TÜRK DIŞ POLİTİKASI ÇALIŞMALARINDA ARŞİVLER (TÜRK- İNGİLİZ-FİN)

Geçmişe ait olayların, yaşananların, birikim ve tecrübelerin tanığı olan yazılı belgeler, bize tarihi anlatır. Bu yazılı malzemenin korunması ve belli bir yerde saklanması ile ortaya çıkan arşivler, tarih ve uluslararası ilişkiler için önemli tanıklardır. Arşivler, "devlet varlığının hafızası" olarak stratejik önem taşımaları yanında; devletin ve kişilerin haklarını, uluslararası ilişkilerin belgelerini korurlar; bir konuyu aydınlatıp yeniden düzenlemeyi de sağlarlar. Zengin belgeye sahip olan Türk arşivleri, sadece Türkiye'nin değil aynı zamanda Balkanlar, Akdeniz, Kafkasya ve Ortadoğu'da kendi devletlerini kurmuş çeşitli halkların da ulusal ve ortak tarihinin yazılması ve öğrenilmesinde büyük önem taşımaktadır. TBMM'nin açılışından bugüne Türk dış politikasına ışık tutacak en zengin belgelere Dışişleri Bakanlığı Arşivi sahiptir. Fakat adı geçen arşiv araştırmacılara kapalıdır. Bu sebeple Türk dış politika tarihi hakkında çalışmakta olan araştırmacılar, konuyu yabancı kaynaklardan değerlendirmek zorunda kalmakta dolayısıyla belgelerin mukayese boyutunda ele alınarak konunun derinlemesine incelenmesi mümkün olmamaktadır. Bu çalışmada Türk dış politika tarihi çalışmalarında önemli olan Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Cumhuriyet Arşivi, ATASE Arşivi, Dışişleri Bakanlığı Arşivi başta olmak üzere diğer arşivler ele alınacaktır. Ayrıca uluslararası ilişkiler açısından The National Archives (İngiltere) ve Ulkoasiainministeriö Arkisto (Finlandiya) hakkında bilgi verilerek Türk dış politikası açısından önemine değinilecektir. Bu makalede arşivlerin önemine değinilerek ilgili ülkelerin dış politika tarihi yazımlarında arşiv belgelerinin önemi değerlendirilmeye tabi tutulmuştur.

ARCHIVES IN THE STUDIES OF TURKISH FOREIGN POLICY (TURKISH-BRITISH-FINNISH)

Written documents that belong to the past and witness to the events and experiences of the past tell us the history. Archives that are very important for history and international relations emerge by preserving and storing these materials. Archives have not only the strategic importance by keeping “the memory in the state existence”, but also preserve the rights of state and individuals, documents of international relations, provide clarification of a question and reorganization. Turkish archives with the crowd of documents inherited from Ottoman Empire that ruled large tracks of Near and Middle East have crucial role in writing and learning the histories of the peoples in Balkans, Mediterranean, Caucasia and Middle East. From the day of opening the Grand National Assembly of Turkey, Archive of Ministry of Foreign Affairs has the richest document supply to shed light to the Turkish foreign policy. However, this archive is closed to the researchers. For this reason, researchers studying Turkish Foreign Policy have to do their research by using foreign archival sources; therefore, it does not seem to be possible to handle the documents in a comparative perspective. Premiership Ottoman Archives, Presidency Archives, ATASE Archive, Archive of Ministry of Foreign Affairs and others are all very important for international relations will be under our debate. Moreover, The National Archives (United Kingdom), Ulkoasiainministeriö Arkisto (Finland) will be analyzed by giving examples to indicate their importance for the Turkish foreign policy. In this article, our purpose is to indicate the importance of archives in dealing with the international conflicts and handle their reflections in the Turkish foreign policy

PDF

___

BAġBAKANLIK OSMANLI ARġĠVĠ, (BOA)
KIZILAY ARŞİVİ
THE NATIONAL ARCHIVES, (FO, T, ADM, PREM, CO)
ULKOASIAINMINISTERIÖN ARKISTO (Finlandiya DıĢiĢleri Bakanlığı ArĢivi)
AYSAL Necdet, “Ankara Üniversitesi Türk Ġnkılâp Tarihi Enstitüsü Tarihçesi ve GeliĢim Süreci”, Atatürk Yolu, Sayı:33-34, Mayıs-Kasım 2004
BaĢbakanlık ArĢivleri Genel Müdürlüğü, (2010), BaĢbakanlık Osmanlı ArĢivi Rehberi, Ankara.
BaĢbakanlık Devlet ArĢivleri Genel Müdürlüğü, (1994), Bulgaristan’daki Osmanlı Evrakı,Ankara.
BERBER Engin, (2007), Türk DıĢ Politikası ÇalıĢmaları, Ġstanbul Bilgi Ünv., Yay., Ġstanbul. CumhurbaĢkanlığı, (2006), Atatürk Terekesi, Ankara.
ÇETİN Atilla, “Osmanlı ArĢivciliğine Toplu Bir BakıĢ”, Türk Kütüphaneciler Derneği Bülteni, XXXIII (2), 1984.
DEMİRCİ, Sevtap, (2011), Belgelerle Lozan, Taktik-Stratejik-Diplomatik Mücadele 1922- 1923, Çev.M. Moralı, Alfa Yay., Ġstanbul.
DERİNGĠL Selim, (2009), Denge Oyunu, Ġkinci Dünya SavaĢ’ında Türkiye’nin DıĢ Politikası,Tarih Vakfı Yurt Yay., Ġstanbul.
DOĞAN Yalçın, “Filistin‟e Verilen Tapu Kayıtları”, Hürriyet, 21 şubat 2006.
ERHAN Çağrı, “ArĢivlerimiz Olmasa, Bazı Avrupa Ülkeleri Tarihlerini Yazamaz!”, Türkiye,15.03.2011
ERHAN Çağrı, (2006), “Siyasi Tarih‟in Kaynakları”, Türkiye’de Siyasi Tarih’in GeliĢimi veSorunları Sempozyumu, Ankara.
ERSOY Osman, “Ġngiliz Devlet ArĢivi” (The Public Record Office), Türk KütüphanecilerDerneği Bülteni, 4 (2), 1955.
ERSOY Osman, “ArĢiv Nedir, ArĢivist Kimdir?”, Türk Kütüphaneciler Derneği Bülteni, 6 (3),1957.
HANĠOĞLU ġükrü, “Osmanlı GeçmiĢi ve DıĢ Siyaset Yapımı”, Zaman, 27 Nisan 2006. http://www.faktor301.com/2011/12/taner-akcam-degerlendiriyor/.
Hürriyet, Milliyet, Radikal, Sabah, Vatan KÜÇÜK, Evren, (2011), Türkiye-Finlandiya ĠliĢkileri 1917-1980, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, YayınlanmamıĢ Yükseklisans tezi, Erzurum.
MANNERHEĠM Carl Gustaf Emil, (1988), Anılar, (Çev. Muammer Obuz), Tipo Matbaacılık,Ankara.
ORTAYLI Ġlber, “DıĢiĢleri ArĢivi Konusu”, I. Milli ArĢiv ġurası, 20-21 Nisan 1998, Ankara,1998.
ÖZDEMĠR Hikmet, “Uluslararası Ġhtilafların Çözümünde ArĢivlerin Rolü”, Uluslararası Türk ArĢivleri Sempozyumu, 17-19 Kasım 2005, Ankara, 2006. Resmi Gazete, 7 Eylül 2012. Sayı: 28404.
SARI Yusuf Ziya, (2001), Cumhuriyet Döneminde ArĢiv ÇalıĢmaları, YayınlanmamıĢ Yüksek lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, AĠĠT Enstitüsü, Ankara.
SARINAY Yusuf, “Arap Ülkelerinin Tarihi Kaynakları Bakımından Türk ArĢivlerinin Önemi”,Belleten, LXXIV, (271), Aralık 2010.
SONYEL Salahi R., “KurtuluĢ SavaĢı Günlerinde Ġngilizlerin Ellerine Geçen TBMM Gizli Tutanakları”, Belleten, XLV/II, (179), Temmuz 1981.
SONYEL Salahi R., (1995), KurtuluĢ SavaĢı Günlerinde Ġngiliz Ġstihbarat Servisi’nin Türkiye’deki Eylemleri, TTK.
ŞEKER Mehmet, “ArĢivcilik Eğitiminde Osmanlı Müesseslerini Öğrenme Gereği ve Terminoloji Sorununa Dair Proje Teklifi”, I. Milli ArĢiv ġurası, 20-21 Nisan 1998, Ankara, 1998.
TETİK Ahmet, “Dünden Bugüne Genelkurmay ATASE ArĢivi”, Uluslararası Türk ArĢivleri Sempozyumu, 17-19 Kasım 2005, Ankara, 2006.
TOSY John, (2011) Tarihin PeĢinde, Çev. Özden Arıkan, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, Ġstanbul.