (Şekil Bilgisi), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara
LIDOY, David (1999). Elements of Semiotics, USA
McGILVRAY, James A. (1991). Tense, Reference and Worldmaking, McGill-Queen's University Press
MICHELIS, Laura A., (2006), “Tense in English” (Ed. Bas Aarts, April McMahon), The Handbook of English Linguistics, Oxford, Blackwell 2006, s.220-243
REICHENBACH, Hans. “The Tenses of Verbes” (Ed.Inderjeet Mani, James Pustejosvsky, Rob Gaizauskos) The Language of Time: A Reader, Oxford University Presss, New York 2005, s.71-78
RICOEUR, Paul. Zaman, Olay Örgüsü, Üçlü Mimesis. Çev.Mehmet Rifat-Sema Rifat, YKY, İstanbul 2007
SAAED, I.John (1997). Semantics, Blackwell, USA
SILVERMAN, Kaja (2004). “Emile Benveniste” (Ed. Mieke Bal), Narrative Theory: Critical Concepts in Literart and Culturel Studies, Routledge, Kanada 2006, s.11-19
TRASK, R.L. (1999). Key Concepts in Language and Linguistics. Routledge, Kanada
UĞURLU, Mustafa (2003) “Türkiye Türkçesinde Bakış” (Aspektotempora), Türkbilig, S.5, s.124-133
YAVAŞ, Feryal (1979) “The Turkish Aorist” Kansas Working Papers in Linguistics, Vol.4, No.1, pp.41-49
UZUN, N.Engin (2004). Dilbilgisinin Temel Kavramları (Dünya Dillerinden Örnekleriyle-Türkçe Üzerine Tartışmalar). Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi: 19, Yay.Mehmet Ölmez, İstanbul