Modern Romandan Modernist Romana Peyami Safa’nın Romanları

Batı romanında 20. yüzyılın başlarında yeni roman anlayışı ve yeni anlatım teknikleriyle geleneksel/ gerçekçi romandan farklı romanlar yazıldığı görülmüştür. Özellikle James Joyce, Franz Kafka ve Virginia Woolf gibi yazarlar yeni roman ve anlatım teknikleriyle yazdıkları romanlarla roman sanatında yeni bir dönem başlatmışlardır. Yeni roman anlayışı ve yeni anlatım teknikleriyle yazılan bu romanlar modern romandan sapma veya “modernist roman” olarak adlandırılmıştır. Batı romanında 20. yüzyılın başlarında görülen modernist roman örneklerinin benzerleri Türk romanında gecikmeli olarak yüz yılın ikinci ve üçüncü çeyreğinde görülmeye başlamıştır. Türk edebiyatında roman eğilimleri Batıda olduğu gibi sıralı olmamıştır. Bu nedenle bazı romanlarda hem modern ve hem de modernist roman tarzı bir arada görülmektedir. Oğuz Atay’ın 1972’de yayınlanan Tutunamayanlar adlı romanı bazı edebiyat çevrelerince ilk modernist roman olarak kabul edilirken bazılarınca Attila İlhan’ın 1953’te yayınlanan Sokaktaki Adam’ı ilk modernist roman kabul edilmektedir. Türk romanında Oğuz Atay’a ve Attila İlhan’a gelinceye kadar Batı romanında görülen yeni roman ve anlatım teknikleriyle yazan Abdülhak Şinasi Hisar, Ahmet Hamdi Tanpınar ve Peyami Safa gibi sanatçılar vardır. Abdülhak Şinasi Hisar Fahim Bey ve Biz (1941), Çamlıca’daki Eniştemiz (1944) ve Nizamettin Beyin Alafrangalığı ve Şeyhliği (1952); Ahmet Hamdi Tanpınar, Huzur (1949) ve Saatleri Ayarlama Enstitüsü (1961) ve Peyami Safa, Matmazel Noraliya’nın Koltuğu (1949), Yalnızız (1951) ve Biz İnsanlar (1959) adlı romanlarında modernist romanın birçok unsuruna yer vermiştir. Modern romandan modernist romana geçiş kavşağında yer alan bu romancıların adı geçen romanlarında modernist romanın birçok unsuru bir arada veya iç içe görülmektedir. Bu sanatçılar gerek roman hakkındaki görüşleri ve gerekse yeni roman anlayışıyla yazdıkları romanlarla Türk roman tarihinde modernist romanın öncüleri ve müjdecileri olmuşlardır. Bu makalede Peyami Safa’nın adı geçen romanları modernist roman bağlamında değerlendirilmektedir.

Peyami Safa’s Novels at the Intersection From Modern To Modernist Fiction

It is observed in the Western fiction that different novels were authored with a new fictional understanding and new narrative techniques at the beginning of the 20th century. Particularly such authors as James Joyce, Franz Kafka, and Virginia Woolf ushered in a new era with their novels written with new fictional and narrative techniques. These novels with these new characteristics was once labeled as deviations from modern fiction or as “modernist novels”. The likes of modernist novels rendered at the turn of the 20th century were belatedly observed in the Turkish novel in the second and third quarter. In the Turkish literature, fictional trends did not occur in the same order as did in the west. Thus, some novels exhibit the stylistic and narrative techniques of both modern and modernist fiction. Tutunamayanlar of Oğuz Atay, which was published in 1972, is considered the first modernist Turkish novel by men of literature, yet some credit this to Attila İlhan’s Sokaktaki Adam, published in 1953. Until Oğuz Atay and Attila İlhan, the Turkish novel also introduced such authors as Abdülhak Şinasi Hisar, Peyami Safa, and Ahmet Hamdi Tanpınar, who wrote with the new fictional and narrative techniques observed in the Western novel. Some devices of the modernist fiction are employed in Abdülhak Şinasi Hisar’s Fahim Bey ve Biz (1941), Çamlıca’daki Eniştemiz (1944) and Nizamettin Beyin Alafrangalığı ve Şeyhliği (1952), Peyami Safa’s Matmazel Noraliya’nın Koltuğu (1949), Yalnızız (1951) and Biz İnsanlar (1959), and Ahmet Hamdi Tanpınar’s Huzur (1949) and Saatleri Ayarlama Enstitüsü (1961). The novels of these novelists transitioning from modern novel to modernist novel simultaneously incorporate a great many features of modernist novels. These authors are the pioneers and harbingers of modernist novels in the history of Turkish fiction thanks to their novel-related views and novels observing the norms of this new type of fiction. This paper analyzes the aforesaid novels of Peyami Safa in view of modernist fiction.

PDF

___

Aktulum, K. (2016). Kolaj Nedir? Louis Aragon Örneği, Yeni Türk Edebiyatı Araştırmaları. Ocak- Haziran 2016/8:15 (3-18).
Aktürk, G. (2014). Yalnızız’daki Ütopik Alt Metin: Simeranya, Literature. (http://www.yitikulke.com/yalnizizdaki-utopik-alt-metin-simeranya.html, Erişim tarihi 03.03.2020)
Aslan Ayar, P. (2018). Türkçe edebiyatta varla yok arası bir tür fantastik roman (1876-1960). İletişim Yayınları.
Aytaç, G. (1999). Genel edebiyat bilimi. Papirüs.
Aytaç, G. (2002). Karşılaştırmalı edebiyat bilimi. Kültür Bakanlığı Kültür Eserleri.
Aytaç, G. (2016). Çağdaş türk romanı üzerine incelemele. Doğu Batı.
Ayvazoğlu, B. (1998). Peyami hayatı sanatı felsefesi dramı. Ötüken.
Bergson, H. (1986). Yaratıcı tekâmül (Çev. Mustafa Şekip Tunç). Dergâh Yayınları.
Doğaner, V. (2012). Yalnızız Romanında Estetik Roman Unsurları, Turkish Studies. 7/2, 335-351.
Ecevit, Y. (2016). Türk romanında postmodern eğilimle. İletişim Yayınları.
Işıksalan, N. (2007). Postmodern Öğreti Ve Bir Postmodern Roman Çözümlemesi: Kara Kitap/ Orhan Pamuk, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. Cilt/Vol. 7-Sayı/no: 2: 419- 466.
Karataş, T. (2002). Peyami Safa’nın Yalnızız Romanı, Hece Roman Sayısı. 65-66-67, 600-608.
Menteşe, O.B. (1996). Bir düşün yolculuğu. Özel Basım.
Moran, B. (1983). Türk romanına eleştirel bir bakış. İletişim Yayınları.
Safa, P. (1976a). Objektif: 6, Yazarlar, Meşhurlar, Sanatçılar. Ötüken.
Safa, P. (1976b). Objektif: 8, 20. Asır Avrupa ve Biz. Ötüken Yayınevi.
Safa, P. (1978a). Bir tereddüdün romanı. Ötüken Neşriyat.
Safa, P. (1978b). Yalnızız. Ötüken Neşriyat.
Safa, P. (1999). Biz insanlar. Ötüken Neşriyat.
Safa, P. (2006). Matmazel noraliya’nın koltuğu. Ötüken Neşriyat.
Sazyek, H. (2002). Türk Romanında Postmodernist Yöntemler ve Yönelimler, Hece Dergisi Roman Özel Sayısı. 493-498.
Sazyek, H. (2003). Türk Romanında Protagonistin Serüveni I, Adam Sanat. 214, 77.
Sazyek, H. (2009). Attila İlhan’ın Sokaktaki Adam’ı: Hasan, Kitap-lık. 133, 91-104.
Somuncuoğlu Özot, G. (2012).Postmodern Roman’da Anlatıcı, Zaman ve Mekân Yapısı, Turkish Studies. International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 7/3, 2275-2286.
Tekin, M. (1999). Romancı yönüyle Peyami Safa. Ötüken.
Tekşan, M. (2018). Modernist ve Postmodernist Roman Bağlamında Bir Tereddüdün Romanı, Prof. Dr. Alemdar Yalçın Armağanı. Akçağ Yayınları.
Todorov, T. (2004). Fantastik, edebi türe yapısal bir yaklaşım. Metis Eleştiri.
Yalçın-Çelik, S.D. (2005). Yeni tarihselcilik kuramı ve Türk edebiyatında postmodern tarih romanları. Akçağ Yayınları.
Yalçın, A. (2017). Cumhuriyet dönemi çağdaş Türk romanı 1946-2017. Akçağ Yayınları.
Yürek, H. (2008). Türk Romanında Modernist Etkinin Boyutları, GÜ Gazi Eğitim Dergisi, Cilt 28, 187-202.