PLATON EPİSTEMOLOJİSİNDE EPİSTEME - DOXA AYRIMI

"Platon Epistemolojisinde Episteme-Doxa Ayrımı" başlıklı bu çalışma, Platon felsefesindeki epistemik serüvenin bir özetiyle başlar. Platon'a gelene kadar yapılan ve uzlaşmazlıkla biten epistemik tartışmalar rölativist bir kabule dönüşmüştür. Protagoras ve Gorgias'ın düşünceleriyle taçlanan bu rölativite Sokrates ve Platon ile antitezine ulaşmıştır. Bu antitezi, kendilerinden önceki sofist düşünce kalıplarılyla alay ederek başlatan Platon, böylelikle bilginin imkânına dikkat çeker. Platon için bilginin imkânıyla ilgili temel dayanak, görünenler dünyası ve idealar dünyası arasındaki ayrıma konu olan idealar teorisidir. Epistemik değeri bakımından da iki farklı statüde ele alınan bu ayrım, episteme ve doxa ayrımını doğrudan etkiler. Bu nedenle Platon tarafından ilk yapılan şey, episteme-doxa ayrımını netleştir olmuştur. Kavramlarla objeler arasındaki farklılığın ortaya konulduğu bu ayrımda objelerin sürekli değişime konu olması, tanımlanmalarının güçlüğü durumu, objelerin bilgiye imkân vermedikleri sonucuna bağlanır. Çıkan sonuçlarda "sanı" olarak nitelenen bu durum matematiksel yumuşatılarak "doğru sanı" olarak nitelenir. Fakat bu aşamada bilgiden değil, sanıdan ve doğru sanıdan söz edilir. Sanı(doxa)'nın belirlenimindeki temel ölçüt "değişim"dir. Bu aşamada Platon, 'kesin olarak' değişimden uzak bilgiye "episteme" demeyi tercih etmektedir.

DISTINCTION BETWEEN EPISTEME AND DOXA IN PLATO'S EPISTEMOLOGY

This study titled as "The Distinction between the Episteme and Doxa in the Philosophy of Plato" begins with a summary of the epistemic adventure in the philosophy of Plato. Until the time of Plato, the epistemic discussions had proceeded and ceased with disagreement and transformed into a relativist admission. This relativity which was crowned by the thoughts of Protagoras and Gorgias reached its antithesis with Socrates and Plato. Plato started his antithesis by ridiculing the previous types of sophist thoughts and paid attention to the possibility of knowledge. According to Plato the basic principle for the possibility of knowledge is the theory of ideas which is the subject of differentiation of visible world and the other. This distinction which is discussed in two different statues in terms of epistemic value too effects directly the distinction between the episteme and the doxa. Therefore, the first thing which was done by Plato is to clarify the distinction between the episteme and the doxa. The difference between the concepts and the objects are put forward in this distinction and that the objects are being the subject of the continuous change, the difficulty of their description are linked to that the objects does not allow knowledge. This situation which is described as "doxa" is softened first and then characterized as "right doxa" when the mathematical (geometrical) objects comes into question. But in this step, doxa and right doxa are mentioned, not the knowledge. The basic criterion in the determination of doxa is the "change". Plato prefers to call knowledge as "episteme" that is precisely far from change In the result of the discussions made in dialogues, Plato tested the distinction between the "episteme" and the "doxa" in terms of their subjects and how those are gained. According to this, Plato accepts the entities individually as the subject of doxa and the ideas as the subject of episteme. As for how those are gained, while doxa is gained by the means of the senses, episteme is gained by the thought. The result of this distinction is that we can have knowledge (episteme) about the divine and unchanging ideas while we can have opinions (doxa) about the humane samples concerning the senses and the objects which are the subject of change. As a result, Plato accepts the gods worthy of the knowledge of ideal perfection and he considers the philosophers as closest to this. As for the philodoxes who have doxa, they are placed at the bottom of the epistemic value grading. Our study aims to present the mentioned distinctions systematically.

PDF

___

BLUCK, R. S., "Platonik Formlar Birer Tümel Midir?", İdealar Kuramı, Çev. Ahmet Cevizci, Gündoğan Yayınları, Ankara 1999, ss. 101-108.
CEVİZCİ, A., "Episteme", Paradigma Felsefe Sözlüğü, Paradigma Yayınları, İstanbul 2000, ss. 327-328.
CHERNİSS, H., "İdealar Kuramının Felsefi Yönden Sağladığı Tasarruf", İdealar Kuramı, Çev. Ahmet Cevizci, Gündoğan Yayınları, Ankara 1999, ss. 40-50.
COPLESTON, F., Felsefe Tarihi (Aristoteles), Çev. Aziz Yardımlı, İdea Yay., İstanbul 1997.
CRESCENZO, L. D., The History of Greek Philosophy - Volume Two: Socrates And Beyond, Translated by Avril Bardoni, Pan Books, London 1990.
CROSS, R. C. vd., "Bilgi, İnanç ve Formlar", İdealar Kuramı, Çev. Ahmet Cevizci, Gündoğan Yayınları, Ankara 1999, ss. 51-77.
ÇÜÇEN, A. K., Felsefeye Giriş, Asa Kitabevi, Bursa 2000.
DEMOS, R., "Formlar ve Şeyler", İdealar Kuramı, Çev. Ahmet Cevizci, Gündoğan Yayınları, Ankara 1999, ss. 109-125.
EYÜBOĞLU, S. vd., "Önsöz", Sokrates'in Savunması, Çev. Niyazi Berkes, Cumhuriyet Dünya Klasikleri, 1998.
GİLSON, E., Tanrı ve Felsefe, Çev. Mehmet Aydın, Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları, İzmir 1986.
GÖKBERK, M., Felsefe Tarihi, Remzi Kitabevi, İstanbul 2003.
GÜÇLÜ, A. vd., "Doksa", Felsefe Sözlüğü, Bilim ve Sanat Yayınları, Ankara 2002, ss.426-427.
GÜÇLÜ, A. vd., "Episteme", Felsefe Sözlüğü, Bilim ve Sanat Yayınları, Ankara 2002, ss.473-476.
GRUBE, G. M. A., Plato's Thought, Beacon Press, Boston 1964.
HOOKWAY, C. J., "Scepticism, History Of", The Oxford Companion to Philosophy, Oxford University Press, New York 1995.
KRANZ, W., Antik Felsefe, Çev. Suad Y. Baydur, Sosyal Yayınlar, İstanbul 1994.
LACEY, A., "Sophists", The Oxford Companion to Philosophy, Oxford University Press, New York 1995.
MCLEAN, G. F. vd., Ancient Western Philosophy: The Hellenic Emergence, Meredith Corporation, New York 1971.
NAMIK, M., Eflatun, Tefeyyüz Kitaphanesi, İstanbul 1933.
PLATON, Devlet, Çev. Hüseyin Demirhan, Sosyal Yayınlar, İstanbul 2002.
__________, Gorgias, Çev. Reyan Erben, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul 1989.
__________, Kratylos, Çev. Cenap Karakaya, Sosyal Yayınlar, İstanbul 2000.
__________, Sofist, Çev. Cenap Karakaya, Sosyal Yayınlar, İstanbul 2000.
__________, Menon, Çev. Adem Cembil, Maarif Matbaası, İstanbul 1942.
__________, Phaidon, Çev. Hamdi Ragıp Atademir ve Kemal Yetkin, Sosyal Yayınlar, İstanbul 2001.
__________, Philebos, Çev. Sabri Esat Siyavuşgil, Cumhuriyet Dünya Klasikleri, 1998.
__________, Symposion, Çev. Cenap Karakaya, Sosyal Yayınlar, İstanbul 2000.
__________, Theaitetos Ya Da Bilgi Üstüne, Çev. Macit Gökberk, Diyaloglar-2, Remzi Kitabevi, İstanbul 1994.
__________, Timaios, Çev. Erol Güney ve Lütfi Ay, Sosyal Yayınlar, İstanbul 2001.
RIST, J. M., "Platon'da Bilgi ve Değer", İdealar Kuramı, Çev. Ahmet Cevizci, Gündoğan Yayınları, Ankara 1999.
ROGERS, A. K., A Student's History Of Philosophy, The Macmillan Company, New York 1912.
RUSSELL, B., Batı Felsefesi Tarihi İlkçağ, Çev. Muammer Sencer, Say Yayınları, İstanbul 1997.
TAŞKIN, A., "Sofistlere Özel Bir Referansla Bilginin Kaynağı ve İmkanı Üzerine Yapılan Tartışmalar", Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. VII/1, Sivas 2003, ss. 199-209.
TEPE, H., Platon'dan Habermas'a Felsefede Doğruluk Ya Da Hakikat, İmge Kitabevi, Ankara 2004.
TUĞCU, T., Batı Felsefesi Tarihi, Alesta Yayınları, Ankara 2000
TURGUT, İ. "Platon'da Bilgi Türleri", Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi., C. XXII, Ankara 1978, ss. 349-359
TURGUT, İ., Platon'un Son Dönem Felsefesinde Bilgi Sorunu (Theaitetos'un Yeni Bir Yorumu), Bilgehan Matbaası, İzmir 1992.
WEBER, A., Felsefe Tarihi, Çev. H. Vehbi Eralp, Sosyal Yayınlar, İstanbul 1998.