DİL ÇALIŞMALARI EKSENİNDE “NE YÜZÜĞE TAKILAN NE SOKAĞA BIRAKILAN” KIYMET: AHMED VEFİK PAŞA

Tanzimat döneminin önemli fikir ve siyaset adamlarından olan Ahmed Vefik Paşa, telif, çeviri ve adapteleri türünde eserleri ile de yenileşme dönemi edebiyatı içerisinde oldukça mühim bir rol oynar. Türklüğün uzak dönemlerindeki tarih ve dil sahalarına yönelerek, öne sürdüğü fikirler ve yaptığı derlemeler ile devrin siyasî görüşlerini de besleyen Paşa, özellikle hazırladığı etimolojik sözlükte, Türk kelimesinin manasını sütunlar boyunca açıklarken, aslında imparatorluk coğrafyasındaki öz unsurlara ve halka dönüşün de sinyallerini verir. Uzun yıllar boyunca üzerinde düşünülmeyen Türk kavramını, Türklerin tarihi, medeniyetleri, devletleri, geniş bir coğrafyaya yayılan kolları birleştiren bir yapıya sahip oluşunu açıklayarak derinleştirir, böylece de ilmî ve kültürel Türkçülüğün de öncülerinden olur. Bu bağlamda Ahmed Vefik Paşa Osmanlı ve İslam tarihi dışında kadim ve bağımsız bir Türk tarihi olduğunu, dünya üzerinde pek çok Türk devleti bulunduğunu ve buralarda yaşayan insanların tamamının Türk kabul edildiğini ve yine ana Türkçede Osmanlıca dışında da dil kolları bulunduğunu, Osmanlıcanın bu kollardan sadece biri olduğunu gür sesle söyleyen ve Türkçeyi Arap ve Fars dillerinin dışında bağımsız bir dil olarak değerlendiren ilk isimdir. Ahmed Vefik Paşa, aziller, ödüller, kabuller ve redler içerisinde geçen ömrü boyunca karakterinden ve anlayışından taviz vermeden çalışan; devlet adamlığından edebiyatçılığa, dil âlimliğinden tarihçiliğe varana kadar hemen her konuda başarı gösteren bir şahsiyettir. Ancak onun asıl önemli cephesini tarih ve dil konusundaki duyarlılığı oluşturur.

LANGUAGE STUDIES AXIS "WHAT THE RINGS FITTED WITH NEITHER LEFT TO THE STREETS" SECURITIES: AHMED VEFİK PAŞA

Important ideas and politics of the men of the Tanzimat era Ahmed Vefik Paşa, copyright, translating and adapting works well with the type of innovation is quite important in the literature of the period plays a role. Turkishness away in periods of history and language courses by focusing on, put forward ideas and a compilation with the era's political views which feeds the Paşa, especially prepared etymological dictionary, the Turkish word meaning across columns, explaining the fact that the empire in the geography of the essence elements and ring rotation also gives signals. For many years on the unthinkable Turkish concept of Turks history, civilization, states a wide geographical spread arms combines with a structure composed by explaining deepens, so too scientific and cultural Turkism the pioneers would. In this context, Ahmed Vefik Paşa, the Ottoman Empire and the history of Islam outside the ancient and independent Turkish history is on earth, many of the Turkish state and that the people living there in the whole of Turkey was accepted and still the main Turkish Ottoman outside of the language handles that, of Ottoman from this arms is the only one stentorian voice said, and the Arab and Persian languages other than Turkish as a language independent reviewers is the first name. Ahmed Vefik Paşa, dismissal, awards, acceptances and rejections in the last for the lifetime of character and understanding without compromising employees; statesmanship from the profession of letters, tongue scholar the historiography of up to almost any subject are successful is a person. But his main important aspects creates awareness on the history and language

PDF

___

Ahmed Vefik Paşa (1293), Lehçe-i Osmanî, Tab’hâne-i Âmire, İstanbul.
Ahmed Vefik Paşa (2013), Hikmet-i Târih, (Hzl. A. Utku, R. Demir, B. Yurtoğlu), Çizgi Kitabevi, Konya.
Ahmed Vefik Paşa (1852), Müntehabât-ı Durûb-ı Emsâl, İstanbul.
Ahmed Vefik Paşa (1933), Zor Nikâhı, Kanaat Kitabevi, İstanbul
Ahmed Vefik Paşa (1940), Zoraki Tabip, Remzi, İstanbul
AKÜN, Ömer Faruk, (1989), “Ahmed Vefik Paşa”, İslam Ansiklopedisi, TDV, s. 143–157, 1989.
AKYÜZ, Kenan, (1995), Modern Türk Edebiyatının Ana Çizgileri, İnkılâp Kitabevi, İstanbul.
ÇERİ, Bahriye, (1998) “XIX. Yüzyıldan Osmanlıca Bir Sözlük Lehçe-i Osmanî”, Kebikeç, III/6, Ankara.
DUYMAZ, Recep, (2005), Atalar Sözü, Gökkubbe Yayınları, İstanbul.
ENGİNÜN, İnci, (2006), Yeni Türk Edebiyatı-Tanzimat’tan Günümüze, Dergâh Yayınları, İstanbul
GÖZÜTOK, Avni, (1997) “Türkiye Türkçesinin İlk Sözlüğü Lehçe-i Osmanî”, EFAD, S. 24, s. 29- 37.
GÜRAY, Sevim, (1991), Ahmed Vefik Paşa, TDK, Ankara.
HUYUGÜZEL, Ömer Faruk, (2003), Necip Türkçü’nün Hatıraları ve Dil Yazıları, TDK, Ankara.
IŞIK, İhsan, (2004), Türkiye Yazarlar Ansiklopedisi, Elvan Yayınları, Ankara, s. 55–56.
İNAL, İbnülemin Mahmut Kemal, (1982), Son Sadrazamlar, C.2, Dergâh Yayınları, İstanbul.
KAPLAN, Mehmet, İnci Enginün, Birol Emil (1978), Yeni Türk Edebiyatı Antolojisi II, İstanbul.
KÖPRÜLÜ, Fuad, (1999), “Millî Edebiyat Cereyanının İlk Mübeşşirleri”, Edebiyat Araştırmaları, TTK, Ankara
KUNOS, Ignacz, (1978), Türk Halk Edebiyatı, Tercüman, İstanbul
MERMER, Ahmed, (2006), Türkî-i Basit ve Aydınlı Visâlî’nin Şiirleri, Akçağ, Ankara.
ÖKSÜZ, Yusuf Ziya, (1995), Türkçenin Sadeleşme Tarihi Genç Kalemler ve Yeni Lisan Hareketi, TDK, Ankara.
PAKALIN, M. Zeki, (1942), Son Sadrazamlar ve Başvekiller, İstanbul.
PAKALIN, M. Zeki, (1942), Ahmed Vefik Paşa, Ahmed Sait Mtb., İstanbul.
SEVÜK, İsmail Habip, (1921), Türk Teceddüt Edebiyatı Tarihi, İstanbul
TANPINAR, Ahmet Hamdi, (2005), “Ahmed Vefik Paşa”, Edebiyat Üzerine Makaleler, Dergâh Yayınları, İstanbul, s. 213–216.
TANPINAR, Ahmet Hamdi, (2006), XIX. Asır Türk Edebiyatı Tarihi, YKY, İstanbul.
TANSEL, F. Abdullah, (1964), “Ahmed Vefik Paşa’nın Eserleri”, Belleten, C. XXXVIII, S. 110, Ankara, s. 249-283.
Tanzimattan Günümüze Edebiyatçılar Ansiklopedisi (2001), C. 1, YKY, İstanbul, s. 38.
TOPARLI, Recep, (2000), Lehçe-i Osmanî, TDK, Ankara.
YINANÇ, M. Halil, (1940), Tanzimat’tan Meşrutiyet’e Kadar Bizde Tarihçilik, Tanzimat I, MEB, İstanbul, 577-592.
Ziya Gökalp, (1987), Türkçülüğün Esasları, Toker Yayınları, İstanbul.