FATMAALİYEHANIM’INÇERÇEVESİNDENKADIN HAKLARININSINIRLARI

Cevdet Paşa'nın kızı ve ilk kadın romancımız Fatma Aliye, döneminde ses getirmiş ve kadın hakları konusunda düşüncelerini beyan etmiş bir isimdir. Kadın haklarına İslami bir çerçeveden bakan Fatma Aliye, bir feminist olarak kabul görmese de kadın hakları konusunda dönemine göre ilerici bir tutum sergilemiştir. Tanzimat'tan II. Meşrutiyet'e uzanan süreçte eserlerini vermiş, romanlarının yanında felsefe, İslam, kadın hakları ve tarih türünde yazdığı eserleriyle dikkat çekmiştir. Döneminin kadın dergilerinde de yazmış, kendi fikri çerçevesinden kadın hakları konusunda bir öncü olmuştur. Fatma Aliye feminist olarak nitelendirilmişse de onu feminist olarak görmek yanlıştır. Onun kadın hakları konusundaki düşünceleri dönemine göre ileri olmasına rağmen günümüz Türkiye'si için birçoğu gerçekleşmiş isteklerdir. O, kadın hakları konusuna da İslami bir çerçeveden bakar. Fatma Aliye'ye göre İslam'da kadınlar zaten sahip olması gereken bütün haklara sahiptir. Kadın ve erkek arasındaki eşitsizliğin temeli ise çok eskilere dayanır. Çok eski devirlerde, yani insanların mağarada yaşadığı çağlarda kadın ve erkek iş bölümü yapmış, kadın evde (mağarada) kalıp iç mekândaki sorumluluklarını yerine getirirken erkek dış mekânda av peşinde koşmuştur. Dışarıya çıkıp vahşi hayvanlarla mücadele eden erkek hem fiziki açıdan güçlenmiş hem de deyim yerindeyse "eve ekmek getiren" birey olmuştur. İşte ilk cinsiyet eşitsizliği de bu devrede ortaya çıkmıştır. Fatma Aliye, döneminde kadınların içinde bulunduğu durumu böyle antropolojik bir temele dayandırır. Bu görüşünde ne kadar haklıdır ne kadar haksızdır bilinmez ama Fatma Aliye'nin kadın hakları konusunda çok düşünmüş ve hatta kalem tartışmalarına girmiş bir isim olduğu gerçektir. Bu çalışmada Fatma Aliye'nin süreli yayınlardaki yazılarından ve basılı romanlarından yararlanılmıştır

THE BOUNDARIES OF WOMEN’S RIGHTS IN THE FRAMEWORK OF FATMA ALIYE HANIM

Fatma Aliye is a name, is the daughter of Cevdet Pasha and our first woman novelist, brought sound on her era and declared her thoughts about women’s rights. Fatma Aliye, looks at women’s rights in an Islamic framework, although is not considered as a feminist, exhibited a progressive attitude according to the era. She gave the works between reform era (Tanzimat) and Second Constitutionalism, drew attention with her works about philosophy, Islam, women’s rights and history alongside her novels. She also wrote in women’s magazines, became a pioneer for women’s rights from her framework. Although Fatma Aliye is considered a feminist it’s a wrong that to see her as a feminist. Although her views about women’s rights are advanced according her era, the most of them are realized for today’s Turkey. She looks at women’s rights in an Islamic framework. The women in Islam have got the all rights that must-have according to her. Inequality between women and men based on so long ago. In very ancient times, it means the eras that mankind lives in the cave, men and women made the division of labor, when the women full her responsibilities staying at home, the men hunt. The men who go out and fight wild animals both strengthened physically and so to speak became the breadwinner person. The first gender inequality appeared at this period. Fatma Aliye bases the situation in that the women in her era on such an anthropological basis. How unjust or just in her this view is not known but Fatma Aliye thought so much about women’s rights and had entered literary debate. In this study it was benefited from Fatma Aliye’s articles on periodic publications and printed books

___

CANBAZ, Firdevs, Fatma Aliye Hanım’ın Romanlarında Kadın Sorunu(Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Bilkent Üniversitesi Ekonomi ve Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, Haziran 2005.

Fatma Aliye, “İlim ve Cehl”, İnkılab, sayı:7, 18 Şaban 1327.

Fatma Aliye, İslam Kadınları, İnkılab Basım Yayım, İstanbul, Mart 2009.

Fatma Aliye, Çok Eşlilik(Taaddüd-i Zevcat), haz. Firdevs Canbaz, Hece Yayınları, Ankara, Ocak 2007.

Fatma Aliye, “Terbiye-i İçtimaiye”, Mehasin, cilt:1, sayı:10, Eylül 1325.

Fatma Aliye, Refet, yay. haz. Nurullah Çetin, Leyla ile Mecnun Yayıncılık, İstanbul Ocak 2007.

Fatma Aliye, “Kadın Nedir”, Yeni Mecmua, 29 Teşrinisani 1917, sayı:21.

Fatma Aliye Hanım, Enin, yay. haz. Ayşe Demir, Kesit Yayınları, İstanbul, Eylül 2012.

Fatma Aliye Hanım, Muhadarat, Özgür Yayınları, İstanbul, 2012.

KARACA, Şahika, “Fatma Aliye Hanım’ın Türk Kadın haklarının Düşünsel Temellerine Katkıları”, Karadeniz Araştırmaları, Güz 2011, sayı:31.

KURNAZ, Şefika, Cumhuriyet Öncesinde Türk Kadını, MEB Yayınları, İstanbul 1997.

KURNAZ, Şefika, II. Meşrutiyet Döneminde Türk Kadını, MEB Yayınları, İstanbul 2006.