HUKUK SOSYOLOJİSİ VE İSLAM HUKUKU AÇISINDAN SUÇ KAVRAMININ KARŞILAŞTIRILMASI

Hukuk sosyolojisi suçu bir eylem olarak görmekle birlikte biyolojik, sosyal ve psikolojik nedenlerin bireyi suça ittiğini iddia eder. Toplumsal bir organizma olarak birey, toplumsal normlar tarafından şekillendirilir ve birey bu normlara uygun davrandıkça toplumsal düzenin uyumlu bir parçası olur. Toplumsal normlar, her kültürde farklılıklar gösterebilen, zamana göre değişerek kendini güncelleyebilen, toplumsal düzenin sürdürülebilirliğini sağlayan, bireylere doğru ve yanlış davranışları gösteren kurallar bütünüdür. Hukuk sosyolojisine göre suç, toplumsal normlara bir uymama halidir. Bu bakış açısına göre bireyin toplumsal yaşamda varolmasını sağlayan rolleri ve statüleri mevcuttur. Toplumsallaşma ve toplumsal kontrol aracılığıyla birey, kendisinin edindiği veya kendisine verilmiş olan roller ve statüler aracılığıyla uyma/uymama davranışlarına başvurabilir. Uyum gösterme hali toplumda takdir edilen, övülen ve değer verilen bir davranışken, toplumsal normlara bir itaatsizlik olarak uymama halleri maddi ve manevi yaptırımları hak eden birer suçtur. İslam Hukuku ise suçu tanımlarken ve tasnif ederken kendine özgü daha farklı bir metoda sahiptir. İslam Hukuk sistemi içerisinde suçun unsurları kanuni, maddi ve manevi nedenlere dayanmakla birlikte, suç bireyin kendine karşı, başkalarına karşı, Yaratıcıya karşı, topluma karşı ve doğaya karşı işlemiş olduğu istenmeyen “kötü-doğru olmayan” davranışları ifade etmektedir. Hukuk sosyolojisi suç olgusuna toplumsal bir sorun olarak, normatif olarak yaklaşarak incelemeye çalışırken İslam Hukuku suç’u daha çok ahlaki ilkeler zemininde ele alarak suçun dünyevi yaptırımlarının olduğu gibi vicdani ve uhrevi yaptırımlarının da olduğunu fade eder. Hukuk sosyolojisi normlar üzerinden İslam Hukuku ise değerler üzerinden ilerler. Hukuk sosyolojisine göre suç unsurunu tanımlamada ve anlamada din (islam-Hristiyanlık-Yahudilik vs) toplumdan topluma değişkenlikler gösterse de önemli bir faktörken İslam Hukukunda sadece İslam dini belirleyici unsurdur. Hukuk sosyolojisi suçun toplumsal nedenlerini anlamaya yönelik çabalar gösterirken İslam Hukuku eserlerinin ise daha çok suçun ceza ve yaptırımları üzerinde yoğunlaştığını görmekteyiz. Bu çalışmamızda her iki disiplinin suç olgusunu nasıl tanımladıklarıyla ilgili farklılıkları ve ortak yanları belirlenmeye çalışılacaktır.

THE COMPARISON OF THE CONCEPT ‘CRIME’ IN SOCIOLOGY OF LAW AND ISLAMIC LAW

While Sociology of Law perceives crime as a deed of a person it also argues that genetic, social and psychological reasons can lead to crime. As a social organism, the individual is shaped by social norms and becomes an integral part of the social order as the individual behaves in accordance with these norms. Social norms are described as values that vary in all cultures, change in the process of time and update itself, ensure the durability of social order and show individuals what is right and wrong. According to sociology of law, crime is an act of disobedience to social norms. From this point of view, there are roles and statues that enable the individual in social life. It is the individuals’ responsibility to show obedience or disobedience by the use of the given or gained roles and statues. This act is performed under social control and socialisation. The act of adaptation and compatibility is a behaviour that is appreciated, praised and valued among societies. However, breaking the rules leads to disobedience of social norms and turn out to be a ‘crime’ that deserve pecuniary and non-pecuniary sanctions. İslam Hukuku ise suçu tanımlarken ve tasnif ederken kendine özgü daha farklı bir metoda sahiptir. İslam Hukuk sistemi içerisinde suçun unsurları kanuni, maddi ve manevi nedenlere dayanmakla birlikte, suç bireyin kendine karşı, başkalarına karşı, Yaratıcıya karşı, topluma karşı ve doğaya karşı işlemiş olduğu istenmeyen “kötü-doğru olmayan” davranışları ifade etmektedir. Sociology of law identifies crime phenomenon as a social problem and therefore approaches the case within the limits of normative behaviour. Crime in Islamic law, on the other hand, is more related to moral principles. Islamic law argues that besides secular sanctions there are also ethereal and conscientious sanctions towards crime. As Sociology of law proceeds with norms, Islamic law proceeds with values. As stated by sociology of law, describing and understanding the crime element in terms of religion (Islam- Christianity-Jewism) can show variability in different societies. Yet, in Islamic law nothing but Islam is the main determining factor for crime elements. Sociology of law focuses more on the social reasons of crime elements whereas Islamic law focuses on punishment and sanctions of the crime. In this paper, I’ll try to define how these two disciplines describe crime phenomenon and identify the key differences and common aspects.

___

  • Akyol, Taha. (2014). Türkiye’nin Hukuk Serüveni, Doğan Kitap Yayınları, İstanbul
  • Becker, Howard. (2013) Hariciler- Bir Sapkınlık Sosyolojisi Çalışması. (Çev: Ş. Geniş-L.Ünsaldı). Heretik Yayınları. Ankara
  • Bottomore, T- Nısbet, R.(1997) Sosyolojik Çözümlemenin Tarihi, Haz: Mete Tunçay-Aydın Uğur. Ayraç Yayınları, İstanbul
  • Boynukalın, Mehmet. (2009) Suç. Diyanet İslam Ansiklopedisi, cilt 37.
  • Câbirî, Muhammed Abid. (2011) Çağdaş Arap-İslam Düşüncesinde Yeniden Yapılanma (Çev: Ali İhsan Pala- Mehmet Şirin Çıkar). Düşün Yayıncılık, İstanbul
  • Dağcı, Şamil. (2003) “İslam Ceza Hukukunda İrade-Seç İlişkisinin Cezaya Etkisi”, Marife Dergisi, Sayı:1
  • Demirbaş, Timur. (2001) Kriminoloji. Seçkin Yayıncılık. Ankara
  • Dönmezer, Sulhi. (1994) Kriminoloji. Beta Basım Yayım. İstanbul
  • Giddens, Anthony, Sosyoloji, Ayraç Yayınları, İstanbul, 2000
  • Güllü, İsmail. (2014) Suç Olgusuna Teorik ve Eleştirel Bir Yaklaşım. KMU sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi. 16
  • Güllü, İsmail-Can, Mehmet Ali. (2014) İslam Dinin Suça Bakışı ve Suçu Önlemeye Yönelik Yaklaşımları Üzerine Bir Analiz. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi. 16 (Özel Sayı 1)
  • Gürkan, Ülker. (1961) Sosyolojik Hukuk İlmi. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları. Ankara
  • Guriz, Adnan,(2017) Hukuk Felsefesi, Siyasal Kitabevi. Ankara
  • Hallaf, Abdulvahhab.(1972) İslam Hukuk Felsefesi (İlmu Usûli’l-Fıkh) Çev. Hüseyin Atay. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları. Ankara
  • Hamphreys, R. Stephen (2001). İslam Hukuku ve İslam Toplumu. (Çev: Murteza BEDİR) Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 4 / 2001
  • Hirch, Ernest. (2001) Hukuk Felsefesi ve Hukuk Sosyolojisi Dersleri. Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü Yayınları. Ankara
  • Işıktaş, Yasemin- Koloş, Umut. (2015) Hukuk Sosyolojisi. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
  • İnalcık, Halil. (2000) Osmanlı’da Devlet, Hukuk, Adalet. Eren Yayınları, İstanbul.
  • Köni, Burhan. (1956) Kriminoloji. Ankara Üniversitesi SFB Dergisi. Cilt:11 Sayı: 2
  • Lewis, Bernard. (1984). Modern Türkiye’nin Doğuşu. Türk Tarih Kurumu, Ankara
  • Maydani, Riyad. (1990) Çeviren, Şamil Dağcı. “İslam Ceza Hukukunun Genel Prensipleri”, Journal of İslamic Research, Vol:4
  • Manheim, Herman. (çev:Gölcüklü, Sema). Suç Hukukunu Sosyolojik Vecheleri,
  • Miller, Ruth, (2013) Osmanlı’dan Cumhuriyete Günah ve Suç: Fıkıhtan Faşizme, (Çev. Hamdi Çilingir) Ufuk Yayınları, İstanbul
  • Swingewood, Alan. (1998) Sosyolojik Düşüncenin Kısa Tarihi. (Çev. Osman Akınhay) Bilim ve Sanat Yayınları, İstanbul.
  • Topçuoğlu, Hamide.(1969) Hukuk Sosyolojisi. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, Ankara.