Ok ve yayın Türk devlet geleneği ve hakimiyet anlayışındaki yeri 986-1011

Ok ve yay, Türkler için bir savunma veya saldırı aracı olmasının yanında kültürel bakımdan da büyük öneme sahiptir. Zira okçu millet olarak nitelendirilen Türkler için, genel olarak güç, kuvvet ve kudreti temsil eden bu silahların, devlet ve hâkimiyet anlayışı içerisinde de özel bir yeri vardır. Nitekim Türklerde yay metbuluk, ok ise tâbilik ya da vasallık alameti/sembolü olarak kabul edilmiştir. Hatta bazı Türk devletlerinde, devlet alameti/sembolü olarak ok ve yayın kullanıldığı görülmektedir.

Place of arrow and bow in Turkish thought of sovereignty

The bow and arrow are very important not only being tools of defense or attack but from the culturel point of view for Turks. But these tools that symbolize force, power and strenght, have a special place in state and sovereignty comprehension for Turks who are known archer nation. Finally, bow was accepted as a mark of lordship and arrow as a mark of the vassalege. And also it was seen that arrow and bow were used as a state symbol in some Turkish states.

PDF

___

AKMAN, Mehmet, Osmanlı Devletinde Kardeş Katli, İstanbul 1997
AKNERLİ, GRİGOR, History of the Nation of Archers, (Türkçe terc., Okçu Milletin Tarihi, (Çev. Hırant D. Andreasyan), İÜEF Yay., İstanbul 1954.
AKSARAYÎ, (Kerîmüd-dîn Mahmud Aksarayî), Müsâmeretü’l-Ahbâr, (Neşr. Osman Turan), TTK Yay., Ankara 1999., (Türkçe terc., Mürsel Öztürk), TTK Yay. Ankara 2000
ALFÖNDİ, A., “Türklerde Çifte Krallık”, II. Türk Tarih Kongresi Zabıtları (20-25 Eylül 1937), İstanbul 1943., s. 507-519.
ALPTEKİN, Coşkun, “Selçuklu Paraları”, Selçuklu Araştırmaları Dergisi (Journal of Seljuk Studies), III‟den ayrı basım, Güven Matbaası, Ankara 1971.
ARIK, Feda Şamil, “Türkiye Selçuklu Devleti‟nde Siyaseten Katl (1075-1243)”, Belleten, LXIII/236, s.43-93.
ARSLAN, Mahmut, “Eski Türk Devlet Anlayışı ve Çifte Hükümdarlık Meselesi”, Tarih Metodolojisi ve Türk Tarihinin Meseleleri Kolokyumu, Elazığ, 1990, s.223-242.
BANG, W.-R. Rahmeti, Oğuz Kağan Destanı, (İÜEF Türk Dili Semineri Neşriyatından), İstanbul 1936.
BARTHOLD, W.-M. Fuad Köprülü, İslâm Medeniyeti Tarihi, Diyanet İşleri Baş. Yay., Ankara 1977.
BEYHAKÎ, (Ebu‟l-Fazl Muhammed b. Hüseyin Beyhakî), Tarih-i Beyhakî, II, (Neşr. Said Nefîsî), Tahran 1352.
DEDE KORKUT KİTABI (Metin Sözlük), (Haz. Muharrem Ergin), TKAE Yay., Ankara 1964., s.93.
DONUK, Abdulkadir, “Eski Türklerde Hükümdarın Vazifeleri ve Vasıfları”, TDA, Sayı.17 (Nisan 1982), s. 103-152.
DONUK, Abdulkadir, “Türk Devletinde Hâkimiyet Anlayışı”, TED, Sayı.10-11 (1981), s.29-56.
EBU‟L-FEREC (Bar Hebraus), Ebu’l-Ferec Tarihi, I, (Süryaniceden İngilizceye Çev. Ernest A. Wallis Budge-İngilizceden Türkçeye Çev. Ömer Rıza Doğrul), TTK Yay., Ankara 1999.
EBU‟L-GAZİ BAHADIR HAN, Şecere-i Terâkime (Türklerin Soy Kütüğü), (Haz. Muharrem Ergin), Terc. 1001 Temel Eser, İstanbul (ty)
EL-BUNDÂRÎ (Feth b. Ali b. Muhammed el-Bundârî), Zübdetü’n-Nusre ve Nuhbetü’l-Usre, (Terc. Kıvameddin Burslan), Irak ve Horasan Selçukluları Tarihi, Ankara 1999.
EL-CUZCÂNÎ (İbn Minhâcü‟d-dîn Osman), Tabakât-ı Nâsırî, I, (Neşr. Abdu‟l-hay Habîbî, Kâbil 1342.
EL-HÜSEYNÎ (Sadru‟d-dîn Ebu‟l-Hasan Ali İbn Nâsır Ali el-Hüseynî), Ahbârü’d-Devleti’s-Selçukiyye, (Türkçe terc., Necati Lügal), TTK Yay., Ankara 1999.
EN-NESEVÎ (İıhabü‟d-dîn Ahmed en-Nesevî), Sîretu Sultan Celâlü’d-dîn Mengübirtî, (Türkçe terc. Necip Asım), İstanbul 1934.
EN-NÜVEYRÎ (İıhabü‟d-dîn Ahmed bin Abdü‟l-vahhâb en-Nüveyrî), Nihâyetü’l-Ereb fî Fünûni’l-Edeb, XXVI, (Tahkîk. M. Fevzî el-Antîl), Kahire 1405/1985.
ER-RÂVENDÎ (Muhammed b. Ali b. Süleyman er-Râvendî), Kitâb-ı Râhatü’s-Sudûr ve Âyetü’s-Sürûr, (Neşr. Muhammed İkbâl-Tashîhât-ı lâzım. Müctebâ Meynovî), Tahran 1333., (Türkçe terc., Ahmet Ateş), II, TTK Yay., Ankara 1999.
GABAİN, A. Von, Eski Türkçenin Grameri, (Çev. Mehmet Akalın), TDK Yay., Ankara, 2003.
GENÇ, Reşat, Karahanlı Devlet Teşkilatı, TTK Yay., Ankara 2002.
GİRAUD, René, Göktürk İmparatorluğu, (Çev. İsmail Mangaltepe), Ötüken Yay., İstanbul 1999.
GÖKSU, Erkan, Türk Kültüründe Silah, Ötüken Neşriyat, İstanbul 2008.
GÖMEÇ, Saadettin, Kök Türk Tarihi, TÜRKSOY Yay., Ankara 1997.
GÜLER, Ali, “Türklerde Devlet ve Siyasî Otorite Kavramı”, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, Sayı.24, (1987), s.16-22.
GÜNGÖR, Harun, “Uygur Kağan Unvanlarında Kün ve Ay Tenri Kavramlarının Kullanılışı”, XI. Türk Tarih Kongresi, II, Ankara 1994., s.511-519.
GÜVEN, Özbay, “Türk Kültüründe Kaybolan Miraslarımızdan İstanbul Ok Meydanı Spor Alanı”, Toplumsal Tarih, Sayı.14, (İubat 1995)
HAMDULLAH MÜSTEVFÎ-İ KAZVÎNÎ, Târîh-i Güzîde, (Neşr. Abdu‟l-Hüseyin Nevâ‟î), Tahran 1362.
İBN BÎBÎ (el-Hüseyin b. Muhammed b Ali el-Caferî er-Rugedî), el-Evâmirü’l-‘Alâ’iye fi’l-Umûri’l-‘Alâ’iye, Tıpkı Basım, (Önsöz ve fihristi haz. Adnan Sadık Erzi), TTK Yay., Ankara 1956. (Türkçe terc., II, Mürsel Öztürk, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara 1996.
İBNÜ‟L-ESÎR, el-Kâmil fi’t-Târîh, VIII, (Tahkîk. Ebu‟l-fidâ Abdullah el-Kâdı), Beyrut 1415/1995., (Türkçe terc., X, (Çev. Ahmet Ağırakça-Abdülkerim Özaydın-Mertol Tulum), İstanbul 1985-1987.
İBNÜ‟L-ESÎR, et-Tarihü’l-Bâhir fi’d-Devleti’l-Atabekiyye bi’l-Mavsıl, (Tahkîk: Abdulkadir Ahmed Tuleymat), Kahire 1963.
İNALCIK, Halil, “Kutadgu Bilig‟de Türk ve İran Siyaset Nazariye ve Gelenekleri”, Reşit Rahmeti Arat İçin, TKAE Yay., Ankara 1966, s.259-271.
İNALCIK, Halil, “Osmanlılarda Saltanat Veraseti Usulü ve Türk Hâkimiyet Telakkisiyle İlgisi”, AÜSBFD, XIV, (Mart 1959), s.69-77.
İNAN, Abdulkadir, “Orun ve Ülüş Meselesi”, Makaleler ve İncelemeler, I, TTK Yay., Ankara 1998, s. s.241-254.
İSMAİL, GALİB, Takvîm-i Meskûkât-i Selçûkiyye, İstanbul 1309 (Ankara 1971).
KAFESOĞLU, İbrahim, Selçuklu Tarihi, MEB Yay., İstanbul 1992.
KAHRAMAN, Atıf, Osmanlı Devleti’nde Spor, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara, 1995.
KAİGARLI MAHMUD, Dîvânu Lügâti’t-Türk Tercümesi, (Çev. Besim Atalay), I-IV, TDK Yay., Ankara 1988.
KAYMAZ, Nejat, Pervâne Mu‘înüd’d-dîn Süleyman, DTCF Yay., Ankara 1970.
KESİK, Muharrem, Türkiye Selçuklu Devleti Tarihi Sultan I. Mesud Dönemi (1116-1155), TTK Yay., Ankara 2003.
KÖPRÜLÜ, Fuad, “Orta zaman Türk Hukukî Müesseseleri”, Belleten, II/5-6, (1938), s.39-72.
KÖPRÜLÜ, Fuad, “Türk ve Moğol Sülalelerinde Hanedan Azasının İdamında Kan Dökme Memnuiyeti”, Türk Hukuk Tarihi Dergisi, I, Ankara 1944.
KÖPRÜLÜ, M. Fuad, “Bayrak”, İA, II., İstanbul 1992.
KÖSOĞLU, Nevzat, Devlet, İstanbul, 1997.
KÖYMEN, Mehmet Altay, Büyük Selçuklu İmparatorluğu Tarihi I, (Kuruluş Devri), TTK. Yay., Ankara 2000.
KÖYMEN, Mehmet Altay, Selçuklu Devri Türk Tarihi, TTK Yay., Ankara 1993.
MORİ, Masao, “Kuzey Asya‟daki Eski Bozkır Devletlerinin Teşkilâtı”, TED, Sayı.9 (İstanbul), s.209-226.
MUMCU, Ahmet, Osmanlı Devletinde Siyaseten Katl, Ankara, 1985.
NİYAZİ, Mehmet, Türk Devlet Felsefesi, İstanbul 1993.
ÖGEL, Bahaeddin Türklerde Devlet Anlayışı, Ankara, 1982.
ÖGEL, Bahaeddin, Türk Kültür Tarihine Giriş, VI, Ankara 1991.
ÖGEL, Bahaeddin, Türk Kültürünün Gelişme Çağları, TDAV Yay., İstanbul 1988.
ÖGEL, Bahaeddin, Türk Mitolojisi (Kaynakları ve Açıklamaları İle Destanlar), I, TTK Yay., Ankara 2003.
ÖZBEK, Süleyman, “Memlûk Sultan‟ı Baybars‟ın Anadolu‟daki Moğol İdarecisi Samagar Noyan‟a Gönderdiği Ok”, Askerî Tarih Bülteni, Yıl:17, Sayı.33 (Ağustos), Ankara 1992, s.83-91.
ÖZCAN, Abdulkadir, “Fatih‟in Teşkilât Kanunnamesi ve Nizam-ı Âlem İçin Kardeş Katli Meselesi”, İÜEFTD, Sayı.33, (1982), s.7-57.
PAİAYEV, Nazım -Valide Paşayeva, “Eski Oğuzların İnanışları ve Mitolojik Görüşleri”, Türkler, III., Yeni Türkiye Yay., Ankara 2002, s.345-357.
REİÎDÜ‟D-DÎN FAZLULLÂH, Câmi’ü’t-Tevârîh, (Neşr. Behmen Kerîmî), Tahran 1372.
REİÎDÜ‟D-DÎN FAZLULLÂH, Câmi’ü’t-Tevârîh, II. Cilt 5. Cüz (Selçuklular Kısmı), (Neşr. Ahmet Ateş), TTK Yay., Ankara 1999.
ROUX, Jean-Paul, Altay Türklerinde Ölüm, (Çev. Aykut Kazancıgil), İstanbul 1999.
ROUX, Jean-Paul, Türklerin ve Moğolların Eski Dini, (Çev. Aykut Kazancıgil), İstanbul 1994.
SIBT İBNÜ‟L-CEVZÎ, Mir’atü’z-Zaman fî Tarihi’l-A‘yân, (Yayınlayan. Ali Sevim), DTCF Yay., Ankara 1968.
SPULER, Bertold, İran Moğolları, (Çev. Cemal Köprülü), TTK Yay., Ankara 1987.
SÜMER, Faruk, “Oğuzlar‟a Ait Destanî Mahiyette Eserler”, DTCFD, XVII/3-4, Ankara 1959, s.359-456.
SÜMER, Faruk, Eski Türklerde Şehircilik, TTK Yay., Ankara 1994.
TANERİ, Aydın, Celalu’d-din Hârezmşâh ve Zamanı, Ankara 1977.
TANERİ, Aydın, Hârezmşâhlar, Ankara 1993.
TANERİ, Aydın, Türk Kavramının Gelişimi, Ankara, 1993.
TAİAĞIL, Ahmet, Gök-Türkler, I, TTK Yay., Ankara 2003.
TAİAĞIL, Ahmet, Gök-Türkler, II, TTK Yay., Ankara 1999.
TEKİN, Talat, Orhun Yazıtları, İstanbul 1998.
THOMSEN, V., Orhun Yazıtları Araştırmaları, (Çeviren ve Yayına Haz. Vedat Köken), TDK Yay., Ankara 2002.
TOGAN, Zeki Velidi, Oğuz Destanı (Reşideddin Oğuznâmesi Tercüme Tahlil), İstanbul 1971.
TURAN, Osman, “Eski Türklerde Okun Hukukî Bir Sembol Olarak Kullanılması”, Belleten, IX/35, (Temmuz 1945), s. 305-318.
TURAN, Osman, Selçuklular Tarihi ve Türk-İslâm Medeniyeti, İstanbul 1993.
TURAN, Osman, Selçuklular Zamanında Türkiye, İstanbul 2002.
TURAN, Osman, Türkiye Selçukluları Hakkında Resmî Vesîkalar, (Metin, Tercüme ve Araştırmalar), TTK Yay., Ankara 1988.
URFALI MATEOS VEKAYİ-NAMESİ (952-1136) VE PAPAZ GRİGOR’UN ZEYLİ (1136-1162), (Türkçe terc. Hrant D. Andreasyan, Notlar: Edouard Dulaurer-Halil Yinanç), TTT Yay., Ankara 2000.
UZUNÇARİILI, İsmail Hakkı, Osmanlı Devleti Teşkilâtına Medhal, Ankara 1988.
VLADİMİRTSOV, B. Y., Moğolların İçtimai Teşkilatı-Moğol Göçebe Feodalizmi, (Çev. Abdulkadir İnan), TTK. Yay., Ankara 1995.
YAKUBOVSKİY, Yu., Altın Orda ve Çöküşü, (Çev. Hasan Eren), Kültür Bak. Yay., Ankara 1976.
YILDIRIM, Dursun, “Köktürklerde Kağanlık Süreci; Kaldırma, Kötürme, Oturma”, XI. Türk Tarih Kongresi, II, Ankara 1991, s. 519-530.
ZAL, Ünal, “Türk Kültüründe “Ok”ların Taşıdığı Anlamlar ve “Okumak” Fiilinin Ortaya Çıkışı Üzerine”, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi (TDAD), Sayı:167, Mart-Nisan (2007), s.69-82.