Kadir KARATEKİN, Zihni MEREY, Ö. Faruk SÖNMEZ, ZAFER KUŞ

SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETMEN ADAYLARININ İNSAN HAKLARI EĞİTİMİNE YÖNELİK TUTUMLARI

nsan hakları eğitimi çok küçük yaştan itibaren bireylere verilmesi gereken bir eğitimdir. Çünkü bu yaşlarda verilecek insan hakları eğitimiyle bireylerin insan haklarına yönelik tutum ve davranışlarının kalıcı olması sağlanacaktı. İlköğretim düzeyinde insan hakları eğitimine yer veren derslerin başında sosyal bilgiler dersi gelmektedir. Sosyal bilgiler dersi, öğrencilerin demokratik değerleri benimsemiş, insan haklarına saygılı, katılımcı ve etkin vatandaşlar olarak yetişmesini amaçlamaktadır. Bu nedenle bu dersi gelecekte verecek olan sosyal bilgiler öğretmen adaylarının insan hakları eğitimine yönelik olumlu tutumlara sahip olması gerekmektedir. Bu çalışma sosyal bilgiler öğretmen adaylarının insan hakları eğitimine yönelik tutumlarını farklı değişkenler açısından belirlemeyi amaçlamaktadır. Tarama modelinde yürütülmüş araştırmada Karaman-Kepenekçi (1999) tarafından geliştirilen “İnsan Hakları Eğitimi Tutum Ölçeği”, kullanılmıştır. Bu ölçek 2011-2012 eğitim öğretim yılında 6 farklı üniversitenin eğitim fakültelerinin sosyal bilgiler öğretmenliği bölümünün 1., 2., 3. ve 4. sınıflarında öğrenim gören 866 öğretmen adayına uygulanmıştır. Uygulama sonucunda bayan öğretmen adaylarının erkek öğretmen adaylarına; branşını isteyerek ve severek seçen öğretmen adaylarının branşını isteyerek ve severek seçmeyen öğretmen adaylarına ve insan hakları ile ilgili konuları arkadaşları, aile bireyleri ve öğretim elemanları ile çok sık tartışan öğretmen adaylarının hiçbir zaman tartışmayan öğretmen adaylarına göre insan hakları eğitimine yönelik tutumlarının daha olumlu olduğu görülmüştür. Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının insan hakları eğitimine yönelik tutumlarının ise yüksek olduğu tespit edilmiştir.

SOCIAL STUDIES CANDIDATE TEACHERS’ ATTITUDES TOWARDS HUMAN RIGHTS EDUCATION

Human rights education is the type of education that should be provided to individuals beginning from very young ages since, with such early human rights education, attitudes and behaviors of individuals toward human rights will be permanent. Social studies classes are the ones that include human rights education in the first place on elementary school level. Social studies class is aimed to raise students as participatory and active citizens who have adopted the democratic values and the respect for human rights. Therefore, pre-service social studies teachers to teach this class in future should have positive attitudes towards human rights education. The purpose of this study was to investigate the attitudes of social studies candidate teachers toward human rights education on different variables. This study is a descriptive research with survey model. “The Human Rights Education Attitude Scale” developed by Karaman-Kepenekçi (1999) was applied to 866 pre-service social studies teachers -1st to 4th years studying at Faculty of Education in six different universities throughout Turkey during 2010-2011 academic year. This study showed that female preservice teachers had more favorable attitudes towards human rights education than male pre-service teachers; those pre-service teachers who willingly and lovingly picked teaching as their profession approached human rights education more favorably than those who did not; and those pre-service teachers who discuss human rights-related topics with their friends, family, and faculty members had more positive attitudes towards human rights education than those who do not. In addition, pre-service social studies teachers have been found to maintain high levels of attitudes towards human rights education

PDF

___

ARKONAÇ, Sibel Ayşen. (2005). Sosyal Psikoloji, İstanbul: Alfa Yayınları.

ATASOY, Ali (1997). İlköğretim İkinci Kademede Demokrasi Eğitimi ve İlköğretim İkinci Kademe Öğretmen ve Öğrencilerin Demokratik Tutum ile Davranışlarının Karşılaştırmalı Olarak İncelenmesi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

ATKESON, Lonna R. ve RAPOPORT, Ronald. B (2003). The More Things Change The More They Stay The Same: Examining Differences İn Political Communication, 1952- 2000. Public Opinion Quarterly, 67(4): 495-521.

BÜYÜKÖZTÜRK, İener, ÇAKMAK Ebru Kılıç, AKGÜN, Özcan Erkan, KARADENİZ, İirin ve DEMİREL, Funda (2009). Bilimsel Araştırma Yöntemleri, Ankara: Pegem Akademi.

ÇARIKÇI, Seda ve ER, Kemal Oğuz (2010). Balıkesir Üniversitesi Necatibey Eğitim Fakültesi’nde Öğrenim Gören Öğretmen Adaylarının İnsan Hakları Eğitimine Yönelik Tutumları, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 13 Sayı 24 Aralık 2010 ss.54- 69.

DEMİRCİOĞLU, İsmail Hakkı, MUTLUER Celal ve DEMİRCİOĞLU, Ebru (2011). Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarının Demokratik Öğretmen Nitelikleri Hakkındaki Görüşleri, Kastamonu Eğitim Dergisi, Cilt: 19, No: 2, ss.577-586.

DOĞAN, İsmail (2007). Modern Toplumda Vatandaşlık Demokrasi ve İnsan Hakları, Ankara: Pegem A Yayıncılık.

ERGÜN, Mustafa (1993). İnsan ve Eğitimi (Mevlana Üzerine Bir Deneme), Ankara: Ocak Yayınları.

GÖZÜTOK, Dilek (1995). Öğretmenlerin Demokratik Tutumları. Ankara: Türk Demokrasi Vakfı Yayınları.

GÜLMEZ, Mesut (1994). İnsan Hakları ve Demokrasi Eğitimi: Uluslararası Belgeler ve Türkiye, Ankara: Türkiye ve Orta Doğu ve Amme İdaresi Enstitüsü. Yayın No: 256.

GÜNDOĞDU, Kerim (2011). Türkiye'de Öğretmen Adaylarının İnsan Hakları Eğitimine Yönelik Tutumları, Eğitim ve Bilim, 36 (162), 182-195.

GÜRİŞMŞEK, I ve GÖREGENLİ, M. (2004). Öğretmen Adayları ve Öğretmenlerde Demokratik Tutumlar, Değerler ve Demokrasiye İlişkin İnançlar, Uluslararası Demokrasi Eğitimi Sempozyumu, 20-21 Mayıs, Çanakkale.

HESS, Robert D. ve TORNEY, Judith V. (2005). Development of Political Attitudes in Children. Edison, NJ: Aldine Transaction.

İlk Adım - İnsan Hakları Eğitimine Başlangıç İçin El Kitabı. http://www.amnesty.org.tr/ai/system/files/insanhaklariicinilka dim.pdf, Erişim Tarihi: 10. 04. 2012.

KAĞITÇIBAŞI, Çiğdem (2010). Günümüzde İnsan ve İnsanlar, İstanbul: Evrim Yayınevi.

KARASAR, Niyazi (1999). Bilimsel Araştırma Yöntemi, Ankara: Nobel Yayınları.

KARAMAN - KEPENEKÇİ, Yasemin (1999). Eğitimcilerin İnsan Haklarına Yönelik Tutumları, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/40/127/882.pdf. Erişim Tarihi: 12.04.2012.

KARAMAN – KEPENEKÇİ, Yasemin (2008). Eğitimciler İçin İnsan Hakları ve Vatandaşlık, Ankara: Ekinoks Yayınları.

KUŞ Zafer, SÖNMEZ, Ömer Faruk ve KARATEKİN, Kadir (2011). Okulda Yaşam Biçimi Olarak Demokrasi Eğitimi. X. Ulusal Sınıf Öğretmenliği Eğitimi Sempozyumu, (5-7 Mayıs). Sivas (Sözlü Bildiri).

Milli Eğitim Bakanlığı (2005). İlköğretim Sosyal Bilgiler Dersi 6-7. Sınıflar Öğretim Programı ve Kılavuzu, Ankara: MEB Yayınları.

MÜLLER, Lars (2002). Human Rights Education at School and in Postsecondary Institutions. Occasional Paper #6, Working Group on Human Rights, University of Trier. Trier, Germany: Arbeitsgemeinschaft Menschenrechte. Unpublished English language translation.

OKTAY Ayla ve UNUTKAN POLAT Özgül. (2007). İnsan Hakları Eğitimi Karşılaştırmalı Bir Değerlendirme, Avrupa Araştırmaları Dergisi, 15 (1),1-17.

SOTELO, M. J. (1999). “Gender Differences in Political Tolerance Among Adolescents." Journal of Gender Studies, 8(2): 211-217.

ŞAHİN Aycan Çiçek. (1995). İlköğretim Okullarında Yönetimin Demokrasi ve Otokrasi Boyutları Arasındaki Yeri. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

TİBBİTS, Fellisa ve KİRCHSLAEGER Peter G. (2010). Perspectives of Research on Human Rights Education). Journal of Human Rights Education 2(1).

UNESCO (2006). Plan of Action World Programme for Human Rights Education, http://unesdoc.unesco.org/images/0014/001478/147853e.pdf, ErişimTarihi: 09. Nisan. 2012.

ÜSTE R Bahar (2007). İnsan Hakları Eğitimi ve İlköğretimdeki Önemi, Ege Akademik Bakış, 7 (1), 295-310.

YÜKSEK ÖĞRETİM KANUNU,http://www.yok.gov.tr/content/view/5 44/230/. Erişim Tarihi:14 Nisan 2012.

VERBA, Sidney, LEHMAN SCHLOZMAN, Kay ve BRADY, Henry. E (1995). Voice and Equality: Civic Voluntarism in America Politics. Cambridge, MA: Harvard University Press.