SAMANCIOĞLU CAMİİ (İZMİR/MENDERES) HAZİRESİNDEKİ OSMANLI VE ERKEN CUMHURİYET DÖNEMİ MEZAR TAŞLARI

Menderes ilçesi, İzmir’in 20 km güneyindedir. İlçenin tarihi Roma dönemine kadar inmektedir. İlçe, Anadolu Beylikleri’nden Aydınoğulları ve Osmanlı döneminde çeşitli imar faaliyetlerine sahne olmuştur. Samancıoğlu Camii, ilçe merkezinde, Cüneyt Bey Sokağındadır. Kare planlı, kübik gövdeli caminin kuzeyinde üç birimli bir son cemaat yeri bulunmaktadır. Hacı Veli tarafından 1565-66 yılında inşa ettirilen caminin haziresi, camiyi doğu, batı ve güney yönlerden “U” şeklinde çevrelemektedir. Hazirede yetmiş adet baş şâhidesi, yirmi iki adet ayak şâhidesi bulunmaktadır. Baş şâhidelerinden otuzsekizi erkek mezarlarına, yirmisi kadın mezarlarına aittir. İki taş kırık olduğundan mezar taşının kime ait olduğu belirlenememiştir. Hazirede yer alan altmış beş mezar Osmanlı dönemine, beş mezar Erken Cumhuriyet dönemine aittir. Samancıoğlu Camii haziresinde yer alan en erken tarihli mezar, 1740-41 tarihli Süleyman Ağa’nın kızına aittir. En geç tarihli mezar ise 1931 tarihlidir ve Osman Balcı’ya aittir. Hazire yeni gömüye kapalıdır. Çalışmamızda, mezar taşlarının transkripsiyonları yapılmış, mezar sahibinin kimlik, memleket, meslek bilgilerine ulaşılmıştır. Mezar taşlarında kalıplaşmış başlık, dualar, istekler içeren metinlerin bu mezar taşlarında da tercih edildikleri görülmüştür. Baş ve ayak şahidelerindeki bezeme repertuarları tanıtılarak Anadolu örnekleri içindeki yerleri tartışılmıştır. Yazılı belge özelliklerini koruyan mezar taşları, tek nüsha olmalarıyla da arşiv belgeleri içinde önemli bir yere sahiptir. Bu bakımdan bu eserlerin Sanat Tarihi metodolojisine uygun şekilde tespit, kataloglama ve çözümlemelerinin yapılarak bilimsel bir yayın haline getirilmesi büyük önem taşımaktadır.

THE GRAVESTONES OF THE OTTOMAN AND EARLY REPUBLICAN PERIOD IN THE MOSQUE OF SAMANCIOĞLU (İZMİR/MENDERES) GRAVEYARD

Menderes district is 20 km south of Izmir. The history of the district goes down to the Roman period. The district has been the scene of various construction activities in the Aydınoğulları and Ottoman periods of the Anatolian Principalities. Samancıoğlu Mosque is located in the district center of Cüneyt Bey Street. The square planned, cubicbodied mosque has a three-unit end of north. The mosque was built by Hacı Veli in 1565-66 and the mosque is surrounded by “U” graveyard from the east, west and south directions. There are seventy headers stone and twenty two footers stone. Thirty eight of the them are belong to male graves and twenty of them belong to female graves. Since two stones were broken, it could not be determined who belonged to the gravestone. The sixty five tombs in the building belong to the Ottoman period and five to the early Republican period. The earliest dated tomb in Samancıoğlu Mosque, belongs to the daughter of Süleyman Ağa, dated 1740-41. The latest dated tomb is dated to 1931 and belongs to Osman Balcı. The graveyard is closed to the new burial. In this study, the transcriptions of the gravestones were made, and the identity, country and profession information of the grave owner were reached. It is seen that the texts containing the stereotyped head, prayers and wishes in the gravestones are also preferred in these gravestones. The repertoires of the decoration of the head and feet are discussed and their place in the Anatolian samples are discussed. The garvestones, which have preserved their document characteristics, have an important place in archival documents due to being single copies. In this respect, it is of great importance to identify, catalog and analyze these works in accordance with the Art History methodology.

PDF

___

Acar, Türkan (2011), Menderes’teki Türk Eserleri, İzmir: Ege Üniversitesi Basımevi.
Acıoğlu, Yusuf (2008), “Yeşilyurt Köyü Camii Haziresi’ndeki Mezar Taşları”, Sanat Tarihi Dergisi, Sayı: XVII/2, 2008, Bornova, İzmir, s. 1-23.
Ağır, Aygül-Okçuoğlu, Tarkan (2004), “Osmanlı Mezar Taşları Envanter Çalışması: Çemberlitaş Atik Ali Paşa Camii Haziresi Örneği”, TÜBA-KED, Sayı 3, İstanbul, s. 259-284.
Akar, Azade (2006), “Tezyini Sanatlarımızda Vazo Motifleri”, Vakıflar Dergisi, Sayı: 8, Ankara 1969’dan tıpkı basım, Ankara, s. 267-271.
Aktaş Yasa, Azize-Kaya Yiğit, Bilge- Yazar, Turgay (2011), “Bolu Müzesinde Bulunan Osmanlı Mezar Taşları”, 21. Yüzyılda Köroğlu ve Bolu Araştırmaları Uluslararası Köroğlu, Bolu Tarih ve Kültürü Sempozyumu Bildirileri (17-18 Ekim 2009 Bolu, Dörtdivan/Türkiye), Editörler: A. Yaman-A. Aktaş Yasa, E. Öztürk- B. Kaya Yiğit, Bolu: AİBÜ BAMER Yayınları No: 9, s. 68-107.
Aylar, Mustafa (2012), Orhangazi İlçesinde ve Köylerinde Osmanlı Döneminden Kalma Mezar Taşları, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir.
Bacqué-Grammont Jean-Louis, Laquer Hans Peter, Vatin, Nicolas (1990), “Les Cimetiéres Ottomans Comme Source Historique. Méthodologie et Possibilités Traitement Par L’informatique” Erdem, Cilt: 6, Sayı: 16, Ankara, s. 177-194.
Bacqué-Grammont Jean-Louis, Vatin, Nicolas (1992), “StelæTurcicæ VI Steles Funerarires de Sinop”, Yeni Anadolu, Sayı: 2, Paris, s. 105-207.
Barışta, H. Örcün (2000), “İstanbul Eyüpsultan Cafer Paşa Türbesi Kazısı ve Bitkisel Bezemeli Mezar Taşları Üzerine”, Tarihi, Kültürü ve Sanatıyla IV. Eyüpsultan Sempozyumu, Tebliğler, 5- 7 Mayıs 2000, İstanbul: Eyüp Belediyesi Kültür Yayınları, s. 252-277.
Baş, Emine (2009), Edirne Beylerbeyi Camii Haziresi’nde Bulunan Mezar Taşları, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Edirne.
Bayrakal, Sedat-Daş, Ertan (2010), Yelki (İzmir/Güzelbahçe) Mezarlığı, Sanat Tarihi Dergisi, XVII/2, 2008, İzmir, s. 25-41.
Bayrakal, Sedat (2016a), Uşak’ta Osmanlı Mezâr Taşları, İzmir: Ege Üniversitesi Basımevi.
Bayrakal, Sedat (2016b), “İçerik Bağlamında Eşme İlçesi (Uşak) Köy Mezârlıklarındaki Taşlardan Seçkiler”, Sanat Tarihi Dergisi, Cilt: 25, Sayı: 2, İzmir, s. 139-155.
Berk, Süleyman (2007), Zamanı Aşan Taşlar: Zeytinburnu’nun Tarihi Mezar Taşları, İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları: 7.
Biçici, Hür Kamil (2005), “Gördes’te Bulunan Mimari Bezemeli Mezar Taşı İşçiliğinden Bazı Örnekler, Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 7, Sayı: 13, Bişkek: KırgızistanTürkiye Manas Üniversitesi Yay: 66, s. 1-15.
Biçici, Hür Kamil (2006a), “Yazılı Araştırmalar Işığında Türkiye Mezar Taşlarına Toplu Bir Bakış”, EKEV Akademi Dergisi, Yıl: 10, Sayı: 26, Ankara, s. 175-192.
Biçici, Hür Kamil (2006b), “Cumhuriyet Dönemi (1929-1961) Gördes’in Geleneksel Süslemeli Mezar Taşlarından Bazı Örnekler”, AÜİFD (Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi), 47, Sayı I, s. 169-196.
Biçici, Hür Kamil (2009), “Tire Müzesi’nde Bulunan Süslemeli Mezar Taşlarından Bazı Örnekler (XVII-XX. yy.)”, AÜİFD (Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi), 50: 1, s. 109- 150.
Biçici, Hür Kamil (2012), “Osmanlı Dönemi Ortakent Başlıklı Mezar Taşları, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 7/4, Fall 2012, p. 1063-1105, ANKARA-TURKEY
Biçici, Hür Kamil (2013), “Muğla Ortakent’te Bulunan Osmanlı Dönemi Süslemeli Mezar Taşları-II, JASSS, Vol: 6, Issue: 2, p. 1373-1436.
Boşdurmaz, Nurcan (2011), Bosna Hersek Mezartaşları, Osmanlı’dan Günümüze Saraybosna, Mostar, Livno ve Glamoç, SATO, Haarlem, Netherlands: Türk İslam Kitabeleri Dizisi no:4.
Bozkurt, Nebi (1998), “Sembol Olarak Hilal”, TDVİA, Cilt: 18, Ankara, s. 13-15.
Bulut, Lale (1996), “İzmir Camilerinde Alçı Süsleme”, Sanat Tarihi Dergisi, VIII, İzmir, s. 1-9.
Çağlıtütüncigil, Ersel (2013), “Urla (İzmir) Merkezdeki Cami Hazirelerinde Yer Alan Cami ve Manzara Tasvirli Mezar Taşları, TÜBA-KED, 11, Ankara, s. 91-103.
Çal, Halit (2000), “İstanbul Eyüp’teki Erkek Mezar Taşlarında Başlıklar”, Tarihi Kültürü ve Sanatıyla III. Eyüpsultan Sempozyumu, Tebliğler, 28-30 Mayıs 1999, İstanbul: Eyüp Belediyesi Kültür Yayınları: 11, s. 206-225.
Çal, Halit (2005), “Kastamonu Mezarları, Mezar Taşlarının Genel Durumu”, İkinci Kastamonu Kültür Sempozyumu Bildirileri, 18-20 Eylül 2003, Ankara, s. 611-626.
Çal, Halit (2007), “Göynük (Bolu) Şehri Türk Mezar Taşları”, Vakıflar Dergisi, XXX, Ankara, s. 295-383.
Çal, Halit (2009), “Giresun Müzesi ve Tirebolu Kalesi’ndeki Mezar Taşı Başlıkları”, Giresun ve Doğu Karadeniz Sosyal Bilimler Sempozyumu, 09-11 Ekim 2008, Bildiriler, Cilt II, Editör: G. İltar, Ankara, s. 256-269.
Çal, Halit (2012), “Yozgat Çapanoğlu Camisi Haziresi’ndeki Mezar taşlarında Tipler”, 10. Türk Dünyası Sosyal Bilimler Kongresi, 28 Ağustos-2 Eylül 2012, TDAV, İstanbul, s. 965-972.
Çal, Halit (2015), Boyabat Mezar Taşları, Ankara: Boyabat Beldiyesi Kültür Yayınları: 1.
Çal, Halit (2017), “Malatya Kırklar Mezarlığındaki Mezar-Mezar Taşı Tipleri”, Millî Folklor, Yıl: 29, Sayı: 115, s. 63-78.
Çal, Halit (2018), “Karadeniz Bölgesinde 18. Yüzyıl Erkek Mezar Taşları”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, Güz Sayı 87, s. 103-151.
Çal, Halit-İltar, Gazanfer (2011), Giresun İli Osmanlı Mezar Taşları, Ankara: Giresun Valiliği Yayınları: 19.
Çal, Halit-Çal, Özlem Ataoğuz (2008), Kastamonu Atabey Gazi Camisi ve Türbesi Haziresindeki Mezar Taşları, Ankara: Kastamonu Belediyesi Yayınları.
Çaycı, Ahmet-Durmuş, Latife (2007), “Kütahya Erguniyye Mevlevihanesi (Dönenler Camii) Haziresi’ndeki Mezar Taşları, İstem, Yıl: 5, Sayı: 10, s. 205-221.
Çerkez, Murat (2013), “Yozgat Cevherî Ali Efendi Camii Haziresi Mezar Taşları”, Milli Folklor, Yıl 25, Sayı 97, s. 178-194.
Çetin, Yusuf (2015), “Ağrı Mezar Taşlarında Form ve Bezeme Unsurları”, JASSS, Number: 40, Winter I, p. 87-105.
Çetinaslan, Mustafa (2013), “İnegöl Kavaklaraltı Mezarlığı’ndaki Muhacirlere Ait Mezar Taşları”, İDİL, Sanat ve Dil Dergisi, Cilt: 2, Sayı 6, s. 158-197.
Çiftçioğlu, Ferdi (2014), II. Abdülhamid Dönemi İzmir’de Salgın Hastalıklar, Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih ABD, Yakınçağ Tarihi BD, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Manisa.
Çoruhlu, Yaşar (2002a), “Hun Sanatı”, Türkler, C.IV, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, s. 54-76.
Çoruhlu, Yaşar (2002b), “Göktürk Sanatı”, Türkler, C.IV, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, s. 91-99.
Çulpan, Cevdet (1961), Antik Devirlerden Zamanımıza Kadar İlahiyat-Edebiyat-Tıp ve Sanat Tarihlerinde Serviler, 1-2, İstanbul: İsmail Akgün Matbaası.
Daş, Ertan (1996), “Çeşme Mezarlığı’ndaki Mimari Tasvirli Mezar Taşları”, Sanat Tarihi Dergisi, Sayı: VIII, İzmir, s. 21-32.
Daş, Ertan (1997), “Foça Osmanlı Mezarlığı’ndaki Tasvirli Mezar Taşları”, Geçmişten Günümüze Foça Uluslararası Sempozyumu Bildirileri, 23-24-25 Ağustos 1996, Ankara, s. 61-68.
Daş, Ertan (2004), “Seferihisar’daki Osmanlı Dönemi Mezar Taşlarında Süsleme”, Dünden Yarına Seferihisar Sempozyumu Bildirileri, İzmir, s. 29-39.
Daş, Ertan (2006), “Karşıyaka Mezarlıklarındaki Osmanlı Dönemi Mezar Taşlarında Süsleme”, Karşıyaka Kültür ve Çevre Sempozyumu, 22-23 Aralık 2005, Bildiriler, İzmir: KBKY, s. 45-52.
Daş, Ertan (2012), İzmir’de Taş Çiçekler, Kemeraltı Haziresindeki Mezar Taşları, İzmir: İBBKK 75.
Daş, Ertan (2014), Taşa Kazınan Hayatlar, Bornova/Yakaköy Mezarlığı’ndaki Mezar Taşları, İzmir: İBBKK 96.
Daş, Ertan-Çakmak, Şakir (2013), Karşıyaka’nın Taş Çiçekleri, İzmir: KBKY.
Demir, Aydoğan (1996), “Çeşme Mezar Taşları ve Tarihi Önemi”, Tarih ve Toplum, Aylık Ansiklopedik Dergi, Cilt: 26, Sayı: 155, İstanbul, s. 9-17.
Demirtürk, Sinan- Kaya, Mevlüt (2015), “Kurtuluş Yıllarından 1940’lara İzmir’de Hastalıklar ve Yardımlaşmalar”, 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum, Cilt 4 Sayı 11, s. 141-160.
Doğan, Burcu (2009), Edirne Gazi Mihal Camisi Haziresi’ndeki Mezar Taşları, T.C. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Edirne.
Doğanay, Aziz (2000), “Eyüpsultan Haziresi ve Civarındaki Kabir Bezemelerinde Görülen Benek (Çintemani-Körkle Moncuk) Nakışı Üzerine”, Tarihi, Kültürü ve Sanatıyla IV. Eyüpsultan Sempozyumu, Tebliğler, 5-7 Mayıs 2000, İstanbul: Eyüp Belediyesi Kültür Yayınları: 13, s. 340-349.
Emir, Sedat-Kiper, Nilgün (2005), “Karaburun Yarımadası (İzmir) Mezar Taşları Envanteri 2004 Yılı Çalışmaları: Çullu Köyü”, TÜBA-KED, Sayı 4, İstanbul, s. 187-201.
Emir, Sedat-Kiper, Nilgün (2006), “Karaburun Yarımadası (İzmir) Mezar Taşları Envanteri 2005 Yılı Çalışmaları: Hisarcık, Ambarseki ve Saip Köyleri”, TÜBA-KED, Sayı 5, İstanbul, s. 117-133.
Er, Yasemin (2012), Klasik Arkeoloji Sözlüğü, Ankara: Phonix Yayınevi.
Erdoğru, M. Akif (2007a), “Bodrum Müzesi’nde Korunan İslami Kitabe ve Mezar Taşları”, TİD, XXII/1, İzmir, s. 217-238.
Erdoğru, M. Akif (2007b), “Ege Üniversitesi Edebiyat fakültesi Eski Eserler Koleksiyonunda Saklanan Türkçe Taş Yazıtlar”, TİD, XXII/2, İzmir, s. 219-226.
Ersoy, Ayla (2002), “Eyüp’teki Mezar Taşlarında Servi Ağacı Kültü”, Tarihi, Kültürü ve Sanatıyla V. Eyüpsultan Sempozyumu, Tebliğler, 11-13 Mayıs 2001, İstanbul: Eyüp Belediyesi Kültür Yayınları, 17, s. 90-95.
Evliya Çelebi Seyahatnamesi (1935) (Anadolu, Suriye, Hicaz), (Çev. M. Zıllıoğlu) IX, İstanbul, s.133.
Güler, Gül (2010), “Urfa Harrankapı Mezarlığı’ndaki XVI-XVII. Yüzyıldan Üç Mezar Taşı”, Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Yıl 15, Sayı 24, Şanlıurfa: Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, s. 127-142.
Gün, Receb (2006), “Samsun-Çarşamba Rıdvan Paşa Camii Haziresi’ndeki Mezar Taşları-I (Celî Ta’lik Kitabeli Olanlar)”, OMÜİFD, Sayı 22, s. 103-143.
Gün, Receb (2008), “Samsun-Çarşamba Rıdvan Paşa Camii Haziresi’ndeki Mezar Taşları-II (Celî Sülüs Kitabeli Olanlar)”, OMÜİFD, Sayı 26-27, s. 117-173.
Gün, Receb-Nefes, Eyüp (2011), “Çarşamba Kurdahmetli Köyü Mezarlığı’ndaki Tarihi Mezar Taşları”, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, Cilt: 11, Sayı: 2, s. 135-166.
Gün, Receb-Can, Yılmaz-Nefes, Eyüp-Çakır, Ahmet (2016), “Vezirköprü Yöresinde Bulunan 17-18.
Yüzyıl Osmanlı Mezar Taşları”, Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 40, s. 37-75.
Günay, Vehbi (2008), “Bornova Merkez Hüseyin İsa Bey Camii ve Kitabeleri, TİD, XXIII/2, İzmir, s. 185-226.
Hanoğlu, Canan (2006), Erzurum Merkez’de Cami Hazirelerinde Bulunan XVIII-XIX. Yüzyıl Mezar Taşları, Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanat Tarihi Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzurum.
Haseki, Metin (1984), Plastik Açıdan Türk Mezar Taşları, İstanbul: İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi Yayınları No: 61.
Hasol, Doğan (2008), Ansiklopedik Mimarlık Sözlüğü, İstanbul: YEM Yayınları.
İlter, Fügen (1980), “İzmir Cumaovası’nda Unutulmuş Bir yapı Grubu: Cüneyd Bey Külliyesi”, Anadolu (Anatolia), XIX (1975/1976), Ankara, s. 1-9.
İşli, H. Necdet (2009), Osmanlı Serpûşları, İstanbul: Avrupa Kültür Başkenti Ajansı Geleneksel Sanatlar Yönetmenliği Yayını.
İzmir İl Yıllığı’94 (1994), Ankara.
İzmir Turizm Envanteri (2000), İzmir.
Karamağaralı, Beyhan (1992), Ahlat Mezar Taşları, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Kutlu, Hüseyin (2005), Kaybolan Medeniyetimiz Hekimoğlu Ali Paşa Câmii Hazîresi’ndeki Tarihî Mezar Taşları, İstanbul: Damla Yayınevi.
Kumbaracılar, İzzet, Serpuşlar, (tarih belirtilmemiş).
Kütükoğlu, Mübahat S. (2002), XV ve XVI. Asırlarda İzmir Kazasının Sosyal ve İktisadi Yapısı, İzmir.
Laqueur, Hans-Peter (2014), Hüve’l-Bâkî, İstanbul’da Osmanlı Mezarlıkları ve Mezar Taşları, İkinci Baskı, İstanbul: Tarih Vakfı Yarınları.
Muşmal, Hüseyin-Çetinaslan, Mustafa (2013a), “Konya İli Beyşehir İlçesi Fasıllar Köyü Mezar Taşları”, Turkish Studies, Volume 8/7, Summer, Doi Number: 10.7827/TurkishStudies.5101, Ankara, s. 323-354.
Muşmal, Hüseyin-Çetinaslan, Mustafa (2013b), “Beyşehir İlçe Merkezindeki Çeçen-İnguş Muhacirlerine Ait Mezar Taşları”, TOD, Yıl 6, Sayı 16, s. 423-469.
Muşmal, Hüseyin-Çetinaslan, Mustafa (2014), “Konya İli Beyşehir İlçesi Doğanbey Kasabası Mezar Taşları”, History Studies, Volume 6/3, p. 253-294.
Muşmal, Hüseyin-Kunt, İbrahim-Çetinaslan, Mustafa (2014), “Beyşehir Eşrefoğlu Süleyman Bey Külliyesi’ndeki Türbelerde Yer Alan Mezar Taşları, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı: 35, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Konya, s. 165-215.
Nefes, Eyüp (2007), “Samsun Merkez Kökçüoğlu Mezarlığı’ndaki Şair Adı Bulunan Mezar Taşları”, OMÜİFD, Sayı 24-25, Samsun, s. 229-246.
Oğuz, Burhan (1983), Mezartaşında Simgeleşen İnançlar, İstanbul: Anadolu Üniversitesi Vakfı Yayınları.
Önder, Mehmet (1970), “Konya Mezar Taşlarında Şekil ve Süsler”, Türk Etnografya Dergisi, Sayı XII 1969, Ankara, s. 5-16.
Önge, Yılmaz (1968), “Anadolu Sanatında Cami Motifi”, Önasya, Cilt: 4, Sayı: 38, Ankara, s. 8-11, 23.
Önkal, Hakkı (1993), “Birgi Karaoğlu Camii Haziresi’ndeki Mezar Taşları”, Prof. Dr. Yılmaz Önge Armağanı, Selçuk Üniversitesi, Selçuklu Araştırmaları Merkezi, Konya, s. 129-138.
Özcan, Ali Rıza (2005), “Mezar Taşları Üzerindeki Sembolik İfadeler”, Kaybolan Medeniyetimiz Hekimoğlu Ali Paşa Câmii Hazîresi’ndeki Tarihî Mezar Taşları, (Yayına Hazırlayan: Hüseyin Kutlu), İstanbul: Damla Yayınevi, s. 26- 33.
Özdemir, Hatice (2011), “Bergama (İzmir) Mezar Taşları Envanteri 2010: Harputlu Mescid Haziresi”, TÜBA-KED, Sayı: 9, İstanbul, s. 77-94.
Öztürker, Hazal Ceylan (2013), “Bektaşi Mezar Taşları Üzerine Bir İnceleme: Şemsi Baba Tekkesi Örneği”, Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı/No. 4, s. 155-193.
Pınar, İlhan (2001), Hacılar, Seyyahlar, Misyonerler ve İzmir Yabancılar Gözüyle Osmanlı Döneminde İzmir, İzmir, s. 347-354.
Sarı, Nil-Mesera, Gülbün-Kurt, Ümit Emrah (2009), Ege Yöresinin Mimari Tasvirli Osmanlı Taşları, İzmir: Feza Eğitim ve Kültür Vakfı Yayınları.
Sözen, Metin-Tanyeli, Uğur (2011), Sanat Kavram ve Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Remzi Kitabevi.
Şeyban, Aysun (2016), “Sakarya’nın Erenler Mezarlığı’nda Bulunan Süslemeli Mezar Taşları”, JASSS, Number: 47, Summer I, p. 519-529.
Şeyban, Lütfi (2007), Osmanlı Dönemi Taraklı Mezar Taşları ve Kitabeleri, Adapazarı: Sakarya Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları.
Şeyban, Lütfi-Altun, Ayşenur-Bezci, Neziha-Çoşkun, Metehan-Değirmenci, Hilal-Koç, Şule-Koçyiğit, Handan-Öztürk, Gamze (2014), “İzmit Maşukiye Merkez Camii Haziresi’nde Bulunan Osmanlı Mezar Taşları”, ASOS Journal, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 2, Sayı: 5, İstanbul, s. 309-368.
Tibet, Aksel-Işın, Ekrem- Yelkenci, Dilek (1996), “StelæTurcicæ VIII Yenikapı Mevlevîhânesi Haziresi”, İslam Dünyasında Mezarlıklar ve Defin Gelenekleri, I, Ankara: TTK Yayınları, Dizi-Sa.6, s. 223-281.
Tunçel, Gül (1989), Batı Anadolu Bölgesinde Cami Tasvirli Mezar Taşları, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları 1056.
Tunçel, Gül (2005), “Üsküp İsa Bey Camii Haziresi’ndeki Lahit Şeklinde Mezarlar”, Milli Folklor, Cilt 9, Yıl 17, Sayı 66 yaz, s. 105-115.
Tunçel, Gül (2010), “Üsküp Yahya Paşa Camii Haziresi’ndeki Mezar Taşları”, AÜDTCF Dergisi, Cilt:50, Sayı: 2, s. 243-263.
Tüfekçioğlu, Abdülhamit (2002), “Balıkesir ve Yöresinde 2001 Yılı Araştırmaları, Mezar Taşları”, VI. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazı Sonuçları Toplantısı ve Sanat Tarihi Sempozyumu, 8-10 Nisan 2002, Bildiriler, Erciyes Üniversitesi, Kayseri, s. 759-774.
Tüfekçioğlu, Abdülhamit (2005), Edincik’te Türk Devri Mimarisi ve Mezar Taşları, Bursa: Edincik Belediyesi Yayınları.
Türk Ansiklopedisi (1963), “Cumaovası Maddesi”, C. XI, Ankara, s. 260. Ustura, Nilgün-Balata, Refet (Tarih belirtilmemiş), Bergama Müzesi Osmanlı Dönemi Mezar Taşları.
Ülker, Nemci (1985), “İzmir-Hacı Mahmud Camii Haziresi Mezar Kitabeleri (XVIII ve XIX. Yüzyıl) (1)”, II. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 16-20 Nisan 1984, Ankara, s. 1-19.
Ülker, Nemci (1986), “Tire Müzesi’ndeki İslami Kitabeler”, III. Araştırma Sonuçları Toplantısı, Ankara, 20-24 Mayıs 1985, Ankara, s. 5-33.
Ülker, Nemci (1990), “Eski Foça Mezar Kitabeleri (XVI. ve XX. Yüzyıl)”, VII. Araştırma Sonuçları Toplantısı, Antalya, 18-23 Mayıs 1989, Ankara, s. 1-17.
Ülker, Nemci (1991), “Balıkesir-Şeyh Lütfullah Camii Haziresi Mezar Kitabeleri (XVIII-XX Yüzyıl)”, VIII. Araştırma Sonuçları Toplantısı, Ankara 28 Mayıs-1 Haziran 1990, Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, s. 457-476.
Ülker, Nemci (1999), “Ege Bölgesi Osmanlı Devri Mezar Taşları”, Osmanlı, Cilt IX, Ankara, s. 230- 237.
Ülker, Nemci (2007), “İzmir-Agora Ören Yerindeki Osmanlı Dönemi Mezar Kitabelerinden Örnekler”, Tarih İncelemeleri Dergisi, Cilt: 22, Sayı: 2, İzmir, s. 195-218.
Ülker, Nemci-Günay, Vehbi-Telci, Cahit-Gökçe, Turan (2008), İzmir’de Türk Mührü, Emir Sultan Dergahı Haziresi Mezar Kitabeleri, İzmir: Şenocak Yayınları.
Ünalan, Hacer Sibel (1994), Menemen Mahkeme Camii Haziresi’ndeki Mezar Taşları, Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü, Yayımlanmamış Lisans Tezi, İzmir.
Varol, Abdül Halim (2015), Aydın Koçarlı Cihanoğlu Camii Haziresi Mezar Taşları, T.C. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanat Tarihi Anabilim Dalı, Sanat Tarihi Bilimdalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
Yüksel, İ. Aydın (1983), Osmanlı Mimarisinde II. Bayezid ve Yavuz Selim Devri, İstanbul.
Yariş, Sahure (2017), “Üsküdar Rum Mehmet Paşa Cami Haziresi’ndeki Mezar Taşları”, Turkish Studies-International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 12/13, p. 577-642 DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.11632 ISSN: 1308-2140, ANKARA-TURKEY.
Yariş, Sahure (2018), “Üsküdar Ayazma Camii Haziresindeki Mezar Taşları”, Sanat Tarihi Dergisi, XXVII/1, Nisan, s. 197-249.