ORTAÇAĞDA YERLEŞMELERİN SINIFLANDIRILMASINA MODERN YAKLAŞIM; İBN HALDUN

Yerleşme, mekânı kullanma biçimidir. Aynı zamanda insan-yer ilişkisinin somutlaşması, gerçekleşmesi durumudur. Bu bağlamda yerleşme, Coğrafya bilim alanının insan- yer ilişkisini değerlendirirken üzerinde durduğu önemli konulardan biridir. Bu insan-yer ilişkisindeki tartışma, değerlendirme ve açıklamalar, belirlenen kriterlere göre ortaya çıkarılan sınıf veya çeşitler ile onların özellikleri üzerinden yapılır. Orta çağda birçok medeniyetin ortaya çıkış yeri olan Akdeniz havzasında doğmuş, bu dönemin şartlarında farklı kaynaklardan faydalanarak iyi bir eğitim almış olan İbn Haldun; havzadaki farklı şehirlerde çeşitli devlet memurluğu görevlerinde bulunduğu gibi bunlardan uzak kır alanlarında da belli sürelerde yaşamını devam ettirmiştir. Coğrafyanın temel inceleme ve araştırma yöntemlerinden gezi ve gözleme özellikle önem vererek yerleşmeler ve onların özelliklerini ortaya çıkarıp sınıflandırmalarını yapan İbn Haldun deneysel bir bakış açısıyla bu değerlendirme ve açıklamaları gerçekleştirmiştir. Yaşadığı dönem ve yerleri iyi analiz etmesi, yapmış olduğu değerlendirme ve açıklamaların akademik anlamda kıymetini artırmıştır. Bugün üzerinde durulan ve tartışılan yerleşmelerin sınıflandırılması ve bunun için kullanılacak kriterler konusuna o günden ışık tutan Haldun, bugün değerlendirmeler için esas kabul edilen ölçütlere yakın ölçütler kullanarak, günümüzde geçerliliğini koruyan açıklamalar yapmıştır. Bu değerlendirme ve açıklamalarla birbirinden farklı iki yaşam biçimine bağlı iki farlı yerleşme tespiti yapmış bunların özelliklerini belirtmiştir. Araştırmada; diğer çalışmalardan da yararlanarak, yerleşmelerin sınıflandırılması ve kriterler konusunda Haldun'un Mukaddimesi esas kabul edilip, değerlendirilmesi yapılmıştır

A MODERN APPROACH ON THE CATEGORIZATION OF HABITATIONS IN THE MIDDLE AGES; IBN HALDUN

The habitation is a way of using a place. Similarly, it is the case that the man-place relationship becomes concrete and occurs. In this sense, it is one of the important subjects that the science field of geography emphazises it while evaluating the man-place relationship. The discussion, evaluation and explanations on this man-place relationship are made through their properties with the classes or varities which are revealed by the criteria that are determined. Ibn Haldun who was born in The Mediterranean Basin which is the occurrence place of the middle age’s many civilizations and who received a well education with the use of different sources in this period’s conditions; had the various duties in civil service in the different cities in the basin and he maintained his life in the far rural areas from them in the certain periods. Ibn Haldun who made a point especially of the trip and observation from the geography’s main review and research methods, who revealed the habitations and their properties and categorized them made this evaluation and explanations in an experimental viewpoint. It increased the academic value of his evaluation and explanations that he analyzed his period and places well. Haldun who illuminated the subject of the habitations’ categorization, which have been considered and discussed today, and the criteria which will be used for it made the explanations which survive today, with the use of close criteria to the criteria that are accepted as a basis of the evaluations today. He determined two different habitations which were connected to two different lifestyle with these evaluation and explanations and he stated their properties. In the research; Haldun’s Introduction about the habitations’ categorization and the criteria was based on, and its evaluation was made, with the use of other studies

PDF

___

Akyüz V.,(Çev.) 2004, Bilim İle Siyaset Arasında Hatıralar İbn Haldun, İstanbul.
Alam M.,1960, İbn Khaldun’s Concept of The Orijin,Growth and Decay of Cities, İslamic Culture, XXXIV, England.
Buksh S. K.,1927, İbn Khaldun and History of Civilization, İslamic Culture, I, England Cansever T., 1992, Şehir ve Mimari Üzerine Düşünceler, İstanbul.
Daniel P., Hopkinson M.,1987, The Geography of Settlement Edinburgh.
Darkot B., 1967, Şehir Ayrımında Nüfus Sayısı ve Fonksiyon Kriteri, İ.Ü.Coğ. Enst. Der.Cilt, 8.Sayı: 16, İstanbu.l
Denker B., T., 1977, Yerleşme Coğrafyası Kır Yerleşmeleri, İstanbul.
Demangeon A., 1927, La géographie de l'habitat rural [Premier article]. In: Annales de Géographie, annee: 36, no:199, pp.1-23.
Demangeon A., 1927, La géographie de l'habitat rural [Deuxième article]. In: Annales de Géographie, annee: 36, no:200, pp. 97-114.
Duverger M., Çev. Oskay Ü., 1973, Metodoloji Açısından Sosyal Bilimlere Giriş, Ankara.
Elmacı S., Bekdemir Ü., 2008, Ortaçağ İslam Âleminde Şehir: İbn Haldun’un Şehre Bakışı, Doğu Coğrafya Dergisi, 19, Erzurum.
Göney S.,1977, Şehir Coğrafyası, Yerleşme Coğrafyası, cilt:1,İ.Ü.,Edeb. Fak. Yay. No:2274, Coğ. Enst. Yay. No:91, İstanbul.
Hassan Ü.,1982, İbn Haldun Metodu ve Siyaset Teorisi, Ankara.
Hülagü O., 1999, Farabi ve İbn Haldun’da Devlet Düşüncesi, İstanbul.
Keleş R.,1972, Şehirciliğin Kuramsal Temelleri, A.Ü., S.B.F.,Yayınları, No: 332 Ankara.
Meriç C.,1996, Umrandan Uygarlığa, İletişim yayınları, İstanbul.
Pirene H., Çev: Karadeniz. Ş., 1991, Ortaçağ Kentleri Kökenleri ve Ticaretin Canlanması, İletişim yayınları, İstanbul.
Stowasser B.,İbn Haldun’s Philosophy Of History: The Rise And Fall Of States And Civilizations Çev:Unat Abadan,N.,1984, S.B.F. Der. Cilt:XXXIX, No: 1-4, Ankara.
Tanoğlu A., 1954, İskan Coğrafyası Esas Fikirler, Problemler ve Metot. Türkiyat Mecmuası, Cilt: XI, İstanbul.
Tanoğlu A., 1969, Beşeri Coğrafya Nüfus ve Yerleşme, İstanbul.
Tümertekin E., Özgüç N. 2006, Beşeri Coğrafya İnsan, Kültür, Mekan, İstanbul.
Tümertekin E., Özgüç, N.,2000, Coğrafya, Geçmiş, Kavramlar, Coğrafyacılar, Çantay Kitabevi., İstanbul.
Uludağ S., (Çev.) 2001, İbn Haldun Üzerine Araştırmalar, İstanbul.
Mukaddime Çev: Zakir Kadiri Ugan, 1990, MEB, Şark İslam Klasikleri, İstanbul.
Mukaddime Çev: Süleyman Uludağ, 2011, Dergah Yayınları, İstanbul.
Mukaddime Osmanlıca Tercümesi, Pirizade Mehmet Sahip, Haz: Yavuz Yıldırım, Sami Erdem, Halit Özkan, M. Cüneyt Kaya, 2008, Klasik Kitaplar, İstanbul.
Wolff D., 2016, Albert Demangeon : un géographe face au monde rural (jusqu’en 1914) Ruralia Sciences sociales et mondes ruraux contemporains.
http://www.muslimphilosophy.com