OSMANLI ŞİİRİNDE ÖTEKİ VE BAŞKASI OLARAK KÂFİR İMGESİ

İmgebilimin araştırma alanı genel olarak bir ulusal edebiyatta başka toplumlara ait imgelerin incelenmesidir. Osmanlı şiirinde farklı toplumlara ait izlenimler bazen o toplumun özel adı kullanılarak, bazen de "kâfir" gibi genel ifadeler kullanılarak dile getirilmiştir. Aslında bu imge, divan şiirindeki birçok unsur gibi Fars şiirinden devralınmıştır. Fakat bu metinlerden Osmanlı şair ve okurunun düşünce dünyasındaki biz ve öteki kurgusu hakkında ipuçları elde etmek de mümkündür. Daha çok sevgili ve rakip tiplerini niteleyen bir sıfat olarak kullanılan kâfir sözcüğü, genellikle olumsuz anlamlar çağrıştırmaktadır. Bu kullanım daha çok gerçek tanıklıklara dayanmayan, genelleyici ve öznel yargılar biçimindedir. Çatışma hali yaşayan toplumların karşı tarafı bu tür yüzeysel genellemelerle tanımlaması normaldir. Nitekim Avrupa edebiyatlarında da Müslüman toplumlara yönelik ötekileştirici söylemin kullanıldığı bilinmektedir. Bunun yanında kâfir imgesi, divan şiirinde her zaman olumsuzluk çağrıştırmaz. Osmanlıda gayrimüslimlerin yaptıkları binaların sağlam olduğuna dair yaygın kanaat, Avrupa'dan gelen kumaş ve aynalar konusunda takdirkâr yaklaşım da sıklıkla dile getirilmiştir. Tanıklık ve deneyim sonucu oluştuğu belli olan bu imgeler daha gerçekçidir. Ayrıca divan şiirindeki tabip imgesi de gayrimüslim olmasına rağmen öteki konumunda değildir. Bir de kâfir imgesi gayrimüslimlerin anlaşılmayan yazıları ve bazı adetleri ile ilgili olarak yer almaktadır ki, bunlar da tanıklıklar sonucu oluşmuş tespitler şeklindedir

THE IMAGE OF HERETIC AS OTHER AND ANOTHER IN OTTOMAN POETRY

Imagology deals with the examination of the images in national literatures related to other societies in general. On reflecting the impressions about different communities in the Ottoman poetry sometimes custom name of that society and sometimes expressions like ‘heretic’ were used. In fact, this image like many elements of Divan poetry was inherited from Persian poetry. But it is possible to get clues from these texts about Ottoman poets and readersthinking on the plot of ‘us’ and the ‘other’. Heretic is used as an adjective describing a very dear and types of rivals, often it evokes negative connotations. This usage is not based on real experiences and it is in the form of generic and subjective judgments. It is normal to define the opposite with such shallow generalizations in societies having conflict with each other. In fact, the Muslim communities in European literature have been used an othering discourse. In addition, the image of heretic does not always infer a negative meaning in Ottoman poetry. Buildings made of nonMuslims in the Ottoman Empire commonly believed to be solid, fabric and mirrors from Europe often expressed with appreciations. These images are more realistic because they occur on certain experiences. Also the image of physician in Divan poetry does not refer to the other although it is non Muslim. The image of heretic is also used in relation to unclear papers and on some of the traditions of non-Muslims, these are also based on experiences and observations

PDF

___

Âhî, Divan, (Haz.: Mustafa S. Kaçalin) Erişim: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1- 28333/h/ahidivanimustafakacalin.pdf
AK, Coşkun (1987). Muhibbî Dîvânı İzahlı Metin, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
Âşık Çelebi, Divan, (Haz.: Filiz Kılıç) Erişim: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1- 213614/h/asikcelebidivanifilizkilic.pdf, (24.05.2012)
Avnî (Fatih), Divan, (Haz.: Muhammed Nur Doğan) Erişim: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-128325/h/giris-avnidivani.pdf, (24.05.2012).
Bağdatlı Ahdî, Gülşen-i Şuarâ. (Haz.: Süleyman Solmaz) Erişim: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-219145/h/agm.pdf.
Bâkî, Divan, (Haz.: Sabahattin Küçük) Erişim: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1- 128335/h/bakidivanisabahattinkucuk.pdf, (24.05.2012)
BEYZADEOĞLU, Süreyya A, (1995). “Divan Şiirinde Kâfir ve Frenk”, Yedi İklim, S:51, s.: 52- 59.
ÇORUHLU, Yaşar (2002). Türk Mitolojisinin Anahatlar, İstanbul: Kabalcı Yayınları.
DEVELLİOĞLU, Ferit (1984).Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Ankara: Aydın Kitabevi.
DİLÇİN, Cem (1983). Yeni Tarama Sözlüğü, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
EMİROĞLU Kudret ve AYDIN Suavi (2003). Antropoloji Sözlüğü, Ankara Bilim ve Sanat Yayınları.
Emrî, Divan, (Haz.: Mehmet A. Yekta Saraç) Erişim: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1- 128328/h/emridivani.pdf, (24.05.2012)
ENGİN, Sedat (2006). Cem Sultan’ın Türkçe Divânı’nın Tahlili, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Adana. Erişim: http://sosyalbilimler.cu.edu.tr/tezler/1011.pdf (24.05.2012)
Gelibolulu Sun’î, Divan, (Haz.: Halil İbrahim Yakar) Erişim: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-213620/h/gelibolulu.pdf
GÜÇLÜ, Abdülbâki vd., (2003). Felsefe Sözlüğü, Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
Güncel Türkçe Sözlük, Erişim: www.tdk.gov.tr
Hamdî, Divan, (Haz.: Ali Emre Özyıldırım) Erişim: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1- 213628/h/metin.pdf
Hecrî, Divan, (Haz.: Ömer Zülfe) Erişim: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1- 275464/h/hecri.pdf
KENANOĞLU, M. Macit (2007). Osmanlı Millet Sistemi Mit ve Gerçek, İstanbul: Klasik Yayınları.
Kınalızâde Hasan Çelebi, Tezkiretüş Suarâ, (Haz.: Aysun Sungurhan-Eyduran) Erişim: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-219122/h/tsmetina.pdf
LEWİS, Bernard (2002). Çatışan Kültürler, Keşifler Çağında Hıristiyanlar, Müslümanlar, Yahudiler, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
MACİT, Muhsin (1997). Nedîm Divanı, Ankara: Akçağ Yayınları.
Mostarlı Hasan Ziyâî, Divan, (Haz.: Müberra Gürgendereli) Erişim: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-213638/h/metin.pdf
MUTÇALI, Serdar (1995). Arapça-Türkçe Sözlük. İstanbul: Dağarcık Yayınları.
Muvakkit-zâde Muhammed Pertev, Divan, (Haz.: Ekrem Bektaş) Erişim: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-275467/h/muvakkitzade-pertev.pdf, (24.05.2012)
NAHYA, Z. Nilüfer ( 2011).“İmgeler ve Ötekileştirme: Cadılar, Yerliler, Avrupalılar”, Atılım Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt:1, Sayı:1 s: 27-38.
NAR, Oktay (2007). Şeyhî Hayatı ve Divanı’nın Tenkitli Metni, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
OKÇU, Naci (2011). Şeyh Gâlib Divanı, Ankara: TDV Yayınları.
ONAY, Ahmet Talât (1992). Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı. Haz. Doç. Dr. Cemal Kurnaz, Ankara: TDV Yay.
ÖZÇALIK, Sevil (2008). Ötekileşme ve İşlevleri, Karaburun III. Bilim Kongresi, 4-7 Eylül 2008, İzmir.
Ravzî, Divan, (Haz.: Yaşar Aydemir) Erişim: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1- 213618/h/metin.pdf, (24.05.2012)
Revânî, Divan, (Haz.: Ziya Avşar) Erişim: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1- 128332/h/revanidivaniziyaavsar.pdf, (24.05.2012).
Şeyhülislam Yahyâ. Divan, (Haz.: Hasan Kavruk) Erişim: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1- 128336/h/seyhulislamyahyadivanihasankavruk.pdf
TARLAN, Ali Nihat (1992). Ahmet Paşa Divanı, Ankara: Akçağ Yayınları.
TARLAN, Ali Nihat (1992). Hayâlî Divanı, Ankara: Akçağ Yayınları.
TARLAN, Ali Nihat (1997). Necâtî Beg Divanı, İstanbul: MEB Yayınları.
TAŞ, Hakan (2004). Vahyî Divanı ve İncelenmesi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi. Erişim: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1- 213664/h/metin.pdf
TOLASA, Harun (2004). Kendi Kalemiyle Temeşvarlı Osman Ağa, Ankara: Akçağ Yayınları.
ULAĞLI, Serhat (2006). İmgebilim “Öteki”nin Bilimine Giriş, Ankara: Sinemis Yayınları.
Vusûlî, Divan, (Haz.: Hakan Taş) Erişim: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1- 292436/h/vusuli-divani.pdf. (11.06.2012)
YENİKALE, Ahmet (2011). Sünbül-zâde Vehbî Divan, Kahramanmaraş: Ukde Yayınları.