ŞEYH AHMED İLÂHÎ VE PEND-NÂME’Sİ

İnsanları iyiye, doğruya ve güzele yöneltmek; topluma faydalı, ahlâklı bireyler yetişmesini sağlamak amacıyla kaleme alınan eserlere nasihat-nâme, pend-nâme, öğüt-nâme vb. adlar verilir. Okuyanları ahlâkî ve sosyal açıdan kemale ulaştırmayı amaçlayan ve böylece örnek şahıs, olgun insan tipini yetiştirmeyi gaye edinen pend-nâmeler didaktik eserler arasında yer alırlar. Pend-nâmeler manzum, mensur veya manzum-mensur karışık şekilde meydana getirilmiş olup; okuyanın eserden didaktikî mahiyette dersler çıkarması maksadıyla sade, anlaşılır bir dille yazılmışlardır. Türk edebiyatında ilk örneklerini atasözü ve deyimlerin teşkil ettiği pend-nâmeler; komşu hakkından zinâya, evlât sevgisinden riyâya kadar birçok konu hakkında kaleme alınmışlardır. XV. yüzyıl Fatih Sultan Mehmed devri şairlerinden, Şeyh Ahmed İlâhî de mesnevî nazım şekliyle 45 beyitlik bir pend-nâme kaleme almıştır. 45 beyti hâvi olan eserde müellif, ârifler ve mürşid-i kâmiller üzerinden insanlara pend ü nasihatte bulunmuştur. Genel manada toplum içinde uyumlu bir insan modelini hedef alan İlâhî, bu model vasıtasıyla nasihatlerini beyan eder. İnsanları iyiye ve doğruya sevk edici ilâhî emirleri aktarmaya çalışan müellif, toplumun her ferdini kucaklayıcı bir davranış modeli de çizmeye gayret eder. Devrin padişahına sunulan bu eserde müellif, her üç dilin imkânlarından da istifade etmeye çalışmıştır. Bu makalede pend-nâme nazım şekli, Şeyh Ahmed İlâhî'nin hayatı, edebî şahsiyeti ve eserleri üzerinde durulduktan sonra, söz konusu pend-nâmenin transkribe edilmiş metni, şekil ve muhteva özellikleri açısından incelenecektir. Ayrıca, Arapça kısımların da transkribi yapılarak, bu bölümlerin genel manada ne ifade ettiği dipnotta gösterilecektir

SEYH AHMED ILAHI AND HIS BOOK ON ETHICS

Written works are given names such as advice book, book on ethics, guidance book in order to direct people towards what is good, right and beautiful and enable raising well-behaved individuals. Books on ethics which aim to reach readers to the pen in ethical and social terms and thus aim to raise role model, mature person type are among didactic works. Books on ethics are made up as poetic, prosaic or poetic-prosaic mixture; and they are written in a plain, understandable language so that the readers can take didactic lessons from the work. While proverbs and idioms constitute the first examples of books on ethics in Turkish literature, they were written about many subjects including neighbour rights to adultery, child love to hypocrisy. As a poet of the 15th century Fatih Sultan Mehmed’s era, Seyh Ahmed Ilahi also wrote a 45-couplet book on ethics in the form of mesnevi verse. The work which had 45 couplets included ethical advice to people through authors, intellectuals and absolute guides. Ilahi aims a human being model that is in harmony with the society in general terms and he declares his advice by means of this model. The author tries to transmit divine orders which direct to the good and correct and also tries to draw a behaviour model which hugs every individual of the society. In this work which is presented to the sultan of the era, the author tries to make use of each of the three languages. In this article, after emphasizing the verse style of the book on ethics, Seyh Ahmed Ilahi’s life, literary personality and works, we will be analyzing the transcribed text of this book on ethics in terms of its shape and contents. We will also transcribe the Arabic parts and show what these parts express in general terms in the footnote

PDF

___

ARSLAN, Mehmet (2004), Divan Edebiyatında Nasihat-nâmeler (Pend-nâmeler) ve Vak’anüvis Es’ad Efendi’nin Pend-nâme’si”, Türk Dili ve Edebiyatı Makaleleri, Sivas.
Bakırcı Mehmed Râşid, Zübdetü’l-Vekâyî der Belde-i Celîle-i Bursa, Millet Kütüp. Ali Emîrî, Kit. Nr: 89.
Baldırzâde Selîsi Şeyh Mehmed, (20009, Ravza-i Evliyâ (haz. Mefâil Hızlı-Murat Yurtsever) Bursa.
BELİĞ, İsmail (1998), Güldeste-i Riyâz-ı İrfân ve Vefeyât-ı Dânişverân-ı Nâdiredân (haz. Abdülkerim Abdülkadiroğlu), Anıl Matbaa, Ankara.
CANIM, Rıdvan (2012), Divan Edebiyatında Türler, Grafiker Yayınları, Ankara.
EKİNCİ, Ramazan (2012), “16. Asırda Yazılmış Mensur Bir Nasihat-nâme: Abdülkerim Bin Mehmed’in Nesâyihü’l-ebrâr’ı” Turkish Studies, Volume 7/2 Spring, Ankara, s. 423-441.
GÖKALP, Haluk (2009), “Risâletü’n-Nushiyye’de Tahkiyevî Unsurlar/ Narrative Items In Risâletu’n-Nushiyye”, TURKISH STUDİES- International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, ISSN:1308-2140 (Klâsik Türk Edebiyatında Mesnevî- Prof. Dr. Haluk İpekten Anısına), Volume 4/7, Fall 2009, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.908, Ankara,p, 253-297.
GÜLTEKİN, İbrahim (2013), “Taşlıcalı Yahyâ Bey’in Divanında Nasihatnâme Türünde Yazılmış Şiirler ve Bu Şiirlerin Konuları, Dili ve Üslûbuna Dair Bazı Husûsiyetler/ Poems In The Divan Of Taşlicali Yahyâ Bey Written In The Nasihatname Genre And Some Properties Of The Theme, Language, And Style Of These Poems”, TURKISH STUDIES- International Periodical for the Languages, Literatüre and History of Turkısh or Turkic,ISSN: 1308-2140 (Prof. Dr. Mustafa Argunşah Armağanı), Volume 8/9 Summer 2013, www.turkishstudies.net, Doi Number :http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.5482, Ankara, p. 1525-1552.
GÜVEN, Ahmet Zeki (2009), “Edirneli Nazmî’nin Pendnâmesinde Eğitim ve Ahlâk Anlayışı/ Education And Morality Approach In The Pendnâme Of Edirneli Nazmî”, TURKISH STUDIES, International Periodical for the Languages, Literatüre and History of Turkısh or Turkic,ISNN:1308-2140 (Edebiyatımızda Mahallîleşme ve Türkî-i Basît- Prof. Dr. Mustafaİsen’e), Volume 4/5 Summer 2009, www.turkishstudies.net, DoiNumber:http://dx.doi.org/10.7827/ TurkishStudies.858 , Ankara, p. 182-197.
HENGİRMEN, Mehmet (1983), “Pend-nâme (Öğütler ve Atasözleri), Güvâhî”, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara.
KAPLAN, Mahmut (2002), Türk Edebiyatında Manzum Nasihatnâmeler, Türkler, Yeni Türkiye Yayınları, C. 11, Ankara.
KAPLAN, Mahmut (2008), Hayriyye-i Nâbî, AKM Yayınları, Ankara.
KARA, Mustafa (2012), Bursa’da Tasavvuf ve Tekkeler, Bursa Büyükşehir Belediyesi Yayınları, Bursa.
KARTAL, Ahmet ve Diğerleri (2004), Türk Dünyası Edebiyat Tarihi, C. 5, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Ankara.
KURNAZ, Cemal (1996), “Ahmed İlâhî’nin Türkçe Şiirleri” İLAM Araştırma Dergisi I/1, (OcakHaziran), İstanbul.
KUTLU, Mustafa (1990), “Pend-nâmeler”, Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi, C. VII, Dergâh Yayınları, İstanbul.
LEVEND, Agâh Sırrı (1964), Ümmet Çağında Ahlâk Kitaplarımız, TDAY Belleten, Ankara.
MACİT, Muhsin, (2005) Divan Şiirinde Âhenk Unsurları, Akçağ Yayınları, Ankara.
PALA, İskender (2006), “Nasihat-nâme”, DİA, C. 32, İstanbul.
Riyâzü’s-Sâlihîn (1976), Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara.
TEK, Abdürrezzak (2014), “Nakşibendî ve Kadirî Tekkelerinin Bursa’nın Tasavvuf Kültürüne Katkısı”, Yenidünya Dergisi, İstanbul.
TEK, Abdürrezzak (2006), “Molla Ahmed İlâhî’nin Ayasofya Camii’inde Fatih’in Huzurunda Tasavvufa Dair Yaptığı Konuşmalar” U.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. XV, S. 1, Bursa.
YILDIZ, Alim. (2013) Geleneğin İzinde. “İbrahim Gülşenî’nin Pendnâmesi” Kitabevi Yayınları, İstanbul. s. 306.