SABAHATTİN EYUBOĞLU’NUN DENEMELERİNE GENEL BİR BAKIŞ

Hemen her konuda kaleme alınabilecek deneme, yazarına, kişisel görüşlerini ifade etme açısından oldukça geniş bir olanak sağlar. Bununla birlikte, günlük konuşma diline yaslanması, yazarına dile getirilen düşünceleri kanıtlama zorunluluğu yüklememesi de denemeyi cazip kılan yönlerdendir. Tüm bunlara rağmen, Türk edebiyatında denemenin geçmişi çok eskilere dayanmaz. Bazı yazarlarımızın da ifade ettiği gibi, bu durumda, ülkemizde eleştirel düşünce yaklaşımının geç gelişmiş olmasının da payı olduğu düşünülebilir. Dünya edebiyatında Montaigne'le birlikte anılan modern deneme, Türk edebiyatında Tanzimat döneminin özel gazetelerinde yer alan musahabelerle görülmeye başlar. Bu geç tanışmaya rağmen, özellikle Cumhuriyet döneminde edebiyatımızın pek çok isminin rağbet gösterdiği bir tür haline gelir. Ancak, Türk edebiyatında görülen denemelerin çoğu, şair, romancı ya da hikâyeci olarak tanınmış isimlere aittir. Edebiyatımızda "deneme yazarı" olarak tanınmış isimlerin sayısı azdır. Bu isimlerden biri de Sabahattin Eyuboğlu'dur. Deneme alanında edebiyatımızın oldukça üretken isimlerinden biri olan Eyuboğlu, edebiyattan siyasete, resimden mimariye kadar çok farklı konularda denemeler yazmıştır. Onun şiir ve sanatla ilgili denemeleri, ele aldıkları konular açısından, birbirinden farklı kitaplarda da inceleme konusu edilmiştir. Ayrıca, yazarla ilgili olarak düzenlenmiş sempozyumlar da bulunmaktadır. Çalışmanın Giriş bölümünde denemenin temel nitelikleri tespit edilmiştir. Çalışmanın Gelişme bölümü, Sabahattin Eyuboğlu'nun denemeleri üzerine kuruludur. Bu bölümde yazarın denemeleri konu, işleyiş, dil ve üslup özellikleri gibi açılardan ele alınmıştır. Yazarın edebiyat, kültür, sanat, siyaset gibi alanlarda dikkat çeken düşüncelerine değinilmiştir. Kullandığı konuşma dili ve üslubu örneklendirilmiştir. değerlendirmelere yer verilmiştir. Sonuç bölümünde ise, çalışmanın seyri içinde Eyuboğlu'nun denemeleri ve denemeciliğiyle ilgili olarak daha önce tespit edilen nitelikler üzerinde durulmuş ve yazarın deneme türünün önemli isimlerinden biri olduğu vurgulanmıştır

A GENERAL OVERVIEW TO THE SABAHATTİN EYUBOĞLU’S ESSAYS

Essay which can be written nearly in any subject enables great opportunity to the writer in expressing personal opinions. In addition to this, other aspects which makes essay attractive are that it reposes on colloquial language and does not impose writer any obligation of testifying his thoughts. Despite all, essay does not have a long history in Turkish literature. As some of our writers have stated, in this case, it can be thought to result from the fact that critical thinking approach improved late in our country. Essay which is referred with the name of Montaigne in world literature begins to be seen with interviews in private newspapers of Tanzimat period in Turkish literature. Despite this late acquaintance, essay becomes a genre many writers of our literature demanded especially in Republic period. However, most of the essays observed within Turkish literature belong to people who are known as poet, novelist or narrator. There is limited number of writers who are known as “essayist” in our literature. One of these writers is Sabahattin Eyuboğlu. Eyuboğlu, one of the productive writers of out literature in essay genre, wrote essays in various subjects from literature to politics, painting to architecture. His essays about petry and art was used as analysis subject in different books in the sense of issues they discuss. Also, there are symposiums which have been organized about the author. In the Introduction section of study, basic principles of essay were determined. The development section is based on essays of Sabahatin Eyuboğlu. In this section essays of writer were analyzed in the sense of subject, process, style and mode. Prominent thoughts of writer in the fields of literature, culture, art and politics were mentioned. His colloquial language and style were exemplified. Positive and negative assessments were made about writer. In the conclusion section, qualifications which were determined about essays and essay writing approach of Eyüboğlu within the course of study were elaborated and it was emphasized that the writer is one of the important names of essay genre

___

EYUBOĞLU Sabahattin (2000a).Mavi I, Ġstanbul : Türkiye ĠĢ Bankası Yayınları

EYUBOĞLU Sabahattin (2000b).Mavi II, Ġstanbul : Türkiye ĠĢ Bankası Yayınları

EYUBOĞLU Sabahattin, (2002). Mavi ve Kara, Ġstanbul : Türkiye ĠĢ Bankası Yayınları

ADORNO T. W. (2004). Edebiyat Yazıları, Ġstanbul: Metis Yayınları

ATAÇ Nurullah (2000). Dergilerde, Ġstanbul : Yapı Kredi Yayınları

ÇETĠN Nurullah (2012). Nesir Türleri, Ankara : Akçağ Yayınları

KILIÇ Fikret (2004). Sabahattin Eyüboğlu ve Türk Şiiri, Ankara: Akçağ Yayınları

KOġAR Emel (2013). Sabahattin Eyüboğlu’nun Denemelerinde Sanata Bakış, Ġstanbul : E Yayınları.

MERĠÇ Cemil (1998). Kırk Ambar , Ġstanbul : ĠletiĢim Yayınları

BATUR Enis (1986). “Deneme”, Gösteri, S: 67, s. 22-23

BEZĠRCĠ Asım (1986). “Deneme Deyince”, Varlık, S: 950, s. 14-15

BĠRKĠYE Atilla (1986). “Denemeden Denemeye”, Varlık, S: 950, s. 11

EDGÜ Ferit (1982). “Deneme Üzerine”, Varlık, S: 898, s. 15-16

ERHAT Azra, (2000). “Sabahattin Eyüboğlu‟nun Denemelerinde Görsel Sanatlar”, Mavi II, Ġstanbul: Türkiye ĠĢ Bankası Yayınları

SERCAN Mustafa, (1986). “YaĢamanın Tadı”, Varlık, S: 950, s.15

SÜREYA, Cemal, (1982). “Deneme Deyince”, Varlık, S: 898, s. 14

TÜRK DĠLĠ, (1961). “Deneme Deyince”, S: 118, s. 673-674