MUHAMMED MURÂD-I BUHÂRÎ VE “RİSÂLE-İ NAKŞİBENDİYYE” ADLI ESERİ

Bu çalışmada on sekizinci yüzyılda İstanbul'da yaşayıp orada ölen "Muhammed Murâd bin Ali bin Dâvûd b. Kemaleddin b. Salih b. Muhammed el-Buhârî el-Hüseynî El-Hanefi en-Nakşibendî'nin (d. 1055/1645 - ö. 1154/1741) hayatı, eserleri ve halifeleri hakkında bilgi verilmiştir. Seyyid Muhammed Murâd-ı Buhârî'nin babası, Semerkant beldesinin Nakîbü'l-Eşrâfı idi. Henüz üç yaşında iken ayakları felç olup kötürüm bir halde kaldı. İlim tahsil etmek için çeşitli yerlere gidip din ve fen bilgilerinde kendini geliştirdi. Beş defa hacca gidip İslam'ın emrettiği şeyleri uygulamayı kendine görev addetmiştir. Her türlü günahın işlendiği bir mekânı Murâdî Medresesi diye anılan bir ilim yuvası hâline getirdi. İstanbul Eyüp'te kendi adıyla anılan türbede medfundur. Arapça ve Türkçe birçok eser telif eden Murâd-ı Buhârî, eserlerinde genellikle Nakşbendiyye tarikatı ile ilgili öğütleri, islam akaidi, dinî emir ve nehiyleri vaaz biçiminde işlemiştir. Eserlerinin bazıları da müridleri tarafından kaleme alınmıştır. Yine halifelerinden Karababa-zâde İbrâhîm-i Bursevî Efendi, hocasının emirleriyle veya işaretleriyle, bazı kayıtlarda "Risâle-i Nakşibendiyye" olarak da geçen eserini yazıya geçirmiştir. Murâd-ı Buhârî'nin sohbetlerinden oluşan bu eser, Bâyezîd Devlet Kütüphânesi, Veliyyüddîn Efendi Kısmı, No: 2886'da kayıtlı bulunan bir mecmuanın 10b-17a varaklarında "Zikr Hakkında Kelâm-ı Dürer-bâr-ı Kutbü'l-'Ârifîn Seyyidü'l-Muhakkıkîn Sânî-i Hâce-i Ahrâr A'nâ Bi-hî eş-Şeyh Murâdi'n-Nakşbendiyyü'l-Buhârî Hazretlerinin Sohbet-i Şerîfelerinden İstimâ'dır" adı ile yer almaktadır. Makalemizde bu risâle bölüm günümüz alfabesine aktarılmıştır

MUHAMMED MURÂD-I BUHÂRÎ THE MUSLIM SUFI SAINT AND HIS WORK “RISÂLE-I NAKŞIBENDIYYE”

This article aims to introduce the Sufi Saint, Seyyid Murâd-ı Buhârî (d. 1055/1645 - ö. 1154/1741), who lived and died in Istanbul in the 18th century, his tradition, works, and appointed khalifahs. Seyyid Muhammed Murâd-ı Buhârî’s father was the Nakîbü’l-Eşrâf of Semerkant town. He had paralysis and became paralyzed at the age of three. He went different places in order to study and he improved himself in religion and natural science. He went a pilgrimage to Mecca to apply the things that Islam orders. He turned a house where all sorts of sins were committed into a house of science called Murâdî Madrasah. He was buried in a tomb which is named after him in Eyup in Istanbul. Murâd-ı Buhârî has several work in Arabic and Turkish and he usually wrote the things as a sermon or advice about the things that are ordered or adviced to be done, religious order, the basis of Islam, and advices on Naqshbandi, some of the were written by his students. The study in addition also aims to transliterate a booklet into today’s Turkish titled “Zikr Hakkında Kelâm-ı Dürer-bâr-ı Kutbü’l-’Ârifîn Seyyidü’l-Muhakkıkîn Sânî-i Hâce-i Ahrâr A’nâ Bi-hî Eş-Şeyh Murâdi’nNakş-bendiyyü’l-Buhârî Hazretlerinin Sohbet-i Şerîfelerinden İstimâ’dır” It is a conversational manuscript compiled from the saint’s talks to his regular circle by one of his khalifahs, Karababa-zâde Ibrâhîm-i Burûsevî Efendi under the directions of his master. The booklet is recorded in National Library of Bayezit under the number 2886 in the Veliyüddin Section

PDF

___

Ahmed bin Ahmed Halîlü’l-Bukâ’î, Âdâbü’t-Tarîkati’n-Nakş- bendiyye, Müstesnsih: Muhammed Rüstem Râşid Efendi, İstanbul: 1833.
ÇANTAY, Hasan Basri, Kur’an-ı Hakim ve Meali Kerim, Mürşid Çantay Yay., İstanbul 1980.
Fındıklılı İsmet Efendi, Tekmiletü’ş-Şekâik, Neşr. Abdülkadir Özcan, İstanbul 1989.
Hâce-zâde Ahmed Hilmî, Hadîkatü’l-Evliyâ Silsile-i Meşâyih-i Sâdât- i Nakş-bendiyye, Şirket-i Mürettibiyye Matbaası, İstanbul 1900.
Hâfız Hüseyn, İbnü’l-Hâcc İsmâîl Ayvansarâyî, Hadîkatü’l-Cevâmi, C. 1, Matbaa-i Âmire, İstanbul 1865.
Hüseyn Vassâf-ı Uşşâkî, Sefîne-i Evliyâ, C. 2, Süleymâniye Kütüphanesi Yazma Bağışı No: 2306, İstanbul 1927.
IŞIN, Ekrem, “Nakşibendilik”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, C. 6, Tarih Vakfı Yurt Yay., İstanbul 1994.
Karababa-zâde İbrâhîm-i Burûsevî, Zikr-i Vefât-ı Şeyh Murâd-ı Nakşibendî Kuddise Sirruhu’lAzîz, Bâyezîd Devlet Kütüphanesi Veliyyüddîn Efendi Kısmı, No: 2886.
Karababa-zâde İbrâhîm-i Burûsevî, Zikr Hakkında Kelâm-ı Dürer-bâr-ı Kutbü’l-’Ârifîn Seyyidü’lMuhakkıkîn Sânî-i Hâce-i Ahrâr A’nâ Bihî Eş-Şeyh Murâdi’n-Nakş-bendiyyü’l-Buhârî Hazretlerinin Sohbet-i Şerîfelerinden İstimâ’dır, Bâyezîd Devlet Kütüphanesi Veliyyüddîn Efendi Kısmı, No: 2886.
Karababa-zâde İbrâhîm Burûsevî, Risâle-i Îmân, Kastamonu İl Halk Kütüphanesi, No:267/8.
Karababa-zâde İbrâhîm Burûsevî, Sohbet-nâme, İstanbul Büyükşehîr Belediyesi, Atatürk Kitaplığı, Osman Ergin Türkçe Yazmaları Kısmı, No:883/6.
Karababa-zâde İbrâhîm Burûsevî, Risâle-i Tarîkat, İstanbul Büyükşehîr Belediyesi, Atatürk Kitaplığı, Osmân Ergin Türkçe Yazmaları Kısmı, No: 883/7.
Komisyon, İslâm Âlimleri Ansiklopedisi, Türkiye Gazetesi Yayınları, C. 17, İstanbul 1991.
Komisyon, İstanbul Evliyâları, Türkiye Gazetesi Yayınları, C. 2, İstanbul 2003.
Murâdî, Ebu’l-Fazl Muhammed Halîl, Silkü’d-Dürer Fî A’yâni’l-Karni’s-Sânî ‘Aşer, Bulak Matbaası, C. I-II-III-IV, Kâhire 1883.
ÖNGÖREN, Reşat, Osmanlılarda Tasavvuf: Anadolu’da Sufiler Devlet ve Ulema (XVI. yy), İst., 2000.
PAKALIN, Mehmet Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C. II, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul 1983.
Seyyid Muhammed Murâd-ı Buhârî, Câmi’u’l-Müfredâti’l-Kur’âniyye,Râgıb Pâşâ Kütüp., No: 102.
Seyyid Muhammed Murâd-ı Buhârî, Mektûbât-ı Seyyid Murâd-ı Buhârî, Bâyezîd Devlet Kütüphanesi, Veliyyüddîn Efendi Kısmı, No: 1838.
Seyyid Abdülhakîm-i Arvâsî, Sevânihu’l-Efkâr ve Sevâmihu’l-Enzâr, C. 2, İstanbul 2004.
Seyyid Muhammed Murâd-ı Buhârî, Dürrü’l-Müntehab Min Bahri’l-Edeb Fî Tercemeti Silsiletü’zZeheb Li’ş-Şeyh Muhammed Murâdi’l-Buhârî “kuddise sirruhû”Me’a-Zeyli-hâ, Çev. Muhammed Rüstem Râşid, İstanbul 1857.
Seyyid Muhammed Murâd-ı Buhârî, Silsiletü’z-Zeheb, Kütahya Vâhid Pâşâ İl Halk Kütüphanesi, No: 1501/3.
ŞİMŞEK, Halil İbrahim, Osmanlı’da Müceddidîlik (XII/XVIII Yüzyıl), Suf Yay., İstanbul 2004.
ŞİMŞEK, Halîl İbrâhîm “Murâd Buhârî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. 31, İstanbul 2006.
Tabîb-zâde Muhammed Şükrî Efendi, Silsile-nâme-i Sôfiyye, Üsküdâr Selîm Ağa Kütüphanesi, Azîz Mahmûd-ı Hüdâî Kısmı, No: 1098.
UYAN, Abdüllatîf, Menkıbelerle İslâm Meşhûrları Ansiklopedisi, C. 3, Berekât Yayınevi, İstanbul 1983.
YILMAZ, Necdet, Osmanlı Toplumunda Tasavvuf Sûfîler Devlet ve Ulemâ (XVII. yüzyıl). Osav Yay., İstanbul 2001.