Halit Refiğ’in Sinema Anlayışında Kemal Tahir’in Etkisi: “Haremde Dört Kadın”

1960 ihtilalinin ardından toplumsal gerçekçilik düşüncesini benimsemiş Halit Refiğ, Metin Erksan, Lütfi Akad, Duygu Sağıroğlu gibi bazı yönetmenler ulusal sinema hareketini oluşturmuşlardır. Ulusal sinema düşüncesinin ortaya çıkmasında ve gelişmesinde en önemli etkenlerden biri ise Kemal Tahir’in eserleri ve düşünceleri olmuştur. Kemal Tahir’in eserlerinden ve düşüncelerinden etkilenen Halit Refiğ onun sanat anlayışını kendi sinemasında uygulamıştır. Fakat bazı konu ve kavramlara yaklaşım biçiminde Kemal Tahir’le ayrılığa düşmüştür. Çalışmada Halit Refiğ’in sinema düşüncesinde Kemal Tahir’in etkisinin ortaya konması amaçlanmıştır. Literatür taramasına gidilerek bu konuda yazılmış röportaj, makale, tez, film gibi kaynaklardan yararlanılmıştır. Makalede Kemal Tahir’in romancılığı ele alınmış, romanlarındaki tarihsel, siyasal, toplumsal düşünceler üzerinde durulmuş, Halit Refiğ’in sinema anlayışında bu düşüncelerin yeri ve önemi ortaya konmaya çalışılmıştır. Bu bağlamda Halit Refiğ’in Kemal Tahir etkisinde kalarak gerçekleştirdiği fakat aynı zamanda da onun bazı düşünceleriyle ters düştüğü ve birlikte yaptıkları tek sinema filmi olan Haremde Dört Kadın (1956) incelenmek üzere örneklem olarak seçilmiştir. Filmde geçen öykünün anlatı yapısı mekânları, karakterleri, zamanı ve ilettiği anlam açısından analiz edilmiş, Kemal Tahir’in fikirleriyle Halit Refiğ’in sinemasının hem örtüştüğü ve hem de ayrıştığı yerler tespit edilmiştir. Çalışmanın sonuç bölümünde ise, yönetmen Halit Refiğ’in düşünce yapısında ve sinema anlayışında yazar Kemal Tahir ile olan ilişkisinin yansımaları ortaya konmuştur.

The Influence Of Kemal Tahir On The Halit Refiğ’s Cinematic Approach: “Four Women in the Harem”

After 1960 revolution, Halit Refiğ, Metin Erksan, Lütfi Akad, Duygu Sağıroğlu and some other directors, who adopted socio-realism, created national cinema movement. Kemal Tahir’s works and thoughts were the most important think to the revealing and developing of national cinema idea. Halit Refiğ, who influenced by Kemal Tahir’s works and thoughts, applied Kemal Tahir's approach to his own cinema. The aim of this study was to present Kemal Tahir’s influence on the Halit Refiğ’s cinematic approach. There are literature review on books about this subject were benefitted. The concepts of Halit Refiğ’s about public cinema and national cinema were studied and influence of Kemal Tahir was presented. In the article, the novelism of Kemal Tahir is dealt with, historical, political and social thoughts are emphasized in his novels, and the place and importance of these ideas in the cinema understanding of Halit Refiğ was tried to be revealed. In this context, Halit Refiğ's only movie Four Women in the Harem (1965), which he made with Kemal Tahir, but the film in which he disagreed with some of his thoughts, was selected as a sample to be examined. The narrative structure of the story in the film was examined in terms of places, characters, time and the meaning they convey, and the places where Kemal Tahir's thoughts and Halit Refiğ's cinema overlapped and separated. In the conclusion part of the study, the reflections of the director Halit Refiğ's relationship with the writer Kemal Tahir in his mindset and cinema understanding were revealed.

PDF

___

Berkes, N. (1997). Batıcılık, Ulusçuluk ve Toplumsal Devrimler 2. Cumhuriyet.
Coşkun, E. (2009). Türk Sinemasında Akım Araştırması. Phoenix.
Dalar, T. (2015). Kemal Tahir Romanlarında Yapı ve İzlek.. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ardahan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Dere, M. (2019). Kemal Tahir Romanlarında ve Hikayelerinde Yapı-Tema. Yayınlanmamış Doktora Tezi, T.C.Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
Divitçioğlu, S. (1981). Asya Üretim Tarzı ve Osmanlı Toplumu. Sermet Matbaası.
Dosdoğru, H. (1974). Batı Aldatmacalığı ve Putlara Karşı. Tel Yayınları.
Er, T.(1986). Kemal Tahir’in Altı Romanının Halkbilimsel Açıdan Değerlendirilmesi. Feryal.
Godelier, M. (1966). Asya Tipi Üretim Tarzı. Atilla Tokatlı (Çev.).Sosyal Yayınlar.
Güngör, A.C.(2007). Lütfi Akad’ın Ömer Seyfettin Uyarlamalarında Devlet/Birey İlişkileri Açısından Kahramanların Sunumu. Türk Film Araştırmalarında Yeni Yönelimler 8. Bağlam Yayınları.
Koncavar, A.(2013). Sinema, İletişim, Edebiyat. Agora Kitaplığı.
Kayalı, K. (1994). Yönetmenler Çerçevesinde Türk Sineması. Ayyıldız.
Marx, K. & Engels, F. (1996). Seçme Mektuplar 1844-1895. Alaattin Bilgi (Çev.). Evrensel Yayınları.
Özgüç, A.(1997). Türk Filmleri Sözlüğü. Cilt 1,2,3. Sesam.
Özön, N. (1995). Karagözden Sinemaya. Kitle Yayınları.
Refiğ, H.(1971). Ulusal Sinema Kavgası. Hareket Yayınları.
Refiğ, H. (2000). Gerçeğin Değişkenliği: Kemal Tahir. Ufuk Kitapları.
Refiğ, H. (2015). Kemal Tahir’le Birlikte. Ezel Erverdi, (Haz.). Dergah Yayınları.
Scognamillo, G. (1998). “Türk Sinemasında Tartışmalar/Polemikler/Kuramlar”. Yeni Sinema Dergisi. s.55.
Sürgevil, S. (2011). Türkiye’de Çağdaşlaşma Hareketleri. Ege Üniversitesi Yayınları.
Tanzimat’tan Bugüne Edebiyatçılar Ansiklopedisi (2001).Yapı Kredi Yayınları.
Tahir, K, (2016). Notlar, Sanat ve Edebiyat 4. İthaki Yayınları.
Tahir, K, (2016). Notlar/Sanat Edebiyat 1, İthaki Yayınları.
Tahir, K, (1992). Notlar, Sosyalizm, Toplum ve Gerçek. Bağlam Yayınları.
Tahir, K. (2020). Notlar, Osmanlılık/Bizans, İthaki Yayınları.
Tunç, E. (2012). Türk Sinemasının Ekonomik Yapısı. Doruk Yayınları.
Türk, İ. (2001). Düşlerden Düşüncelere Söyleşiler. Kabalcı Yayınevi.
Yetiş, K. (2012). Edebiyatımızın Zirvesinde 3 İsim: Namık Kemal, Ahmet Hamdi Tanpınar, Kemal Tahir. Kazım Yetiş, (Haz.). Tuna Basım.
Açık Radyo. Cüneyt Cebenoyan- Erguvani İstimbot Programı Konuk: Prof.Sami Şekeroğlu. 15.12.2014 https://acikradyo.com.tr/arsiv-icerigi/prof-sami-sekerogluyla-turk-sinemasi-ve-halit-refiginharemde- dort-kadin-filmi