Mehtap ÖZTÜRK, Kemalettin ERYEŞİL, Arif DAMAR

PSİKOLOJİK SÖZLEŞME ALGISININ ÖRGÜTSEL VATANDAŞLIK DAVRANIŞI ÜZERİNDEKİ ETKİSİNDE ÖRGÜTSEL GÜVENİN ARACILIK ROLÜ

Çalışanlar ve örgüt arasında ifade edilmeyen karşılıklı vaatlerin olduğu, dinamik olarak tarafların yerine getirmesi beklenen taahhütlere olan inanç ve sorumluluk olarak tanımlanan psikolojik sözleşme, çalışanların işletmenin amaçlarını ve hedeflerini gerçekleştirmesine yardımcı olacaktır. Dolayısıyla çalışanların görev tanımları doğrultusunda hukuki anlamda yapması gereken yükümlülükler ve sorumlulukları bulunmaktadır. Ancak, bu yükümlülükler işletmenin sadece varlığını sürdürme faaliyetine yardımcı olacaktır. İşletmenin ortalamanın üzerinde kar elde edebilmesi ve rekabet avantajı yakalayabilmesi çalışanların yükümlülüklerinin ötesinde, ekstra rol olarak ifade edilen örgütsel yurttaş olmalarını zorunlu kılmaktadır. Çalışanların işlerini benimsemeleri, yaptıkları işin karşılığını alacaklarını bilmeleri, örgüt faaliyetlerine karşı olumlu duygular beslemeleri karşılık güveni oluşturarak çalışanların motivasyonlarını, yaptıkları işten aldıkları doyumu arttıracaktır. Bu bağlamda, çalışanlar ve örgüt arasında herhangi yazılı sözleşme olmamasına karşın işletme çalışanlarının örgütsel güven içerisinde fazladan sorumluluk alma davranışında bulunmaları söz konusu olacaktır. Yukarıdaki değerlendirme çerçevesinde araştırmanın sorunsalı “Psikolojik sözleşme algısının örgütsel vatandaşlık davranışı ve örgütsel güven üzerinde etkisi var mıdır?” şeklinde tasarlanmıştır. Bu kapsamda araştırmanın amacı, Konya ilinde eğitim kurumlarında çeşitli kademelerde görev yapan çalışanların psikolojik sözleşme, örgütsel güven ve örgütsel vatandaşlık davranışı düzeyleri arasındaki ilişkileri belirlemektir. Bu amaç doğrultusunda, eğitim kurumları çalışanlarına kolayda örnekleme yolu ile anket uygulanmıştır. Araştırmanın sonuçlarına göre psikolojik sözleşme algısı, örgütsel güven ve örgütsel vatandaşlık davranışı arasında pozitif yönlü ve istatistiksel bakımdan anlamlı bir ilişki olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca çalışma kapsamında, psikolojik sözleşme algısının örgütsel vatandaşlık davranışı üzerindeki etkisinde örgütsel güvenin tam aracılık rolü olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

ORGANIZATIONAL TRUST AS A MEDIATOR OF THE RELATIONSHIP BETWEEN PSYCHOLOGICAL CONTRACT AND ORGANIZATIONAL CITIZENSHIP BEHAVIOR

The psychological contract, which is defined as the belief and responsibility for the commitments that are expected to be fulfilled by parties dynamically and for mutual promises that are not expressed between employees and the organization, will help the employees to realize the goals and objectives of the enterprise. Therefore, the employees have obligations and responsibilities in the legal sense in accordance with their job descriptions. However, these obligations will only assist in maintaining The firm existence. The fact that the company can make profit above average and achieve a competitive advantage necessitates employees to be an organizational citizenship behavior expressed as an extra role beyond their obligations. Adopting their job, knowing that they will be paid for their work, feeding positive emotions towards the organization activities by creating mutual trust will increase the motivation and job satisfaction of the employees. In this context, it will be possible for employees to take extra responsibility in organizational trust although there is no written agreement between the employees and the organization. According to this evaluation, main research question is “Does the perception of the psychological contract have an impact on organizational citizenship behavior and organizational trust?”. In this case, the aim of this study is to determine the relationship between the psychological contract, organizational trust, and organizational citizenship behavior levels of the employees who are working in various positions in the education institutions in Konya. In line with this aim, a survey has been carried out based on the questionnaire method by way of convenience sampling to the employees working in the education institutions in Konya. According to the results of the research, there is a statistically significant and positive relationship between psychological contract, organizational trust, and organizational citizenship behavior. In addition, it has been determined that there is mediating effect of organizational trust on psychological contract and organizational citizenship behavior.

PDF

___

Allison, B. J., Voss, R. S., ve Dryer, S. (2001). Student classroom and career success: The role of organizational citizenship behavior. Journal of Education for Business, 76(5), 282-288.
Andrade, T. d., Estivalete, V. d. F., Costa, V. F., ve Ávila, G. L. (2017). Organizational citizenship behaviors, trust and organizational support: Framework analysis proposition. Revista ESPACIOS, 38(04).
Argyris, C. (1960). Understanding organizational behavior. London: Tavistock.
Asunakutlu, T. (2011). Örgütsel güvenin oluşturulmasına ilişkin unsurlar ve bir değerlendirme. Sosyal Ve Beşeri Bilimler Araştirmalari Dergisi, 1(9), 1-13.
Atkinson, C. (2007). Trust and the psychological contract. Employee Relations, 29(3), 227-246.
Bakan, İ. (2011). Örgütsel stratejilerin temeli örgütsel bağlılık kavram, kuram, sebep ve sonuçlar. Ankara: Gazi Kitabevi.
Bal, P. M., Jansen, P. G., Van Der Velde, M. E., de Lange, A. H., ve Rousseau, D. M. (2010). The role of future time perspective in psychological contracts: A study among older workers. Journal of vocational behavior, 76(3), 474-486.
Baron, R. M., ve Kenny, D. A. (1986). The moderator–mediator variable distinction in social psychological research: Conceptual, strategic, and statistical considerations. Journal of Personality and Social Psychology, 51(6), 1173-1182.
Basım, H. N., ve Şeşen, H. (2006). Örgütsel vatandaşlık davranışı ölçeği uyarlama ve karşılaştırma çalışması. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 61(4), 83-101.
Başak, S., ve Öztaş, N. (2010). Güven ağbağları, sosyal sermaye ve toplumsal cinsiyet. İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 12(1), 1-30.
Bateman, T. S., ve Organ, D. W. (1983). Job satisfaction and the good soldier: The relationship between affect and employee “citizenship”. Academy of management journal, 26(4), 587-595.
Blau, P. (1964). Exchange and power in social life. New York: Wiley.
Bozgeyikli, H., Avcı, A., & Navruz, B. (2017). Öğretmenlerin Psikolojik Sermaye Düzeyleri İle Örgütsel Vatandaşlık Davranışları Arasındaki İlişkinin Yapısal Eşitlik Modeli İle İncelenmesi. Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 12/6, p. 103-122 DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.11574.
Büte, M. (2011). Etik İklim, örgütsel güven ve bireysel performans arasındaki İlişki. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 25(1), 171-192.
Cheung, M. F., Wong, C. S., ve Yuan, G. Y. (2017). Why mutual trust leads to highest performance: The mediating role of psychological contract fulfillment. Asia Pacific Journal of Human Resources, 55(4), 430-453.
Colesca, S. E. (2009). Understanding trust in e-government. Engineering Economics, 63(4), 7-15.
Conway, N., ve Coyle‐Shapiro, J. A. M. (2012). The reciprocal relationship between psychological contract fulfilment and employee performance and the moderating role of perceived organizational support and tenure. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 85(2), 277-299.
Costa, A. C. (2003). Work team trust and effectiveness. Personnel Review, 32(5), 605-622.
Coşkun, R., Bayraktaroğlu, S., Yıldırım, E., ve Altunışık, R. (2015). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri: Spss uygulamalı: Sakarya Yayıncılık.
Coyle‐Shapiro, J. A. M. (2002). A psychological contract perspective on organizational citizenship behavior. Journal of Organizational Behavior: The International Journal of Industrial, Occupational and Organizational Psychology and Behavior, 23(8), 927-946.
Cullinane, N., ve Dundon, T. (2006). The psychological contract: A critical review. International Journal of Management Reviews, 8(2), 113-129.
Çelik, M., ve Çıra, A. (2013). Örgütsel vatandaşlık davranışının iş performansı ve işten ayrılma niyeti üzerine etkisinde aşırı iş yükünün aracılık rolü. Ege Akademik Bakis, 13(1), 11-20
Demircan, N., ve Ceylan, A. (2003). Örgütsel güven kavramı: Nedenleri ve sonuçları. Yönetim ve Ekonomi: Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(2), 139- 150.
Fukuyama, F. (1995). Trust: The social virtues and the creation of prosperity. New York, London, Toronto, Sydney, Tokyo, Singapore: Free Press Paperbacks.
Griep, Y., ve Vantilborgh, T. (2018). Reciprocal effects of psychological contract breach on counterproductive and organizational citizenship behaviors: The role of time. Journal of Vocational Behavior, 104, 141-153.
Guest, D. E., ve Conway, N. (2002). Communicating the psychological contract: An employer perspective. Human Resource Management Journal, 12(2), 22-38.
Hellriegel, D., ve Slocum, J. W. (2011). Organizational behavior. Mason, Ohio: South-Western Cengage Learning.
Hui, C., Lee, C., ve Rousseau, D. M. (2004). Psychological contract and organizational citizenship behavior in china: Investigating generalizability and instrumentality. Journal of Applied Psychology, 89(2), 311-321.
İşcan, Ö. F., ve Sayın, U. (2010). Örgütsel adalet, iş tatmini ve örgütsel güven arasındaki ilişki. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 24(4), 195-216.
İşçi, E., Artan, I. E., ve Şiman, F. A. (2011). Role of trust in violation of psychological contract’s effecton organizational citizenship behaviour and turnover intention: A research in health sector. International Journal of Business and Social Research, 1(1), 1-19.
Jafri, M. H. (2012). Influence of psychological contract breach on organizational citizenship behaviour and trust. Psychological Studies, 57(1), 29-36.
Jarvenpaa, S. L., ve Leidner, D. E. (1999). Communication and trust in global virtual teams. Organization science, 10(6), 791-815.
Karasel, N., Altınay, Z., Altınay, F., ve Dagli, G. (2017). Paternalist leadership style of the organizational trust. Quality & Quantity, 1-20.
Kaya, D. (2013). Örgütsel vatandaşlık davranışı. Türk İdare Dergisi, 476, 265-288.
Kickul, J. R., Neuman, G., Parker, C., ve Finkl, J. (2001). Settling the score: The role of organizational justice in the relationship between psychological contract breach and anticitizenship behavior. Employee Responsibilities and Rights Journal, 13(2), 77-93.
Kingshott, R. P. (2006). The impact of psychological contracts upon trust and commitment within supplier–buyer relationships: A social exchange view. Industrial Marketing Management, 35(6), 724-739.
Langton, N., ve Robbins, S. P. (2006). Fundamentals of organizational behaviour (Third Canadian Edition (3rd Edition) ed.). Canada: Pearson Education.
LePine, J. A., Erez, A., ve Johnson, D. E. (2002). The nature and dimensionality of organizational citizenship behavior: A critical review and meta-analysis. Journal of Applied Psychology, 87(1), 52-65.
Levinson, H., Price, C. R., Munden, K. J., Mandl, H. J., ve Solley, C. M. (1962). Men, management, and mental health. Cambridge, MA, US: Harvard University Press.
Liu, C.-M., Huang, C.-J., Huang, K.-P., ve Chen, K.-J. (2013). Psychological contract breach, organizational trust and organizational citizenship behavior of hotel industry in taiwan. Pakistan Journal of Statistics, 29(5), 635-648.
Luthans, F. (2011). Organizational behaviour: An evidence-based approach. New York: McGraw-Hill Companies. Inc.
Matsushita, H. (2015). The study of organizational citizenship behavior with a focus on the complexity of motives. Business Studies Journal, 7(2), 101-108.
Miles, J. A. (2012). Management and organization theory: A jossey-bass reader (Vol. 9): John Wiley & Sons.
Mishra, A. K. (1996). Organizational responses to crisis. In R. M. Kramer ve T. R. Tyler (Eds.), Trust in organizations: Frontiers of Theory and Research. Thousand Oaks, London, New Delhi: Sage.
Motowidlo, S. J. (2000). Some basic issues related to contextual performance and organizational citizenship behavior in human resource management. Human Resource Management Review, 10(1), 115-126.
Organ, D. W. (1988). Organizational citizenship behavior: The good soldier syndrome: Lexington Books/DC Heath and Com.
Özen, H. (2014). Motivasyonel Dil Teorisi Işığında Okul Müdürlerinin Kullandığı Motivasyonel Dilin Öğretmenlerin Örgütsel Vatandaşlık Davranışlarına Olan Etkisi. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic , 9(5), 1731-1746.
Özgen, H. M. (2010). Psikolojik sözleşme ve boyutlarının güven üzerindeki etkileri: Sivas İli kamu sağlık personeli üzerine bir araştırma. Paper presented at the 18. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi.
Özgen, H. M., ve Özgen, H. (2010). Psikolojik sözleşme ve boyutlarının iş tatmini örgütsel bağlılık ve işten ayrılma niyetine etkileri: Tibbi satış temsilcileri üzerinde bir araştırma. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(1), 1-19.
Özşahin, M., ve Sudak, M. (2015). The mediating role of leadership style on the organizational citizenship behavior and innovativeness relationship. Journal of Business Economics and Finance, 4(3), 443-457.
Pate, J., ve Scullion, H. (2018). The flexpatriate psychological contract: A literature review and future research agenda. The International Journal of Human Resource Management, 29(8), 1402- 1425.
Pond, S. B., Nacoste, R. W., Mohr, M. F., ve Rodriguez, C. M. (1997). The measurement of organizational citizenship behavior: Are we assuming too much? Journal of Applied Social Psychology, 27(17), 1527-1544.
Puusa, A., ve Tolvanen, U. (2006). Organizational identity and trust. Electronic Journal of Business Ethics and Organization Studies, 11(2), 29-33.
Randhawa, G., ve Kaur, K. (2015). An empirical assessment of impact of organizational climate on organizational citizenship behaviour. Paradigm, 19(1), 65-78.
Robinson, S. L. (1996). Trust and breach of the psychological contract. Administrative Science Quarterly, 41(4), 574-599.
Robinson, S. L., ve Morrison, E. W. (1995). Psychological contracts and ocb: The effect of unfulfilled obligations on civic virtue behavior. Journal of Organizational Behavior, 16(3), 289-298.
Robinson, S. L., ve Rousseau, D. M. (1994). Violating the psychological contract: Not the exception but the norm. Journal of Organizational Behavior, 15(3), 245-259
Rousseau, D. (1995). Psychological contracts in organizations: Understanding written and unwritten agreements: Sage Publications.
Rousseau, D. M. (1989). Psychological and implied contracts in organizations. Employee responsibilities and rights, 2(2), 121-139.
Seçkin, Z. (2014). Psikolojik sözleşme. In A. Bedük (Ed.), Örgüt psikolojisi, yeni yaklaşımlar güncel konular (pp. 1-30). Konya: Atlas Akademi.
Singh, U., ve Srivastava, K. B. (2016). Organizational trust and organizational citizenship behaviour. Global Business Review, 17(3), 594-609.
Sirin, Y. (2016). Organizational justice, organizational trust and organizational identification perceptions of physical education teachers. International Journal of Business and Social Science, 7(2), 126-133.
Starnes, B. J., Truhon, S. A., ve McCarthy, V. (2010). Organizational trust: Employee-employer relationships. A Primer on Organizational Trust.
Tan, H. H., ve Lim, A. K. (2009). Trust in coworkers and trust in organizations. the Journal of Psychology, 143(1), 45-66.
Tan, H. H., ve Tan, C. S. (2000). Toward the differentiation of trust in supervisor and trust in organization. Genetic, Social, and General Psychology Monographs, 126(2), 241.
Teo, T. S., Srivastava, S. C., ve Jiang, L. (2008). Trust and electronic government success: An empirical study. Journal of management information systems, 25(3), 99-132.
Tlaiss, H. A., ve Elamin, A. M. (2015). Exploring organizational trust and organizational justice among junior and middle managers in saudi arabia: Trust in immediate supervisor as a mediator. Journal of Management Development, 34(9), 1042-1060.
Topçu, M. K., & Basım, H. N. (2015). Kobilerde Çalışanların Kişilik Özelliklerinin Örgütsel Özdeşleşme ve İşten Ayrılma Niyeti Üzerine Etkisinde Psikolojik Sözleşme Algısının Rolü. Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 10/10, Summer 2015, p. 861-886 DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.8431.
Turnley, W. H., Bolino, M. C., Lester, S. W., ve Bloodgood, J. M. (2003). The impact of psychological contract fulfillment on the performance of in-role and organizational citizenship behaviors. Journal of Management, 29(2), 187-206.
Türker, E. (2010). Psikolojik sözleşme ile örgütsel bağlılık İlişkisi: Sağlık çalışanları üzerinde bir uygulama. (Yüksek Lisans Tezi), Atatürk Üniversitesi,
Walker, A., ve Hutton, D. M. (2006). The application of the psychological contract to workplace safety. Journal of Safety Research, 37(5), 433-441.
Wat, D., ve Shaffer, M. A. (2005). Equity and relationship quality influences on organizational citizenship behaviors: The mediating role of trust in the supervisor and empowerment. Personnel Review, 34(4), 406-422.
Zengin, S. (2017). Psikolojik sözleşme ve örgütsel güven arasındaki İlişki: Antalya İlinde faaliyet gösteren katılım bankaları üzerine bir araştırma. (Yüksek Lisans), Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta.